Пайдаланан дебиеттер тізімі: 6, 7

№7 Таырып. Аударма алды мтін туралы млімет жинау мселесі

Масаты: Аударма алды мтін талдау жмыстарын йымдастыру. Мтін туралы млімет жинатау. Мтінге жан-жаты талдау жасау.

Кілт сздер: мтін, млімет, анализ жне синтез.

Жоспар:

1. Аударма алды мтін талдау жсытары

азіргі кезде аза аударма ісіні басты парызыны бірі – ресми, іскерлік тілді, саясат, ылым мен техника тілін заман талабына сай аза тілінде сйлесу. Аударманы леуетін пайдаланып,аза тіліні табиатына нсан келтірмей, оны здік лгілерін жасау. Ол шін аударма рдісін ылыми жола ола алу ажет.

Аударматтнуды, ылымдарды крсетуінше, 10 аспектісі бар. Соны ішінде олданбалы аударматтануа айрыша мн береді. йткені олданбалы аударматтау тікелей аударма жйесін амтамасыз етуді кздейді. Мны негізгі міндеті аудармашылара арнап ртрлі кмекші ралдар тзу, оларды жетілдіру. Мысалы: тсіндірме сздіктер, кптілді сздіктер, лингвоелтануды сздіктер, аудармашыа арналан ртрлі анытамалытар.

азіргі кезеде аударма ылымы аударманы тіларалы рдістерін ретінде араудан грі, оны оамды ызметіне, лтаралы арым-атынас ралы ретіндегі ызметіне ойысып келеді. Мны зі-аударманы прагматикалы ырына негізгі аида деп арау. Прагматикалы лингвистика нысандарды арасындаы арым-атынасты ойдаыдай жзеге асыру жолдарын іздейді. Ал комменикативтік лингвистикалы, наты айтанда, тілдесім теориясында, басты екі нысан бар: адресат (апарды абылдаушы) жне адресат (апарат жолдаушы). Тілдесім масатына жету шін адресатты мддесі кзделеді. Осы трыдан кезгенде, аударманы екі тілдік тепе-тендікке жетуді ралы деп есептеу жн емес. Мселе аударманы екі тіл иелеріні арасындаы днекер болуында. алымдар аударманы осындай днекерлігін жзеге асыруды мынадай амалдарын крсетеді: мазмндау, терме аударма, тйіндеме аударма, бейімдеп аудару, жатсындыру, тілмашты, мтінді деу. Ал шын мтініндегі аударма екітілді арым-атынасты біртілді арым-атынаса барынша жуытатуды міндет ттады, мнда талап жоары боланымен, тепе-тедікке жетуді мрат етпейді. Демек, азіргі аудармашыларды осы жмыстара баыттау ажет.

Аударма ісі аударма стратегиясын станады. Аударма стратегиясы деп наты бір мтінді аударанда аудармашы рекетіні реті мен мнін ыназ.

Эксперттік ызметке аудармашыны мдениетаралы, тіларалы атысымды жзеге асыруы, мтін дизайнері ызметіне тпна тілін білмейтін адама белгілі бір масатпен лайытап тілдік нім жасауы жатады, реципиентпен жмыс істеу аударма мтінді абылдаушыа не ажеттігін нысанды трде шешуге кмектеседі. Аударма стратегиясын орындауды ш кезеі болады: мтінді алдын ала талдау, балама нсаларды іздеп тауып таразылау, аударма нтижелерін талдау.

Аударар алдында тпнса мтінмен жмыс жасау (мтінді алдын ала талдау) туралы. азіргі аударма ісіне (кркем аудармадан басасында), тжірибе крсеткендей, кбінесе бастапы сзден я сйлемнен бастап сырпыра аудару себебінен (блкім, уаыт тарлыынан, мрсатты аздыынан) кптеген кемшіліктер орын алып отыр. Мндайда аудармашы зіні екі тілді білуіне ана немесе екітілді сздік мліметіне ана сйенеді. Екі тілді білген адамны брі аудармашы бола бермейтінін ескері ажет. Жалпы екітілді сздік баламаны білу аударма іс-рекетіне катализаторлы ана ызмет атарады. Сыпыра аудару барысында стильдік бояуы згеше, баалау мтініндегі сз олданыстар не контекстегі мні басаша сздер я баса бірліктер бар екенін аудармашы кейінгі сттерде, кеш байайды да тзетіге кіріседі. Мнын зі аударма ыраын бзады. Сондытан уаытты тиімді жмсау шін, жасы нтиже шін аударуа дайындалу ажет. Бл дегеніміз тпнса мтінге кз жгіртіп оып шыудан басталады. Егер кітап клеміндегі мтін болса я лкен клеміндегі мтін болса, р тсынан оып, шолып шыу ажет. Сонын со бірнеше зінділер тадап алып талдау жасалады. Талдауды масаты – алдымыздаы мтінні андай мтін екенін анытау. Сонымен оса тапсырыс беруші аудармашыдан не талап ететінін, аударманы ттынушы нені ктетінін білген жн. Сонда ана аударма экстенсивтілік интенсивті арына ауысады.