аза тіліне тн дыбыстарды айтылу кемшіліктері жне тзету тсілдері
Ы дыбысыны айтылу кемшіліктері жне тзету тсілдері
 33-сурет. Ы фонемасыны артикуляциялы кескіні (профилі)
| Ы дыбысы дауыстыларды ішіндегі кемшілікке ыайлысы. Оны жасалу механизмі мынадай: ерін белсенді емес, тменгі жоары тістерді арасында саылау болады. Тіл шы тмен, тіл стіні ортадан кейінгі блігі, тадай ортасына ктерілген тіл, бйірлі тпкі азулара тиеді. Тіл И дыбысындаыдай кейіндеу орналасады. Жмса тадай ктеріліп, мрын жолын жабады, дауыс перделері бірігіп, тербеледі (33-сурет). |
Ы дыбысын айту кемістіктері мынандай Ы дыбысыны орнына I айтылады. Мысалы, ыдыс-ідіс, сйтіп дыбыстар жіішке айтылады.
 34-сурет. Шпательді кмегімен Ы фонемасын кою
| Ы дыбысын еліктеу арылы тзетуді алашы шарты оны I дыбысыны айтылуымен салыстыру тілді оларды айтандаы орналасу айырмасын крсетіп тсіндіру жне оны олмен бейнелеу. Баланы айна алдындаы жаттыуы кейде нтиже береді. Алайда кбіне шпательге суйенуге тура келеді, балаа пи-пи-пи буын тіркесін айтызады. |
Жаттыуды пайдалананда логопед баланы аузына шпательді егізіп, онымен тіл алдын тежеп стайды. Шпатель Пдыбысын айтуа кедергі келтірмейді, ал дауыстыны згертіп И дыбысы автоматты трде Ы дыбысына ауады пи-пи-пибуындары пы-пы-пы трінде сезіледі. Сондай жолмен би, ми, фи, ви буындарынан бы, мы, фы, вы алынады (34-сурет).
Артикуляцияны бекіткенде баланы шпательмен, саусапен тілді ажет алыпта зі стааны дрыс. Дыбыс здігінен айтыла бастаанда, механикалы діс тотатылады. Еріндік дауыстылардан кейін келетін Ы дыбысын айтып йренген бала, оны баса фонетикалы жадайларда да пайдалана алады. Ы дыбысы бекіткенде оны дыбысынан ажырату, оу мен жазуды тзету жаттыуларына кіл блу керек.
аза тіліне тн дыбыстарды айтылу кемшіліктері жне тзету тсілдері
| 35-сурет. фонемасыны артикуляциялы кескіні | дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмегідей болады. Еріндері быра сап, шы сйірленіп ала созылады. стігі тістері мен астыы тістеріні арасында белгілі бір ашыты саталады. Тілді шы астыы тісті артына арай сл тартылады, сті дегейдегі алпын сатап клбеу жатады да, ауа ауыз уысымен еркін шыады. Жмса тадай жоары ктеріледі де мрына ауа жолы жабылады. Дауыс шымылдыы жабы болады (35-сурет). дыбысыны сипаттамасы: дауысты, ерінді ыса тіл арты жуан. |
 36-сурет. фонемасыны артикуляциялы кескені
| дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмендегідей болады. Еріндері быра сап шы сйірленіп ала созылады. стінгі тістері мен астыы тістеріні арасы белгілі ашытытаы жадайда саталады. Тілді шы астыы тіске тіреледі де екі жаы ктеріліп стінгі азу тістерге абысады. Соны салдарынан тілді ортасында ауыз куысымен еркін шыатын астау пайда болады (36-сурет). |
Жмса тандай жоары ктеріледі де мрын ауа
жолы жабылады.
 37-сурет. фонемасыны артикуляциялы кескіні
| Дауыс шымылдыы жабы болады. дыбысыны сипаттамасы: дауысты, ерінді, ыса тіл алды жіішке дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмендегідей болады. Астыы тістер мен жоары тістер арасындаы ара ашытытан бір шама лкендеу болады. Тілді шы тмен тседі де сл арта арай тартылады. Ортасыны клбеулігі бір денгейде саталады, ауа еркін шыады. Жмса тадай жоары ктеріледі де, мрын ауа жолы жабылады. Дауыс шымылдыы жабы болады. |
дыбысыны сипаттамасы: дауысты, ашы, жіішке, ерінді, тіл алды (37-сурет).
 38-сурет. фонемасыны артикуляциялык кескіні
| дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмендегідей болады. Екі езу сл кері тартылып жымиып клген кісіні кейпін крсетеді. стінгі тістері мен астыы тістеріні арасы а дыбысын айтандаыдан грі жаыныра ашытыта саталады. Тілді шы астыны тістерге тіреледі де сті кселіп жатады. Жмса тадай ктеріліп мрын ауа жолын жауып трады. |
Дауыс шымылдыы жабы болады. дыбысыны сипаттамасы: дауысты, езулік, ашы, тіл алды, жіішке (38-сурет).
 39-сурет. I фонемасыны артикуляциялы кескіні
| I дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмендегідей болады. Еріндер дыбысты шыуына атыспай жатады. стігі тістер бір- біріне те жаын келіп трады. Тілді шы астыы тіске тіреледі де сті ксіліп клбеу жатады. Жмса тадай ктеріліп мрына ауа жолын жабады. Дауыс шымылдыы жабы болады. I дыбысыны сипаттамасы: дауысты, езу- лік, ыса, тіл алды, жіішке (39-сурет). |
дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмендегідей болады. Еріндері зіні алдындаы немесе соындаы дауысты дыбыстарды айтылу ыайына арай згеріп отырады.
 40-сурет. фонемасыны артикуляциялы кескіні
| стінгі тістері мен астыы тістеріні арасы а дыбысын айтандай ашытыта болады. Тілді шы астыы тіске тіреліп трады да сті кесіліп жатады. Жмса тадайыды арты жаындаы кішкентай тіл іштен дмпіп шыан ауаны серіппесінен тербеліп ашылады да дыбыс кмейден шыады. |
Жмса тадай ктеріліп, мрына ауа жолын жауып трады. Дауыс шымылдыы ашы болады (40-сурет).
дыбысыны сипаттамасы: дауыссыз, ауызды, ата, тіл арты.
 41-сурет. фонемасыны артикуляциялы кескіні
| дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмендегідей болады. Еріндер зіні алдыы немесе соындаы осылып айтылатын дыбыстара байланысты згеріп отырады. Мысалы о, а, , у. стінгі тістері мен астыы тістеріні арасы белгілі бір ашытытаы жадайда саталады. Тілді шы тмен тседі де арты жмса тадаймен абысады. |
дыбысын айтанда іштен келген ауа ысымыны дмпуінен тіл мен тадайды абысан жерін серпіп ашып кетеді де, ауа тыса шыады. Жмса тадай ктерікі келеді де мрына ауа жолын жабады.
Дауыс шымылдыы ашы болады. дыбысыны сипаттамасы: дауыссыз, ауызды,ата, шыл, тіл арты, жуан.
 42-сурет. фонемасыны артикуляциялы кескіні
| дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмендегідей болады. Еріндер зіні алдыы немесе соында осылып айтылан дауысты дыбыстара байланысты згеріп отырады. Мысалы: а, о, у, . стігі тістері мен астыы тістеріні арасы белгілі бір ашытытаы жадайда саталады. Тілді шы тмен тседі, ал арты жмса тадаймен желбегей |
абысады да, іштен келген ауа ысылып шыан кезде дауыс шымылдыы дірілдейді. Жмса тадай ктерікі келеді де мрына ауа жолын жабады. Дауыс шымылдыы жабы болады (42-сурет).
дыбысыны сипаттамасы: ата, тіл арты, жуан.
дыбысын шыаранда сйлеу мшелеріні рекеті тмендегідей болады. Еріндері зіні алдыы немесе соында осылып айтылатын дауысты дыбыстара байланысты згеріп отырады. Мысалы: а, о, , стігі тістері мен астыы тістеріні арасы белгілі бір ашытытаы жадайда саталады. Тілді шы тмен тседі де арты тадайды тбіне барып жабысып трады. Ауа мрын жолы арылы шыады.