Жаттарды жіктелуіне ойылатын лшемдер

Кптеген лгілік жаттарды ресімдеу, атал сйкестендірілген. Дегенмен, жалпы аланда жаттарды келесі белгілері бойынша жіктеген дрыс:

· трлері бойынша – йымдастырушылы-кімдік, анытамалы-апаратты, ызметкерлерді жеке рамы бойынша, жазбаша тінімдер;

· атауы бойынша – жат атауларыны отыздан астам трлері бар;

· ызметі бойынша – жаттар фактілерді, хабарламалар мен былыстарды (есеп, хаттама, акт) белгілеу ралдары жне апаратты ашытытан беру (хат, телеграмма, факс) ралдары ретінде ажыратылады;

· нысаны бойынша – жеке, р жат мазмныны з ерекшеліктері болады (мысалы, баяндау хат); трафареттік, жатты бір блігі басылып шыарылады, ал алан блігі жатты жасаанда толтырылады; жне лгілік, біртектес ксіпорындар тобына жасалан жаттар. детте, барлы лгілік жне трафареттік жаттар баспаханада немесе кбейткіш аппараттарда басылады.

· шыарылуына арай–ызметтік,ксіпорынны (йымны) мдделерін озайды; жне жеке, наты бір адама атысты жне атаулы болып табылады;

· мазмны бойынша – арапайым (бір ана мселеге атысты) жне крделі (бір мезгілде бірнеше таырыпты арастырады);

· жасалу орнына арай–ішкі (осы ксіпорынны ызметкерлері жасайтын жаттар) жне сырты (баса ксіпорындардан, йымдарды жне жеке адамдардан келіп тсетін жаттар). Сырты жаттар, з кезегінде, шыыс (ксіпорыннан шыатын) жне кіріс (ксіпорына жіберілген) жаттара блінеді;

· жмыс кезеі бойынша – алашы жазылан жат (авторды жат мтінімен жмыс істегенін крсететін, олмен жазылан немесе машинамен жазылан) жне таза жазылан жат (мтіні алашы жазылан нсасынан кшіріліп алынан немесе тзетусіз жазылан жат);

· орындау мерзіміне арай– жедел, белгілі бір мерзімде орындалуын талап ететін; жне жедел емес, орындау мерзімі белгіленбеген;

· пиялыына арай– табасыз (ашы); ызмет бабында пайдалану шін; пия жаттар;

· саталу мерзімдеріне арай– белгілі бір мерзімде саталуа жне траты кезеге (мерзімсіз) саталуа жататын;

· крсетілген мселелерді саны бойынша жаттар арапайым (бір ана мселеге атысты) жне крделі (бір мезгілде бірнеше мселені амтиды);

· тпнсалыына арай жаттарды тпнсалары жне кшірмелері болады (баса жатты апаратын, оны барлы сырты белгілерін немесе оларды бір блігін жаыртады);

· бейне тсі бойынша жаттар бір тсті жне кп тсті болып блінеді.

жаттарды жіктелуі ретінде жіктелуді нтижесіне байланысты ртрлі белгілерін негізге алуа болады.

Жіктелімні негізі ретінде жатты е маызды, жіктелуді масаттарына сай келетін белгісін алады. Басаларды амтитын жіктелім, оларды тобы болады, ал оан кіретін жіктелімдер, оны трлері болады. Бір жіктелім тменгі жіктелімні тобы, ал жоары жіктелімні трі болуы ммкін.

Сйтіп, «кинофотожаттар» «жаттар» жіктеліміні трі, ал «киножаттар» мен «фото жаттар» жіктеліміні тобы болып табылады.

Топ (жіктелім) –бл жат трлеріні блінуі арылы ашылатын, блінуді бірінші дегейі.

Трі – жаттар блінуіні екінші дегейі. Бл ретте «жат» ымы жаттарды трлеріне блінеді. Трлер жіктелуіні р блімін андай да бір белгісі бойынша жат трі деп атауа болады (табалы ралдарыны сипаты бойынша, жаттау дісіне материалды тасыышына арай жне баса).

Блінуіні шінші дегейі – тр тармаы. Одан кейін ртрлілік жне т.с.с., осы жіктелудегі наты жатты соы орны аныталана дейін.

Жарияланан жне жарияланбаан жат, мерзімдік жне мерзімдік емес жат жне т.с.с.

жаттарды жіктелуіндегі жоарыда аталан жалпы лшемдерден блек, жаттара тн баса да белгілер бар. Атап айтанда, біз апаратты жне материалды рамдас блігі бойынша жаттарды жіктелуіне тоталайы, сондай-а жаттарды сырты ортадаы ызмет ету жадайы бойынша жіктелуіне тоталайы.

жаттарды жіктелуі – ол кп сатылы, иерархиялы жне оларды топтара, трлері, трлерді тарматары жне ртрлілігі бойынша дихотомиялы блу.

Топ (жіктелім)– бл, осы жиынтыты баса объектілерден ажырататын, наты бір орта белгісі бар, жаттарды жиынтыы.

Иерархия – жаттарды тменгі сатыдан жоарыа арай орналасу тртібі .

Дихотомия – бір жіктелімдегі жаттарды екі арама-арсы трге, тр тармаына, ртрлілікке жне т.с.с. жйелі трде блінуі.

жат – оамды рекетті барлы саласында кеінен олданылады. Ол жат мртебесі болан обьектіні ерекшілігіне сай туындайды. Ол кітаптану, информатика, библиография, мрааттану ызметтерінде де трліше сараланады. Мнан жатты коммуникация саласындаы «жат» терминіні кп маыналылыын креміз.

жат деп андай да бір зат туралы апаратты тіркеуге, беруге жне сатауа ызмет ететінні барлыын атаймыз. Басаша айтанда, жат – апараты бар материалды тасымалдаушы. Мндай тасымалдаушы ретінде ааз, компьютер дискісі, фото жне кинопленка жне т.б. ызмет етуі ммкін. Іс жаты кімшілік (басару) апаратты белгілеу шін ызмет етеді.

жаттарды трге жіктелулері:

Бірінші атарлы жаттар жне ресурстар ылыми зерттеу, тжірибелік-конструкторлы таы баса адамдарды жмысынан шыан нтижелер ( журнал маалалары, монография, диссертация, оулы, патент жаттары т.б.) жатады.

Бірінші атарлы ( ылыми зерттеулер, айта деулер, жаа ылыми мліметтер, айатар, идеялар болады) екінші атарлы ( аналитикалы – синтетикалы деуді нтижесі крсеткен) жаттар.

Бірінші атарлы жаттара жарияланан, жарияланбаан, жарияланбайтын жаттар кіреді.

Жарияланан жаттар – бл кітап, кітапша, монография, жинатар, маалалар тезисі, мерзімді басылымдар, патенттер жне авторлы кулік, стандарттар, нормативтік – техникалы жаттар, жарнамалы басылымдар жатады.

Жарияланбаан жаттар – ылыми зерттеу жмысыны есебі, диссертация жне диссертацияларды авторефераты, алгоритмдер сипаттамасы, жобалар, ке клемде таратуа болмайтын жаттар. Жарияланбаан жаттара аманат олжазбалар (ылыми жмысты нтижесі ) жатады.

Жарияланбайтын жаттар – наты басарушылы шешімдерді абылдау шін бір рет ана олданылатын жаттар (аржы, бухгалтерлік жаттар).

Екінші атарлы жаттара жн ресурстара атысты – бірінші атарлы жаттарды деу нтижесінде пайда болан жаттар жатады.

жаттарды деуді техникалы жне сематикалы (маыналы) айырмашылытары болады.

Екінші реттегі жаттар – кітапханалар мен апаратты орталытарда жаттарды маынасына арай деу нтижесінде, апаратты жаттар клеміні кбейгендігін немесе апараттарды ттынушыа тез жетуін амтамасыз етеді ( реферативтік журналдар, библиографиялы крсеткіштер, мліметтер базасы мен дерек орлар т.б. ).

Екінші реттегі жаттар екі негізгі функцияларды орындайды:

бірінші реттегі жаттарды пайда болуы туралы жедел хабарлайды.

Оларды мазмнын ысаша трде баяндайды.

Екінші реттегі жаттар:

Энциклопедиялы басылымдар

р трлі анытамалар

Каталогтар

Карточкалар