Таырып.Аударма алды мтін талдаудаы сздіктер мен осымша апаратты олдану тиімділігі

Масаты: Аударма алды мтін талдау жмыстарын орытындылау. Мтін талдау жмыстарына орытынды талдау жасау.

Кілт сздер:аударма, мтін, сздік, орытынлыдау.

Жоспар:

1 Аударма дерісіні ызметтік маынасы бар. Аударманы ызметтік сипаты, біріншіден, бастапы жне аударма мтіндер бірде ызмет субъектісіні асиетттері трленген форма (адамны тіршілік ызметіні заттанан ізі) трінде, енді бірде адамдарды тіршілік ызметіні блшектене заттану мен заттандыру дерісіні нтижесі; екіншіден, мтіндерді ндіруші продуценттерді (айтушылар мен тындаушыларды) мтін тудырушы ызметіні німі болып табылуымен; шіншіден, аударма сз иесіні маыналы интенциясын жаыртушы ретінде де, зіне шыармаушылы бастауды – аудармашылы ызметті зекті етуді іздерін сііруші ретінде де, репродукциялы ызмет болуымен; тртіншіден, аудармада ызметке тн барлы нышандарды болуымен айындалады.

2. Аударма сондай-а апарат алмасу трлі тілдерге (бірінші жне екінші) жзеге асырыланда мдениетаралы коммуникация актілерін білдіреді. Мдениетаралы коммуникация ретінде жзеге асырылатын коммуникацияны аудармада барлы компоненттері бар: коммуниканттар, интеракция, тілдік кодтар, функциялар, нтиже. Сонымен оса, ол мдениетаралы коммуникацияда жо, аударманы зіне ана тн біратар нышандармен ерекшеленеді:1) апарат алмасуы екі тілдік кодты негізінде жзеге асады; 2) аудармашы бірінші жне екінші тілдерді пайдалану негізінде хабарды бір тілден баса тілге жеткізу дерісінде аралы коммуникацияны трі ткеріледі; 3) апаратмен мдениетаралы алмасу дерісіне екі емес, ш адам (сйлеуші, реципиент (аудармашы), реципиент (мтінді алушы) кіреді; 4) аударма мдениетаралы коммуникация ретінде оамды мнге ие, ос тілді коммуникацияда оамды сранысты анааттандыратын рал болып табылады; 5) аударманы нтижесі деттегі мдениетаралы коммуникацияны нтижесінен згеше, себебі заттанан ебек коммуникант1 пен реципиент1 білетін орта тілде емес, мтінді алушы – реципиент2 тілінде крінеді; 6) аударма дерісінде екі трлі тілдік мтін сйкестендіріледі; 7) мтінді алушыны нормативтік ондырыларына сай дайындау баыты сталынады; 8) екінші аудармашылы ызметті леуметтік станымдар арылы реттеу байалады; 9) аудармашылы ызмет дерісінде екінші мтінде де аудармашыны ізі саталынады; 10) аударма – ос тілді коммуникация, онда сйлеу жне тсіну дерістері екі рет – біріншіде сйлеушілер мен реципиент1 арасында, екіншіде аудармашы мен мтінді алушы – реципиент2 арасында актуальдендіріледі.

3. Мтін тудырушы ызмет ретінде сипатталан аударманы мні оны актуальдендіру дерісінде коммуниканттарды тіршілік ызметіні трленген формасы трінде заттанан жне зінде ызмет объектісіні барлы асиеттерін сатаан тілдік материал – сйлеу мен тсіну дерістеріні ізі алпында рылады. Мтін мен дискурс – барабар былыстар емес, себебі дискурс – деріс те, зіне мтіндермен оса экстралингвистикалы факторларды (лем туралы білім, пікір, ондыры, адресатты масаттары) сіірген продуценттерді ызметіні нтижесі де, яни онда лингвистикалы та, леуметтік-мдени де ерекшеліктері бар. Ол мтіннен ауымыра. Мтін – лингвистика тарапынан ттас атынас бірлігі ретінде арастырылатын психолингвистикалы былыс, авторды ойымен бір ттастыа біріктірілген маыналы элементтерді жйесі. Негізгі асиеттері: таырыпты болуы, байланыстылы, ттасты, рылымды, сзді трлі функционалды-мндік типтеріні формасында ткерілу абілеті, апараттылы. Аудармада пайдаланатын мтіндерді р трлі критерийлер негізінде жіктеуге болады. Екі, ш тілді пайдалану нтижесінде бастапы жне аударма мтіндерді сипаттауа болады. Мтінні жзеге асырылатын негізгі ызметтері бойынша бірнеше трлерін атауа болады: (ауыз екі сйлесу, ылыми, оамды-апаратты, ресми-іскерлік, діни, кркем мтіндер).

азіргі халыаралы катынастар деп лемдегі халыаралы атынастар субъектілеріні арасында пайда болатын р трлі байланыстар мен кездесулер, акциялар мен рекеттер тсіндіріледі. Осы атынастарды базалы леуметтік негізі Жер планетасында мір сретін бірлік пен ттастыты калыптастыратын адамзат. Дегенмен осынау бірлік пен ттасты-айшылыты натылы жне кп бейнелі, р трлі, тіпті карама-арсы мдделерді тйісуіні бірлігі болып табылады. Осындай жаандану дерісіндегі халыаралы атынастарды дипломатиялы коммуникацияны лингвистикалы трысынан зерттеуде, сондай-а дискурсивтілік аспектісінде жне стратегиялы трысанан зерттеу халыаралы атынас орнатудаы басты компоненттер болып ызмет атарады. Зерттеу жмысында дипломатиялы дискурсті кешенді сипатын кп дегейлі рылымда арастыру жне оны ерекшеліктерін айындауа ммкіндік берді.