Зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ылмысыны субьективті белгілері

Кез келген ылмыса сап , аталан ылмысты да сбьективті жаыны белгілері міндетті белгілер атарына жатады. Бірінші кезекте зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ылмысыны субьектісінекелер болса аталан бапа байланысты алымдар арасында трлі пікірталастар кп. Кейбір алымдар атаан ылмыс субьектісі арнй деп есептесе кейбір алымдар аталан ылмысты субьектісі жапы субьекті деп есептейді.

Кейбір отанды алымдарды пайыдауы бойынша аталан ылмысты субьектісі арнайы , лауазымды тла деп есептейді [12. Б. 465;15. Б. 442; 16. Б. 344;]. Яни бл аталан алымдарыды тсінігі бойынша аталан ылмысты тек арнайы субьекті жасайды деп есептейді, демек аталан ылмысты укіеттілігі жо адам жасаса онда ылмыс рамы жо деген сз. Бізді пайымдауымызшы аталан кзарас тек біржатама ана боып алып аталан ымысты субьектісін толыанды крсете алмаан.

Зады ксіпкерік ызметке кедергі жасауды диспозициясына арайтын болса со диспозицины зі ылмыс субьектісі кз кеген адам болуы ммкін дегенге келтіріліп жазыланы крініп тр. Диспозицияда былай делінген: «Дара ксіпкерді немесе йымды-ыты нысанына немесе меншік нысанына арамастан коммерциялы йымны ытары мен зады мдделерін шектеу, сол сияты дара ксіпкерді немесе коммерциялы йымны дербестігін шектеу не ызметіне згедей трде засыз араласу, егер бл іс-рекеттерді мемлекеттiк функцияларды орындауа укiлеттiк берілген адам не оан теестiрiлген адам здеріні ызметтiк кiлеттiктерiн зi немесе баса адамдар немесе йымдар шін пайда мен артышылытар алу не баса адамдара немесе йымдара зиян келтiру масатында ызмет мдделерiне айшы пайдаланып жасаса, eгep бл азаматтарды немесе йымдарды ытары мен зады мдделерiне не оамны немесе мемлекеттi замен оралатын мдделерiне елеулі зиян келтіруге кеп соса» ( Р К. 365-бап). Диспозицяда «егер» деген сз бл бап субьетісін арнайыдан жалпы субьектіге айналдырып жіберіп отыр.

Осыан байланысты отанды белді алымдрды атарына кіретін проффесор И. И. Рогов пен Профессор С. М. Рахметовтерді пайымдаулары бойынша засыз ксіпкерлік ызметке атысуды субьектісі 16 жаса толан есі дрыс кез кеген адам болуы ммкін деп атап кеткен. Сонымен атар аталан ылмысты суьтектісі арнайы да болуы ммкін деген секілді ойды алдырып кеткен [13. Б. 360]. Бізді кзарасымыз бойынша аталан пайымдау дрыс крсетіліп кеткен. Егер аталан тарауды диспозициясы Мысалыа :«Укілетті адамны з кілеттілігін пайдалана отырып Дара ксіпкерді немесе йымды-ыты нысанына немесе меншік нысанына арамастан коммерциялы йымны ытары мен зады мдделерін шектесе, сол сияты дара ксіпкерді немесе коммерциялы йымны дербестігін шектеу не ызметіне згедей трде засыз араласса, бл іс-рекеттерді мемлекеттiк функцияларды орындауа укiлеттiк берілген адам не оан теестiрiлген адам здеріні ызметтiк кiлеттiктерiн зi немесе баса адамдар немесе йымдар шін пайда мен артышылытар алу не баса адамдара немесе йымдара зиян келтiру масатында ызмет мдделерiне айшы пайдаланып жасаса, eгep бл азаматтарды немесе йымдарды ытары мен зады мдделерiне не оамны немесе мемлекеттi замен оралатын мдделерiне елеулі зиян келтіруге кеп соса»,- деп жазылып транда онда сз жо аталан ылмыс субьектісі арнайы тла деуге толыымен болар еді. біра за шыарушы осы бапты дл диспозициядаы нсада шыаран екен онда аталан ылмыс субьектісі 16 жаса толан аыл – есі дрыс кез келген адам болуы ммкін.

р алуандылы пен толыанды мліметтер болуы шін рессейлік алымдарды осы ылмыса байланысты кзарастарын зертеп прадым. Оларды арасында да аталан ылмысты субьектісіне байланысты ртрлі пікірлер алыптасан.

Л. Л. Кругликовты пайымдауы бойынша аталан ымысты субьектісі тек ана арнайы субьекті болуы ммкін деген секілді пікірді алдырып кеткен [17. Б. 248]

В. П. Ревинде осыан сас пікірді алдырып кеткен. Аталан ымыс субьектісі лауазымды адам болып табыатынын айтып кеткен [14. Б. 561]

Бізді кзарасымыз аталан алымдарды пайымдауларын тек ана біржатама зерттелген деп есептейді, бл ылмысты субьектісі і болсада толыанды зерттеулерді талап етеді.

Зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасауды субьектісін крсетуде рессейлік алымдар Гаухман Л. Д., Л. М. Колодкина, С. В. Максимовтер нды млімет жазып алдыран. Оларды пайымдаулары бойынша аталан ылмысты субьектісі 16 жаса толан аыл есі дрыс кез – келген адам болуы ммкін екенін жазып адыран [5. Б. 468].

Жоарыдаы мліметтерді зерттей отырып бізіді пайымдауымыз бойынша зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ылмысыны субьектісі 16 жса толан, аыл есі дрыс, кез – келген адам болуы ммкін деген кзарасты дрыс деп есептейміз. Себебі жоарыда атап кетеніміздей зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ылмысыны диспозициясыны зі осы ымысты субьектісі кез – келген адам болуы деген кзараса келтіріп отыр.

Ендінгі зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ымысыны субьективтік жаына келер болса аталан ылмыс тек ана асаана нысанмен жасалынады. Абайсыз трде жасаынуы ммкін емес. ымысты жасаушы адам з рекетіні оама ауіпі екнін ынанды, соны біле тра зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасайды.

Оан дле ретінде отанды жне рессейлік алымдарды ебектерін мысал ретінде келтіпуіміз ммкін.

Оанды алым проффесор И. Ш. Борчашвилиді пайымдауы бойынша аталан ымысты субьективті жаы тек ана асаана жасалынады деген кзараса келген. ылмыс жасаан адам зады ксіпкерлік ызметке кедеогі жасап жатанын ынады, алда болуы ммкін оама ауіпты зардапты болуы ммкін екенін кре біеді жне сол зардапты болуын алайды. ылмыс мотиві ртрі болуы ммкін (кек , жеккрушілік) екенін айтып кеткен [12. Б. .465].

Жалпы бл айтылан пікірді дрыстыынды ешбір дауымыз жо, біра осы субьективті жаты міндтті белгілерін ашып крсеткенде таырып толы тсінікті болад еді.

Осы кемшілікті отанды алымдар, И. И. Рогов пен С. М. Рахметовер толытырып кеткен. Оларды пайымдауы бойынша аталан ылмыс асаана жасалынады. ылмыс субьектісі зіні рекетіні аншалыты залал келтіретінін біледі жне солай болуын алайды. Бдан баса таы да міндетті белгі масат осы ылмыста міндетті трде болуы керек. Аталан ылымыс субьектісі мынындай масаттары бар - кiлеттiктерiн зi немесе баса адамдар немесе йымдар шін пайда мен артышылытар алу не баса адамдара немесе йымдара зиян келтiру масаттары бар деген секілі пікіррді алдырып кеткен [13. Б. 359] Бізід кзарасымыз бойынша И. И. Рогов пен С. М. Рахметовтерді кзарастары дрыс деп есептейміз.

Ал рессейлік аымдарды да кзарастары отанды алымдарды кзарастарымен сйкес келіп отыр, яни зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ылмысыны субьективті жаы тек асааналы нысанда жасалынуы ммкін деген кзараса сйкес келіп отыр [5. Б. 468; 14. Б.561; 17. Б. 248;]

Жоарыдаы пікірлерді ескере отырып бізді кзарсымыз бойына аталан ылмыс тек тікелей немесе жанама асааналы ныманнда жасалынуы ммін. ылмыс субьектісі зіні рекеті оама ауіпті екенін біледі, жне одан келетін зардапиы болмай оймайтындыында ынанды, жне сол зардапты болуын тілейді немесе тілемесе де сол зардапты болуына жол береді. Аталан ылмысты таы бір міндетті белгісі масат боып табылады. ылмыс субьектісі алдына мынандай масаттарды оюы ммкін:

I. немесе баса адамдар немесе йымдар шін пайда мен артышылытар алу масаты;

II. баса адамдара немесе йымдара зиян келтiру масаты.