Дріс 2. Шикі мнайды деуге дайындау технологиясы. Газсыздандыру, тзсыздандыру жне сусыздандыру

Дріс конспектілері

Пнні атауы «Мнай, газ жне кмірді деу технологиясы»

Дріс 1. Кіріспе. Мнай, газ жне мнайды деу ндірісіні жай-кйі. Мнай, газ жне кмірді шыу тегі, оры жайлы жалпы малмат. Мнай жне газ ндірістері.

Дріс мазмны. Мнай жне газ - табии жаныш азбалар. Мнай – атты жне газтрізді заттар еріген сйы кмірсутектерді табии дисперсті жйесі. Кмірсутектерем атар мнайды рамында гетероорганикалы осылыстар кіреді.

азастан территориясында 202 мнай жне газ кен орындары бар. Мнайды ндіру 55 кен орындарында жргізіледі. Е лкен кен орындарына Тенгиз (мнай), Озен (мнайгазды), Карашыана (мнайгазконденсатты), Жанажол (мнайгазконденсатты), аламас (мнайгазды).

Табии жаныш азбаларды жер ыртысындаы атынасы:

Кмір	95,8
Торф	3,4
Мнай	0,7
Табии газ	0,1

азастан экономикасындаы маызды саланы бірі - мнай саласы. Алашы мнай Карашунгул кен орынында 1899 жылы ндірілген.

1992 жылы 25,8 миллион тонна мнай ндірілсе, ал 2011 жылы 81 млн. тоннаа жетті. Барланан мнай кен орындарыны оры 6,5 миллиард тонна, болжау бойынша эксперттерді баасы 25 млрд.тонна.

азастандаы негізгі мнайдейтін компаниялар - МК азмнайгаз, Тенгизшевройл, CNPC-Актбемнайгаз, Карачаганак Петролиум Оперейтинг.

азастандаы газ оры лемдік орды 1,7 % райды. Маызды газ ндіруші компаниялара арашыана Петролиум Оперейтинг, азмнайгаз, Актбемнайгаз жатады.

Р кмірді болжанан ресурстарымен жалпы геологиялы оры 150 млрд. тонна.

Кмірді рамындаы кміртек млшеріне жне оны згеріс дрежесіне арай 3 типі бар.

1. оыр кмір (лигниттер). Торфтан тзілетін атты отын, рамындаы кміртек млшері 65-70 %, кмірлерді ішіндегі е жас кмір. рамындаы суды млшері жоары боландытан (43 %) жану жылуы тмен. Органикалы алдытардан 1 киллометр тередікте, жоары ысыммен температурада тзіледі.

2. Тас кмір - рамындаы кміртек млшері 75 - 95 %. рамындаы ылалды млшері 12 % боландытан оыр кмірлерге араанда жану жылуы жоары. шыш заттарды лесі 32 % боландытан жасы ттанады. оыр кмірден 3 киллометр тередікте тзіледі.

3. Антрациттер - рамындаы кміртек млшері 95 %. 6 киллометр тередікте, жоары ысым мен температурада тас кмірден тзіледі.

азастандаы мнай компанияларыны лесі

Жергілікті мнайдеу ндірісін Павлодар, Шымкент жне Атырау алаларында орналасан мнайдеу зауыттары райды. Аталан мнай зауыттарыны уаттылыы жылына жалпы 20 млн. тонна мнай.

Мнайды шыу тегі

Мнайды шыу тегіні бейорганикалы теориясы (Д.И. Менделеев, А. Гумбольдт, М. Бертло, П.Н. Кропоткин жне т.б.). Мнай жоары температурада металл карбидтерімен суды рекеттесуі нтижесінде тзіледі.

Мнайды шыу тегіні органикалы теориясы (К.Энглер, Н.Д. Зелинский, В.И. Вернадский, И.М. Губкин, А.А. Трофимук жне т.б.). Табии алюмосиликаттар шгінді жыныстарды органикалы заттарынан мнай тзілу реакцияларындаы катализаторлар.

Мнайды жіктелуі

1. Химиялы классификация

2. Геохимиялы жне генетикалы классификация

3. Технологиялы классификация

Мнайхимиясыны даму тарихы. Мнайхимиясы ндірісіні бастамасын1920 жылы "Стандарт Ойл" атты американды компанияны пропиленнен изопропил спиртін ашыаруымен басталды. 1923 жылы этиленге негізделген мнайхимия ндірісі ашылды. Біртіндеп "Юнион Карбайд" атты американды компаниясы этиленхлоргидрин, этиленгликоль и дихлорэтан шыара бастады. 1950 - 1960 жылдары органикалы синтез ндірісіні кмір шикізатынан мнай-газ шикізатына туі мнайхимиясыны лемге ке клемде таралуына ммкіндік берді. Мнайхимиясы ылыми зерттеулерді жеке баыты ретінде крінді.

Кміртек осылыстары адамзата аса ажетті химиялы нім болып саналады. Осы осылысты табиатта таралуы алай. Элементтер атарында кміртек 13 орынды алсада жер ыртысында (99,5%) кміртек кп млшерде Са, Mg карбонаттары трінде кездеседі. Тек 0,02%-ті жаныш пайдалы азбалар (кмір, мнай жне газ) рамында кездеседі. Сондытанда адамзат энергетикалы жне химиялы ажеттілікке тек 0,02% кміртек орын пайдаланылады. лемдегі ндірілетін органикалы заттарды 95% мнай мен табии газды олдануа негізделген. Соны ішінде нды кмірсутектік шикізатты 90 % отын ретінде шыындалса, алан 8 - 10% химиялы деуге жмсалады.

Мнайхимиясыны жне мнайдеу саласыны басты масаты кмірсутектерді, мнай компоненттерін жне табии газды деу дістерін, жасау жне зерттеу, ке ауымды тауарлы химиялы німдер (полимерлер, синтетическалы каучуктер, детергенттер, жаар майлар, еріткіштер, бояыштар жне т.б..).шыаруда олданылатын органикалы осылыстар алудаы оптималды процестерді жасау.

Мнайхимиясыны даму тарихы. Мнайхимиясы ндірісіні бастамасын 1920 жылы "Стандарт Ойл" атты американды компанияны пропиленнен изопропил спиртін ашыаруымен басталды. 1923 жылы этиленге негізделген мнайхимия ндірісі ашылды. Біртіндеп "Юнион Карбайд" атты американды компаниясы этиленхлоргидрин, этиленгликоль и дихлорэтан шыара бастады. 1950 - 1960 жылдары органикалы синтез ндірісіні кмір шикізатынан мнай-газ шикізатына туі мнайхимиясыны лемге ке клемде таралуына ммкіндік берді. Мнайхимиясы ылыми зерттеулерді жеке баыты ретінде крінді.

Мнайдеу процестері біріншілік атмосфералы, вакуумды айдау; жне екіншілік – пиролиз, крекинг болып блінеді. Мнайдеуді біріншілік процесі - айдау мнай фракцияларын айнау температурасына сйкес фракциялара блу. Мазут ттырлыы ртрлі (солярлы, веретлі, трансформаторлы жне т.б.) жаар майлар алу шін вакуумды айдауа шыратылады.

Екіншілік айдау не шін ажет?

Шикі мнайды айдаудан алынан бензиндік фракция (тікелей бензин) іштен жанатын карбюраторлы двигательдерге олдануа жарамсыз, себебі антидетонациялы асиеті тмен (октан саны 50-ден аспайды).Сапасы жоары бензин (октан саны 80 - 95) алу шін мнай фракцияларын осымша деу (екіншілік деу) ажет. Екіншілік деу жоары молекулалы кмірстекутерді тмен молекулалы кмірсутектерге ыдырату шін ажет. Мнайдеу нерксібіндегі кптоннажды ндірістердегі деструктивті процестерге – крекинг, риформинг, пиролиз жатады.

Мнайдеудегі маызды ролді катализ атарады.

Пиролиз немесе термиялы крекинг ароматты кмірсутектерді жне бутилен, этилен алуда олданылады. Шмкізатты (бензин фракциясы, лигроин) пиролизге шыратанда бырлы реакторларда 750 - 900°C температурада ыздырып, бірден 1 саат аралыында салындатылады. Пиролиз нтижесінде молекулалы массасы жоары кмірсутектер тмен молекулалы кмірсутектерге ыдырайды.

Каталитикалы крекинг–мнайдеуді маызды процесі. Бл процесті шикізаты ретінде мазутты вакуммды айдау арылы алынатын айнау температурасы 500°Свакуумды газойль олданылады. Шикізат 500°С температурада катализатор – синтетикалы алюмосиликат – цеолитпен жанасады. Каталитикалы крекинг нтижесінде алынан бензинні рамында н-парафиндерге араанда антидетонациялы абілеті жоары тарматалан парафинді жне ароматты кмірсутектердімлшері жоары боландытан октан саны жоары болып келеді.

Каталитикалы риформинг – азіргі кезде ароматты кмірсутектер бензол, толуол жне ксилол алуда олданылатын маызды мнайдеу процесі. Бастапы кезде каталитикалы риформинг октан саны тмен бензиндерден октан саны жоарлатуда олданылды. Риформинг шикізаты ретінде айнау температурасы 75 - 200°С (нафта) тікелей айдалан фракция, мнайдеуді дестуктивті дістері арылы алынатын бензин фракциялары олданылады. Катализатор ретінде платина, палладий и родий олданылады. Каталитикалы риформинг процесі сутек тогында, 450 - 550°С температура аралыында и 10 - 35 атм. атмосфералы ысымда жреді. Химиялы реакцияларды барысында бгде заттарды сер ететіндігі XVIII асырда а байалан. Катализ - згерісті соында айта алпына келетін заттар кмегімен химиялы реакцияны жылдамдауы. Стехеометриялы трыдан реакцияа атыспайтын заттар серінен реакцияны баяулауы ингибирлеу деп аталады. Ал реакцияны каталитикалы жылдамдауы реакцияны механизміні згерісі нтижесінде жзеге асады. Бл жадайда катализатор жылдамдыпен соы німге айналатын жаа тзілген аралы німдерді рамына енеді. Бл былысты жру баытын арастыру катализ теориясыны негізгі масаты болып табылады.

Ауыр мнай німдерін термиялы деу процестері ндірісте 1912 ж. бастап олданылып келеді. Термиялы, каталитикалы деу процесіні негізгі баыты,бастапыда автоклік бензиндерін, содан кейін авиациялы бензин жне тракторлы керосин алу болды.

Термиялы процесс бл, мнай шикізатыны химиялы згеріс процесі, яни катализатор атысынсыз термиялы трде жзеге асатын крекинг жне тыыздалу (уплотнение) реакцияларыны жиынтыы. Алынатын нім сапасына жне ассортиментіне жне материалды баланса сер ететін термиялы процесті негізгі параметрлері: шикізат сапасы, ысым, температура жне термолиз затыы.

азіргі кезде мнай деуде процесті келесі типтері олданылады.

1. Термиялы крекинг. Жоары ысым 2-4 МПа жне температура 500-540⁰С алды шикізатты немесе жоары температурада айнайтын дистиллятты термиялы крекингтеу арылы газ жне сйы німдер алынады. азіргі кезде термиялы крекинг термогазойль ндірісі жне кокстеу ондырысы шін шикізатты дистиллятты трлерін термодайындау процесі ретінде кбірек олданылады. азіргі кезде мнай деуде, ндірістік масатта ауыр мнай алдытарын деуде процесті бір баыты висбрекинг – тмен ысымда (1,5-3 МПа) жне тмепературада азанды отындарды тыыздыын тмендету масатында термолиз тередігі шектеулі жеіл крекинг процесі олданылады.

2. Кокстеу. Тмен ысым жне 470-540⁰С температурада ароматталан жоары температурада айнайтын дистилляттарды немесе ауыр алдытарды за термолиздеу процесі. Кокстеу процесіні негізгі масаты делетін шикізат сапасына арай ртрлі маркалы мнай коксін ндіру. Кокстеу процесіні жанама німдері – ндылыы аз газ, тмен спалы бензин, газойль.

Кокстеу процесіні німінен таскмір майы 63-бензол, 14- толуол, 7 ксилол. Бензол алу процестері каталитический риформинг, толуолды деалкилирлеу, толуолды диспропорицирлеу. Толуол жне ксилол алу ндірістері.

Олефиндер ндірісі. Этилен ндірісіні негізгі шикізаты этан-пропан шикізаты, аланы нафта жне газойль. Синтез газ ндірісі.

Гудронды тере химиялы деу процестері.

1. Баяу кокстеу. Мнай кокс алуда оланылатын баяу кокстеу процесі.

2. Термоконтактілі кокстеу. айнаан абатта здіксіз кокстеу процесі. (флюид крекинг процесі), негізгі масаты дистилляты фракциялар, газдар жне ндылыы аз энергетикалы отын ретінде олданылатын порошок трізді жанама кокс алу.

3. Дистилляттармен атар синтез газ алынатын порошоктрізді коксты газификациялау осымша жретін, термоконтактілі кокстеуді комбинирленген процесі

4. Аммиак, метанол, сутек ндірісі мотор отындарыны синтезі шін жарамды технологиялы газдар алынатын ауыр мнай алдытарын жоары температуралы парокислородный газификациялау процесі.

5. Каталитикалы емес процестермен деасфальтталан мнай алдытарын каталитикалы крекингтеу немесе гидрокрекингтеу процестері.

3. Пиролиз. Жру затыы аз жне тмен ысымда газтрізді, жеіл немесе орта дистиллятты кмірсутектік шикізатты жоары температурадаы (750-800⁰С) термолизі. Пиролиз процесіні негізгі масаты –олефинрамды газдарды ндіру. Жанама нім ретінде рамында аныпаан кмірсутектерді млшері жоары, фракциялы рамы ке жоары ароматталан сйыты алынады.

4. Техникалы кміртек алу процесі. затыы аз жне тмен ысымда жргізілетін ауыр жоары ароматталан дистиллятты шикізатты жоары температурадаы (1200⁰С) термолизі. Процессс кмірсутектік шикізатты раушы элементтерге дейін тере термиялы ыдырау німі жоары дисперсті атты кміртек ндіруге баытталан.

5. Мнай пектерін алу процесі (пектеу). алыпты температурада, тмен ысымда жне алыпты жру затыымен жргізілетін алды шикізатты немесе ауыр дистиллятты термолиздеу процесі. Процесті негізгі німі пек, сонымен атар газ жне керосинді-газойльді фракция алынады.

6. Мнай битумдарын алу процесі - атмосфералы ысымда жне 250-300⁰С температурада ауыр мнай алдытарын (гудрон, деасфальттау німдері) тотытыра дегидроконденсирлеу процесі.

рамында парафинді жне алкил ароматты кмірсутектері бар шикізат алдымен ыдырап, келесі ретті тыыздалу реакциялары шін материал дайындайды. Мндай материалдар ароматты жне аныпаан кмірсутектер. Тыыздалу німдері алкильді жне бензильді радикалдар арылы жретін радикалды-тізбекті механизм бойынша тзіледі. Тзілу баытын келесі сызба-нса трінде крсетуге болады.

Бутан, бутен, аз илшерде бутадиеннен тратын алды німдері мнай деу зауыттарында жаылып жатты. Алкилирлеу ондырысында бутеннен алкилат ндіре бастады. Жоары октанды бензинні компоненті.

Мнайдеудегі термодеструктивті процестерді шикізаты ретінде тікелей айдау (мазут, гудрон), термиялы крекинг, пиролиз жне деасфальттау алдытарыжне жоары айнайтын ароматталан концентраттар, сондай-а дистиллятты німдер негізінде алынан газойльдер олданылады. Пиролиз процесі шін тиімді шикізат парафинді кмірсутектер. Мнайды айдау кезінде алынатын фракциялар:

1) Газды фракция ( 40°C), алканы до C₅.

2) Бензин (газолин) (40-180°C) C₆-C₁₀.

3) Керосин (150-250°C) C₁₁-С₁₂

4) Жеіл газойль(230-310°C), C₁₃-C₁₇.

5) Ауыр газойль жне жеіл дистиллят. (250-400°С). С₁₈-С₂₅.

6) Жаар майлар (405-515°C). C₂₆-C₃₈

7) Айдаудан кейінгі алды немесе гудроном. С₃₆–С₅₃

Дебиеттер тізімі

1. Г.. Бишімбаева, А.Е. Букетова. Мнай жне газ химиясымен технологиясы.– Алматы, 2007 ж.–241 б.

2. Х.А. Суербаев, К.М. Шалмаамбетова, .. оанбаев. Мнайдеу нерксібіні каталитикалы процестері. – Алматы, 2004 ж.– 131 б.

3. С.В. Вержичинская, Н.Г. Дигуров, С.А. Синицин Химия и технология нефти и газа.– Издательство «Форум», 2010.– 399 с.

4. Д.В.Сокольский, В. А. Друзь. Введение в теорию гетерогенного катализа.– М.: Наука., 1980.– 383 с.

5. О.В.Крылов. Гетерогенный катализ. –М:ИКЦ «Академкнига», 2004.– 236с.

6. А. А. Баландин. Мультиплетная теория катализа.– М.: Наука, 1970.–360 с.

7. С.3.Рогинский. Гетерогенный катализ. М.: Наука, 1979.–360 с.

8. А. Утелбаева, Б. Утелбаев. Органикалы заттар технологиясыны теориялы негіздері. –Кинетика жне катализ, 2007. – 417 с.

9. Ч. Сеттерфилд. Практический курс гетерогенного катализа. –М.: Мир, 1984. – 520 с.

10. М.С. Захарьевский. Кинетика и катализ. –М.: Химия, 1963. – 320 с.

11. Ж. Жермен. Гетерогенный катализ. –М.: Наука, l961. – С. 254

12. Ахметов А.С. Технология глубокой переработки нефти и газа. – Уфа.: Гилем, 2002. 672 с.

13. Каминский Е.Ф., Хавкин В.А. Глуобкая переработка нефти. – М: Техник, 2001. 384 с.

Дріс 2. Шикі мнайды деуге дайындау технологиясы. Газсыздандыру, тзсыздандыру жне сусыздандыру

Дріс мазмны. Мнайды біріншілік дайындау жне жеіл фракцияны ндірске тасымалдау ондырысыгазды дейтін зауыт; .

Сурет 1 - Мнайды біріншілік дайындау ондырысы

1-ветиль; 2,3 1-ші жне 2-ші сатылы сеператорлар; 4-тндырыш; 5-насос; 6- компрессор; 7- газдыдейтін зауыт; 8- мнайды тратандырыш ондыры; I - пласталы мнай; II, III - 1 жне 2 сепарация газдары; V - пластаа жіберілетін су; VI – метан; VII – этан; VIII – трасыз бензин; IX - метан жне этан; X- траты мнай, XI – жеіл кмірсутектер фракциясы.

Мнайды тратандыру оны рамындаы кмірсутектерді бліп алуа негізделеді. Мнайды тратандыру шін ндірісте 1 колонналы ондырылар олданылады.

Сурет 2 – Мнайды тратандыру ондырысы.

Жылуалмастырыш; 2 – пеш; 3-ректификациялы колонна; 4 –тоазытыш; 5 – насос; 6 – жинаыш; ; I - шикі мнай; II – траты мнай; III – отынды газ; IV – ттінді газдар; V – су; VI – траты газ; VII – ШФЛУ.

Тратанан газды отын ретінде, газды фракционирлеуші зауытка немесе пластка айта жіберіледі.

Мнайды тратандыру ондырасынан алынатын жеіл кмірсутектерді ке фракциясы:

Мнай деу зауыттарына жіберілетін мнайды рамына ойылатын талаптар:

Мнай рамы	Мнай кластары
оспалар	I	II	III
Хлоридтер, мг/л жоары емес
Су, мас.% жоары емес	0,5	1,0	1,0
Механикалы оспалар, мас.% жоары емес	0,05	0,05	0,05

Пластадан алынан мнайды рамында еріген тздары бар су млшері 0,5-250 мкм дейін болатын су тамшылары трінде кездеседі. Тзды су тамшылары беттік абатында табии деэмульгаторларды, асфальтенді-шайырлы заттар, парафинні микрокристалдары жне механикалы оспаларды сііреді. Бл тамшыларды бірігуіне жне іріленуіне кедергі келтіреді.

азіргі кезде мнайды деуге дайындау 2 этаптан трады.

1. Промыслде

2. Мнай деу нідістерінде.

Скважинадан алынатын мнайды рамында серіктес газдар, механикалы оспалар жне пласталы сулар болады. Пласталы су рамында сіресе натрий, кальций жне магний хлоридтері, сирек карбонаттары жне сульфаттары еріген кйде болады. Кен орындарын эксплутациялауды алашы кезедерінде рамы сусыз немесе аз сулы мнайлар алынады. Мнайды р кез ндірген сайын мнайды рамындаы су млшері артып, 90-98% жетеді. Сондытанда рамында жеіл шыш органикалы (метаннан бутана дейін) жне неорганикалы (Н₂S, CO₂) газды компоненттері бар шикі мнайды, жер ыртысынан дайындысыз, тасымалдауа жне МЗ деуге болмайды.

Мнай рамындаы пласталы су млшеріні жоары болуы оны буландыруа жне коденсациялануына жмсалатын энергия шыымы артады. Пласталы суды мнаймен эмульсия тзіуіні нтижесінде мнайды ттырлыы артады. Мнайды известняк, саз, м жне басада жыныстарды жоары дисперсті блшектерінен ралан механикалы оспалары су глобуласыны бетіне адсорбцияланып, мнай эмульсиясыны тратылыын арттырады. Осылайша тзілген траты эмульсия шикі мнайды тзсыздандыруа жне сусыздандыруа жмсалатын шыын млшерін арттырады.

Тзсыздандыру процесіні негізіне мнайды сумен жанасу нтижесінде тзілетін мнайлы эмульсияларды бзу жатады. Тзсыздандыруда суздандырылан мнайды тщы сумен араласытырылып, жасанды эмульсия тзіледі. Тзілген эмульсия ыдыратылады. Су ондырыда тазартылып, пласталы ысымды стап тру шін жне мнайды ыыстыру шін пласта айта жіберілдеі.

Кмірсутектік емес оспалары жо мнай тщы сумен зара ерімейді. Жне мндай оспаны тндыранда жеіл блінеді.

Эмульсия бір сйыты екінші сйытыта тамшы (глобула) трінде диспергирленген, бір-бірінде аз немесе ерімейтін сйытытарды оспасынан ралан дисперсті жйе. Глобула тараан сйыты дисперсті орта, диспергирленген сйыты - дисперсті фаза болып табылады. Мнай эмульсиясыны типтері:

1. Судаы мнай, гидрофильді (М/С)

2. Мнайдаы су, гидрофобты (С/М)

Мнай ташылары сулы ортада дисперсті фаза тзеді. Екінші жадайда су тамшылары мнайлы ортада дисперсті фаза тзеді.

Эмульсияны тзілуі дисперсті жйедегі фазаларды шекаралы бетіндегі беттік былыстармен, сіресе, сйыты бетіні артуына арсы тратын – кш беттік керілумен байланысты.

Беттік активті заттар беттік керілуді тмендету абілетіне ие. Бл асиет беттік активті заттарды дисперсті жйені фазаларыны бірінде тадамалы еріп, концентрленіп, фазаларды бліну бетінде адсорбциялы абат, беттік активті зат пленкасын тзеді. Беттік керілуді тмендеуі дисперсті фазаны дисперстілігін арттырып, тндыру барысында глобуланы бетінде оны коалесценциясына арсы тратын адсорбциялы абат тзеді. Эмульсияны тзілуіне сер етіп, тратандыратын заттар эмульгаторлар, траты эмульсиядаы беттік адсорбциялы абатты бзатындар деэмульгаторлар деп аталады. эмульгаторлара мнайды полярлы заттары шайырлар, асфальтендер, асфальтогенді ышылдар, жне оны ангидридтері, ртрлі органикалы оспалар жатады. Тзілетін эмульсия типі эмульгаторларды асиетіне байланысты. Гидрофобты асиеті бар эмульгаторлар М/С эмульсия типін, гидрофобды, гидрофильді С/М типін тзеді. Яни эмульгатор зіні типіне сйкес келетін эмульсия тзеді.

Мнайды эмульсияларды бзуда олданылатын деэмульгаторлар синетикалы беттік активті заттар. Олара мнайды рамындаы табии эмульгаторлара араанда жоары беттік активтілік тн.

Жоары беттік активтілік негізделеді:

1. Су глобуласыны бетінен эмульсияны тратандыратын эмульгаторларды адсорбциялы ыыстыру;

2. Трасыз эмульсиялар тзу;

3. Адсорбциялы пленканы химиялы еріту.

Мнайды тзсыздандыру жне сусыздандыру процесіні лимиттеуші сатысы - детратандыру сатысы. Детратандыру 2 этаптан трады.

1. Диффузиялы процесс болып табылатын, эмульсия бетіне деэмульгаторларды тасымалдануы;

2. Мнай эмульгаторынан тзілген абышаны бзылуы немесе кинетикалы саты.

Мнайлы эмульсияны бзу механизмдеріні сатылары:

1. Су тамшыларыны сотыысуы

2. Глобуларды тамшыа бірігуі

3. Тамшыларды тнуы.

ндірісте мнайды тзсыздандыру жне сусыздандыру процесі ЭЛОУ ондырысында жргізіледі.

ндірістік практикада мнайлы эмульсияны бзу шін олданылатын процестер:

1. Механикалы – сзу, ультрадыбыспен деу;

2. Термиялы – ыздыру, тндыру;

3. Траты жне ауыспалы токты электрлік рісінде деу;

4. Химиялы – деэмульгаторлармен деу.

Мнайлы эмульсия ауыспалы электр рісінде суды теріс зарядталан блшектеріні озалысыны нтижесінде грушатрізді формаа келеді. Грушаны сыртындаы теріс зарядталан блшектері о зарядталан электродтара тартылады. Электр рісінде жеке тамшылар о зарядты электрода баытталу жолында бір-бірімен сотыысып, нерлым ірі тамшыа бірігіп, тнады.

Деэмульгаторлар – оксиэтилденген май ышылдары.

Электрлі тзсыздандыратын, сусыздандыратын ондырысы принципиалды сызба-нсасы: I — шикі мнай; II — деэ-р; III — содо-сілті ерітіндісі; IV — таза су; V — тзсызданан мнай; VI — сатысындаы су(ЭГ-2); VII — ЭГ-1 –даы тзды су

Мнай рамындаы сумен тзды бліп алуда олданылатын технологиялы процесс типтері:

1. Сусыздандыру жне тзсыздандыру.

Ерекешелік: сусыздандыру процесінде мнайды брылама сулармен интенсивті араласуы нтижесінде тзілген табии эмульсияларыны бзылуы жреді.

Мнай скважиналармен озаланда пласталы сумен интенсивті араласады. Мнайды рамынан суды алуды арапайым діс- атмосфералы ысымда термохимиялы сусыздандыру.

Газдан тазаланан шикі мнайды Е-1 насос арылы Т-1 жылуаластырыш Жне Т-2 булы ыздырыш арылы Е-3 темотндырыша келіп тседі. Е-2 мнайа деэмульгатор осылады. Е-3 термотндырышта мнай 1,5 МПа ысымда 1-3 саат аралыында болады. Сусыздандырылан мнай Т-1 жылуалмастырыш арылы Е-4 резервуара баытталады. Бл резуервуарда мнай осымша судан тазартылады. Тнан суды Е-5 мнайжинаыша жіберіледі.

ысымда мнайды термохимиялы сусыздандыру ондырысы.

I – шикі мнай; II – сусызданан мнай; III –су.

Тзсыздандыру процесіні технологиялы сызба-нсасы.Тзсыздандыру процесіні оптималды температурасы 80-100⁰С.

Электрлітзсыздандырыш ондырыны принципиалды сызба-нсасы.

1- насос-дозатор; 2,6-насостар; 3-жылуалмастырыш; 4-инжекторлы араластырыш; 5,11- электродегидраторлар; 7-тндырыш; 8-автоматты клапан; 9-дифрагмалы араластырыш; 10-электрод; I – шикі мнай; II – деэмульгатор; III – тзсызданан мнай; IV – таза су; V – сілті ерітіндісі; VI –жартылай тзсызданан мнай; VII – циркуляцияланушы су; VIII – судаы мнай эмульсиясы; IX – канализацияа жіберілетін су.

Электртзсыздандыру блогінде 4 тзсыздандыру зонасы болады. Бірінші зонада су жаа шайынды сумен деэумльгатормен рекеттеседі. Араластыру интенсивтілігі шайынды су пласталы су тамшысына дейін диспергирлену діржесіне байланысты. Себебі шайынды су бірден тнып, пласталы суды бзу ммкін болмайды. Екінші зонада жаа тзілген эмульсияны ірі тамшыларыны тзілуі жреді. шінші зонада электрлік ріс серінен сотыысу арындап, са тамшылар бірігеді. Тртінші зонада тамшыны осымша тнуы жреді.

Мнайа насос дозатор кмегімен деэмулгатор беріледі. 2 насос кмегімен мнай жылуалмастырыша жіберіледі. V сілті ерітіндісімен осылады. Суды рН 7-7,5 дейін сілті осылады. Сілті ккіртсутекпен коррозияны бейорганикалы ышылдарды нейтралдау шін осылады. (4) инжекторлы араластырышта мнай VII жйедегі су жне сілтімен араластырылады. Араластырылан оспа (5) электродегидраторды тменгі блігіне жіберіледі. Тндырылан су (7) тндырыш арылы блініп алынады.

Дебиеттер тізімі

14. Г.. Бишімбаева, А.Е. Букетова. Мнай жне газ химиясымен технологиясы.– Алматы, 2007 ж.–241 б.

15. Х.А. Суербаев, К.М. Шалмаамбетова, .. оанбаев. Мнайдеу нерксібіні каталитикалы процестері. – Алматы, 2004 ж.– 131 б.

16. С.В. Вержичинская, Н.Г. Дигуров, С.А. Синицин Химия и технология нефти и газа.– Издательство «Форум», 2010.– 399 с.

17. Д.В.Сокольский, В. А. Друзь. Введение в теорию гетерогенного катализа.– М.: Наука., 1980.– 383 с.

18. О.В.Крылов. Гетерогенный катализ. –М:ИКЦ «Академкнига», 2004.– 236с.

19. А. А. Баландин. Мультиплетная теория катализа.– М.: Наука, 1970.–360 с.

20. С.3.Рогинский. Гетерогенный катализ. М.: Наука, 1979.–360 с.

21. А. Утелбаева, Б. Утелбаев. Органикалы заттар технологиясыны теориялы негіздері. –Кинетика жне катализ, 2007. – 417 с.

22. Ч. Сеттерфилд. Практический курс гетерогенного катализа. –М.: Мир, 1984. – 520 с.

23. М.С. Захарьевский. Кинетика и катализ. –М.: Химия, 1963. – 320 с.

24. Ж. Жермен. Гетерогенный катализ. –М.: Наука, l961. – С. 254

25. Ахметов А.С. Технология глубокой переработки нефти и газа. – Уфа.: Гилем, 2002. 672 с.

26. Каминский Е.Ф., Хавкин В.А. Глуобкая переработка нефти. – М: Техник, 2001. 384