Таырып. Мтін трлері, апаратты мні

Масаты: Мтін рылымы туралы тсінік беру. Мтінді аударудаы трлік ерекшелігіні сипатына тоталу.

Кілт сздер: . Мтін реттілігі, мтіндегі апарат, апарат трлері.

Астарлы мтін апараты. Ол тек сезіледі. Бл апарат сзде айтылмаан астарлы ойды болуы абілетіні арасында туады.

Жоспар:

1.Ресми-іскерлік мтіндер.

2.оамды-апаратты мтіндер.

3.Ауыз-екі сйлесу мтіндері.

Аударматануда мтіндерді талдау арылы аудармашы ола алан мтінді бір немесе р трлі тіл ралдарыны олданылуына, сол сияты оларды белгілі бір стильге жататын функционалды-стильдік ырларыны ткерілуіне жне сол стильді нышандарыны мтінде актуальдануына арай р трлі трде жіктелетінін крсетуге болады. Аудармашылы ызметте актуальданатын мтіндерді е алдымен мтінні бір тілде немесе екі тілді атысуымен растырылу критерийі бойынша жіктегенде, бастапы жне аударма мтін блінеді. Бастапысына – айтылым, мтін авторы мен ауызша не жазбаша формадаы заттанан ебек тріндегі айтылымды абылдаан аудармашыны арасындаы коммуникацияны бірінші кезеінде актуальданан тсінік пен айтылым дерістеріні німі – мтіндер жатады. Аудармашы бастапы мтінді абылдау дерісінде бірінші тілді дыбыс сигналдарын танып, оны жадыдаы эталонмен салыстырады. Одан со маыналы абылдау дегейінде тсінген сз бен сйлемді дыбысты тіркелім ретінде пайымдайды. Мтінді маыналы абылдау кезінде аудармашы авторды идеясы мен ойын білдіретін концептті тсінуге тырысады. Концепт е басында дыбысты формасын тану дегейінде тсініледі, одан со оны тура жне жанама маынасын, осымша менталды ойын, контекстпен салыстыру арылы астарын, бкпе мнін таниды. Аударма мтін бастапы мтінні проекциясын білдіреді. Мтінні проекциясы - рецепиентті мтінді мнді трде абылдауды німі. Ол авторды мтініне жаындайтын мтін проекциясы [Залевская, Каминская, Медведева, Рыжкова, 1998,35]. Мтінні проекциясы бастапы мтінді интерпретациялау жне оны аударма тілінде мтін кодына тсіру дерісінде аудармашыны делдалды ызметі арылы, авторды интенциясын жзеге асырады. Белгілі бір функционалды стиль нышандарын ткеру жне атарылан функциялар (хабар, араласу жне сер ету) критерийі бойынша келесі мтін типтері блінеді: 1) ылыми мтіндер. Олар лдебір ылыми факт туралы хабар береді. Бндай мтіндерде ылыми фактілер туралы апаратты жзеге асыратын хабарлау ызметі орын алады. Осындай мтіндерде ылыми болжам баяндалып, белгілі теориялар делелденіп, мселелер арастырылады. Мндай мтінні атал рылымы жне атал композициясы болады. ылыми мтіндер ауызша немесе жазбаша трде ткеріледі. Оларда мазмн логикалы исынды, наты, бірізді жне длелді трде беріледі, заттарды наты аталуы саталады.

Ресми-іскерлік мтіндер.Олар жазбаша трде болады. рбір мтін жат сипатында іске асырылады, сондытан мндай мтіндерде айтылу тсілдеріні ата стандарттары саталынады. Ондай мтіндерді басты ерекшелігі – стандарттылыы, сезім нышандарыны болмауы. Бл мтіндер саяси, мемлекеттік, дипломатиялы, коммерциялы, аржы, за жаттары трінде болады.

оамды-апаратты мтіндер. Оларды басты масаты – хабарлау жне волюнтативтік (сер ету функциясы) ызметтерді жзеге асыру. Мндай мтіндерді мазмнына БА арналары арылы тетін апарат енеді. Бл апарат оырмана сер етуге арналан. Мндай мтіндерді басты ыры – эмоциялы бояуыны болуы.

Кркем мтіндер. Олар екі – сер ету жне эстетикалы функцияны атарады. Осы мтіндер суреттеу жне гімелеу формасында беріледі. Олардаы тіл ралдарыны функциясы айын, суреттелуі баалы.

Ауыз-екі сйлесу мтіндері. арым-атынас функциясын атарып, трмысты салада олданылады. Ауызша диалог формасында ткеріледі.

Діні мтіндер. Хабарлау жне сер ету функциясын атарады, киелі адамдарды трмыс тіршілігін гімелейді, уаыз, канонды мтіндер трінде ауызша жне жазбаша формада ткеріледі.

Осындай мтіндер К1- мтінтудыру рекетіні нтижесі болып бастапы мтін жне аударма мтіні ретінде алыптасу дерісінде аударманы кызметтік сипатын, оны мдениетаралы коммуникациямен ара атысын крсетеді.