Дріс 3. «Мнай жне газды айдау процестеріні теориялы негіздері. Атмосфералы айдау технологиясы. Мазутты айдау технологиясы».

Мнайды біріншілік деу технологиясы тзілген бу жне сйы фазаны кезекті ректификациялау арылы бір немесе бірнеше реттік айдау процестеріне негізделген.

Мнайды атмосфералы айдау жне мазутты вакумды айдауды масатты баыты мнайды фракцияа блу. Алынан фракциялар ары арай деуге немесе тауарлы нім ретінде олданылады.

Бл процестер атмосфералы бырлы (АТ), вакуумды бырлы (В) немесе атмосфералы-вакуумды бырлы ондырыларда жргізіледі.

Атмосфералы бырлы ондырысында бензин, керосин, дизель фракциялары жне мазут алынады. Вакуумы ондырыда мазуттан газойль, майлы фракциялар жне гудрон алынады. Айдау – бастапы оспа жне бір-бірінен айнау температурасы бойынша ерекшеленетін мнай жне газды фракциялара блетін физикалы процесс. Айдау процесін жргізу дісіне арай 2 топа бледі. 1. Бір реттік буландыру; 2. бірнеше реттік немесе кезекті буландыру.

 

 

Ректификациялы айдау – ректификациялы колоннада сйыты жне буды бірнеше рет жанасуы арылы жретін массаалмасу процесі. Сйыты жне бу аыныны жанасуы здіксіз насадкалы колонкаларда жне сатылы (тарелкалы РК жргізіледі. Жанасуды рбір сатысында сйы жне бу фазаларыны арасында масса жне жылу алмасу процесі жреді. Жйе тепе-тедікке келеді. рбір жанасу сатысында компоненттер 2 фазаа таралады. Бу тмен температурада айнайтын компоненттермен байтылады. Сйы жоары температурада айнайтын компоненттермен байытылады. Сйы жне бу аындары бірдей температураа ие болып, фазалы тепе-тедік кйге келеді.

Колоналар 2 типке блінеді.

арапайым РК – бастапы оспа 2 німге блінеді. Бу кйінде колоннаны жоары блігінде блінетін ректификат. Колоннаны тменгі блігінен блінетін алды.

Крделі РК – бастапы оспаны бірнеше німге бледі.

Флегма саны – колоннаны концентрлегне блігіндегі сйы жне бу аыныны атынасы.

 

L жне D флегма жне ректификатты млшері

Шыарылу аймаындаы бу жне сйытыты жанасу атынастары

 

G жне W - бу жне кубты німдерді млшері.

Салыстырмалы шышты коэффициенті бірдей температура жне ысымда айдалатын шикізат компонентіні шыштыыны атынасы:

 

 

Мндаы К1 жне К2 – жоары жне тмен температурада айнайтын компоненттерді (фракцияларды) фазалы тепе-тедік константасы. боландытан .

РК алыпты жмысын жне ажетті сападаы нім алу шін колоннаны жылулы режимин реттеу ажет. Жылулы режим концентрлеу бліміндегі жылуды шыару жне шырау блігіндегі колонналара жылуды беру арылы реттеледі.

Тікелей айдалан бензинні рамында ра газдар С1 - С2 жне сйытылан газдар С2-С4 кездеседі.

Бір реттік буландыруда белігілі бір температураа дейін ыздырылу барысында тзілген булар жйеден шыарылмай, сйытыпен жансулы кйде алады. Жылуды берілуі тотаанда жйедегі булы-сйыты оспа сеператора жіберіледі. Сеператорда тзілген булар бірден сйытытан блініп алынады. Бірнеше реттік буландыруда фазаларды блу бірнеше айта жргізіледі. Бірінші сатысында сйытытан бу блінеді. Екінші сатысында будан блінген сйыты айта буландырылуа жіберіледі. Бірнеше реттік буландыруда тзілген бу айдау аппаратынан шыарылып отырады. Бір реттік буландыру процесінде тмен айнайтын фракциялар буа айналып аппаратта алатындытан, жоары температурада айнайтын фракцияларды парциал ысымын тмендетеді. Бл айдау процесін тмен температурада жргізуге ммкіндік береді.

Бірнеше реттік буландыру процесінде буа айналан жеіл фракциялар бірден аппараттан шыарылып отырандытан ауыр фракцияларды айнау температурасына сер етпейді. Сондытанда бір реттік булануда жеіл фракциялар айдалатын шикізатты соы айнау температурасын 50-100 тмендетеуге ммкіндік береді.

Мнай рамындаатмосфералы ысымда айнау температурасы 400-500 жне одан жоары кмірсутектер болады. Кмірсутектерді термиялы тратылыы 380-4000 С дейін саталады. Бдан жоары температурада кмірсутектерді крекингі жреді. Кмірсутектерді ыдырауын алдын-алу шін оларды айнау температурасын тмендету ажет. Бл мнайды вакуумда айдау арылы жзеге асады.

Мнайдеу практикасында айдауды су буы атысында жргізед. Су буы кмірсутектерді парциал ысымын тмендетеді.

ЭЛОУ ондырысында тзсыздандырылан жне сусыздандырылан мнай осымша жылуалмастырышта ызыдырылып, жартылай бензиннен тазартылатын колоннаа келір тседі (1) колоннаны жоары жаынан блінетін газ жне жеіл бензин ауалы жне сулы аппараттарда салындатылып, суландыру ыдысына келіп тседі. Конденсатты жартысы (1) колоннаны жоары жаына айта жіберіледі. Бензині блінген мнай (1) колонаны тменгі жаы арылы бырлы пешке жіберіледі. бырлы пеште ажетті температураа дейін ыздырылып, атмосфералы колоннаа (2) келіп тседі. Бензинсіздендірілген мнайды жарты блігі (1) колоннаны тменгі жаына асты аын ретінде жргізіледі. (2) колоннаны жоары блігінен ауыр бензин, (3) буландырыш колонна арылы отынды фракциялар 180-220С, 220-280С, 280-350С фракциялары алынады. Атмосфералы колоннаны тменгі жаынан блінген мазут вакуумды айдауа жіберіледі. Буландырыш жне атмосфералы колоннаны тменгі жаынан ыздырылан бу жеіл фракцияларды буландыру масатында жіберіледі.

ЭЛОУ-АВТ-6 ондырысыны мнайды атмосфералы айдау блогіні принципиалды сызба-нсасы.

 

1- Бензинсіздендіруші колонна; 2- атмосфералы колонна; 3-буландырыш колонна; 4-атмосфералы пеш;

I –ЭЛОУ жіберілетін мнай; II – жеіл бензин; III – ауыр бензин; IV -180-220С фракция; V - 220-280 С фракция; VI - 280-350С фракция; VII – мазут; VIII –газ; IX –су буы.

 

ЭЛОУ-АВТ -6 ондырысындаы мазутты вакуумды айдау блогіні принципиалды сызба-нсасы

1-вакуумды колонна; 2 – вакуумды пеш; 3 –булыэжекторлы вакуумды насос

I – АТ мазуты; II – жеіл вакуумды газойль; III –вакуумды газойль; IV – лайланан фракция; V –гудрон; VI – су буы; VII - ыдырау газдары; VIII - конденсат (су жне мнай німдері)

А блогіні атмосфералы колоннасыны тменгі жаынан алынан мазут паралельді аын трінде (2) пештен вакуумды колоннан жіберіледі. Мнайлы, су буларыны жне газ оспасы вакуумды колоннаны жоары жаынан вакуум жасайтын жйеге келіп тседі. Конденсатор-тоазытышта конденсатцияланып, салындатылып, газды сеператорда газды жне сйы фазаа блінеді. Газдар шсатылы булыэжекторлы вакуумды насос арылы сорып алынады. Конденсаттар мнай німін сулы конденсаттан бліп алу шін тндырыша жіберіледі.

Атмосфералы жне вакуумды бырлар бір-біріне туелсіз немесе бір ондырыны ішінде комбинирленген трде болады.

1 реттік буландыру ондырысыны сызба-нсасы келесі суретте берілген. насос кмегімен шикізат жылуалмасытырыш арылы ректификацялы колоннаа жіберіледі. Эвапорациялы кеістікте мнай 1 рет буланады. Мнай булары ректификация арылы ттас фракциялара блінеді.

2 реттік буландыру ондырысыны сызба-нсасы суретте крсетілген. Жылуалмастырышта ыздырылан мнай бензинсіздендіргіш колоннаа келіп тседі. Колоннаны эвоапорациялы кеістігінде мнай буланады, мнай 200-240 С ыздырыландытан тзілген бу бензин фракциясыны буы. Колоннаны ректификациялы тарелкасында бензин ауыр фракциялардан айырылып, колоннадан бу трінде блініп шыады. Бензин фракциясымен оса мнайды біріншілік деу ондырысынан келген су буларыда блініп шыады. Бензинсізденген мнай насос арылы сорылып, негізгі атмосфералы колоннаа жіберіледі. Колоннада мнай 2 реттік буланып, буды ректификациялау арылы бензин, керосин, дизель фракциялары алынады. алды мазут.

1 реттік буландыру ондырысыны артышылыы ауыр жне жеіл фракциялар бірге буланады. Бл мнайды тмен температурада (300-3250С) ыздыру арылы ауыр компоненттерді тере бліп алуа ммкіндік береді.

Кемшілігі.

1. Бензин фракциясы жоары мнайды айдауда пешті бырлы иректерінде жне жылуалмастырыштарда ысым артады. Сол себептен нерлым берік аппраттарды олдану керек. Бл шикізатты насосты сору линиясындаы ысымды арттыруа ммкіндік береді (нагнетания).

2. Мнай рамындаы су ауыр блінсе, пеште ысым артып, пеш бырларында,ы фланцевых жалауларын бзады.

2 реттік буландыруда газ, су жне бензинні біраз блігі оны пешке тскеніне дейін алынады. Бл пеш жне ректификациялы колоннаны жмысын жеілдетеді.

Кемшілігі: Бл 2 реттік буландыру процесіні артышылыы. 2 реттік біландыру ондырысында дистиллятты фракцияны тере бліп алу шін мнайды нерлым жоары температурада ыздыруды (360-3700 С ) ажет етеді.

1 жне 2 реттік буландыруы бар мазутты вакуумды айдау ондырысы.

I - Мазут; II – су буы: III – вакуумды колонаны жоары блігіндегі булар; IV – вакуумды дистиллят; V,VI, VII – майлы погондар; VIII - жартылай гудрон; IX –гудрон

Вакуумды дистиялляттарды таза блінуіне ол жеткізу шін ректификациялы тарелка санын арттыру ажет. Алайда тарелка санын арттыру колоннадаы вакуум тмендетіп, температураны арттырып, алынатын дистиллят сапасын нашарлатады.

ЭЛОУ-АВТ -6 ондырысындаы бензинді тратандыру жне екіншілік деу ондырысыны принципиалды сызба-нсасы.

1-тратандыру колоннасы; 2-5 екіншілік деу колоннасы; I — трасыз бензин; II —С5 фр-ясы — 62 °С; III —65…105 °С фр-ясы; IV —62…85 °С фр-ясы;

V —85…105 °С фр-ясы; VI —105…140 °С фр-ясы; VII —140…180 °С фр-ясы; VIII —

С2–С4; IX — (С1–С2) ра газ; X — в. п.

К-1 колоннасында тратанан бензин 2 аралы фракцияа блінеді. Б.- 105 дейін жне 105 – 180№ рбір фракция наты фракциялара блінуге жіберіледі. К-4 колоннасында

62…85 °С (бензол фракциясы) и 85…105 °С

(толуол фракциясы) алынады.

Бензинді екіншілік деу блогіні материалды балансы:

 

Жіберілген, мнайа шаанда (%)
Трасыз бензин 19,1
Алынан, німдер(%)
С1-С2 0,2
С2-С4 1,13
С5–62 °С 2,67
62…105 °С 6,28
105…140 °С 4,61
140…180 °С 4,21

Поступило, % на нефть:

нестабильный бензин 19,1

Получено, % на нефть:

сухой газ (С1–С2) 0,2

сжиженный газ (С2–С4) 1,13

фр-я С5–62 °С 2,67

фр-я 62…105 °С 6,28

фр-я 105…140 °С 4,61

фр-я 140…180 °С 4,21

 

Дебиеттер тізімі

27. Г.. Бишімбаева, А.Е. Букетова. Мнай жне газ химиясымен технологиясы.– Алматы, 2007 ж.–241 б.

28. Х.А. Суербаев, К.М. Шалмаамбетова, .. оанбаев. Мнайдеу нерксібіні каталитикалы процестері. – Алматы, 2004 ж.– 131 б.

29. С.В. Вержичинская, Н.Г. Дигуров, С.А. Синицин Химия и технология нефти и газа.– Издательство «Форум», 2010.– 399 с.

30. Д.В.Сокольский, В. А. Друзь. Введение в теорию гетеро­генного катализа.– М.: Наука., 1980.– 383 с.

31. О.В.Крылов. Гетерогенный катализ. –М:ИКЦ «Академкнига», 2004.– 236с.

32. А. А. Баландин. Мультиплетная теория катализа.– М.: Наука, 1970.–360 с.

33. С.3.Рогинский. Гетерогенный катализ. М.: Наука, 1979.–360 с.

34. А. Утелбаева, Б. Утелбаев. Органикалы заттар технологиясыны теориялы негіздері. –Кинетика жне катализ, 2007. – 417 с.

35. Ч. Сеттерфилд. Практический курс гетерогенного катализа. –М.: Мир, 1984. – 520 с.

36. М.С. Захарьевский. Кинетика и катализ. –М.: Химия, 1963. – 320 с.

37. Ж. Жермен. Гетерогенный катализ. –М.: Наука, l961. – С. 254

38. Ахметов А.С. Технология глубокой переработки нефти и газа. – Уфа.: Гилем, 2002. 672 с.

Каминский Е.Ф., Хавкин В.А. Глуобкая переработка нефти. – М: Техник, 2001. 384

Дріс 4. «Термиялы процестерді негізгі задылытары. Термиялы крекинг процесі. Негізгі шикізаты. Технологиялы параметрлері. Термиялы крекинг процесіні принципиалды жне технологиялы сызба-нсасы. Материалды балансы».

Дріс мазмны. Мнай деудегі термиялы жне каталитикалы процестерде эндотермиялы крекмнг реакциялары (ыдырау, дегидрлену, деалкилдену) жне экзотермиялы синтез реакциялары (гидрлену, алкилдеу, конденсирлеу, полимерлеу)

Мнай жне газ деу ндірісіндегі каталитикалы жне термиялы процестер технологиялы процесті за жне біралыпты жруін амтамасыз ету шін осымша реакцияларды алын алу арылы жргізеді. Мысалы, гидрогендеу процестерін кокс тзілу процесіні алдын-алу шін арты сутек аынында жргізеді.

Кмірсутекті шикізатты згеріс тередігіне, жылдамдыына жне баытына сер ететін негізгі фактор – температура.

Процесті теромодинамикалы ытималдылыы реакция нтижесінде жйедегі Гиббс энергиясыны згеріс мнімен жне табасымен аныталады.

 

Гиббс энергиясы - жмыса айналатын жйені ішкі энергиясыны бір блігі. Гиббс энергиясы негізгі термодинамикалы функциялармен – энатльпия жне энтропиямен келесі тедеу арылы байланысады.

мндаы Т – абсолютті температура, К

Егер берілген температура жне ысымда реакция содан оа арай жрсе, Гиббс энергиясыны оры тмендейді. йткені оны бір блігі жмыса айналады. G теріс мнге ие болады. Химиялы тепе-тедік орнаанда соы жйе G бастапы жйе G тееседі. Яни G=0. G тіке реакцияны термодинамикалы ытималдылыын крсетеді. G абсолютті теріс мні жоары болан сайын реакция нерлым тере жреді. G арылы тепе-тедік константасын келесі тедеу арылы есептейміз:

Тепе-тедік константасы соы нім концентрациясыны бастапы нім концентрациясына атынасын беретіндіктен есетеу жолымен реакция німдеріні шыымын есептеуге болады.

G жне Кр мндері температураа тікелей туелді. 10000С дейін бл туелділікке сызыты сипат тн.

Тедеу кмегімен температураны тепе-тедікке жне реакцияны теромодинамикалы ытималдыына серін круге болады.

Гиббс энегриясыны згерісіні тепе-тедік константасымен байланысы келесі тедеумен рнектеледі.

Мндаы Кр-тепе-тедік константасы, Кр=К1/К2 (К1, К2 – тура жне кері реакцияны жылдамды константасы). - гиббс энергиясыны згерісі, -температура.

Барлы кмірсутектер шін Гиббс энергиясыны мні оны молекулярлы рылысына туелді. Гиббс энергиясыны мні кмірсутекті молекулярлы массасы артан сайын жне температура жоарылаан сайын артады. Сондытанда жоары молекулалы кмірсутектер тмен молекулалы кмірсутектерге араанда тзіліс энергиясы жоары боландытан, термиялы трасыз жне жоары температурада ыдырау реакциясына бейім болады.

Термиялы крекинг процесі 2 -7МПа ысымда, 480-5400С аралыында жргізіледі. Сйы німдер шыымы 30-35 % райды. Реакциялы зонада шикізатты болу уаыты 1,5-2,5 мин. райды.

Мнай алдытары алыпты жадайда ралымдалан коллоидты жйелер. Мндай коллоидты жйе дисперсті ортадан (кмірсутектер) жне дисперсті фазадан (ассоцирленген шайыр жне асфальтен молекулаларынан) ралады.

 

Сурет 1 – Шайырды рылымы

 

 

Сурет 2 – Асфальтенні рылымы

 

Термиялы крекинг жне кокстеу процесінде шикізатты біраз блігі сйы фазада болады. Сйы фазада шикізат компоненттеріні молекулаларыны ыдырауына ерекшелік тн. Біріншіден, сйы фазада газ фазасындаы секілді кмірсутектерді гомолиттік ыдырауынан 2 радикал тзілмейді. йткені, ыдыраушы молекула сольватталан. Яни, ол молекула баса молекуламен тыыз оршалан "клеткада". Бл оршаудан шыу шін, тзілген радикала осымша энергия беру ажет (диффузияны активтеу энергиясы) Бл энергияны мні сольватталу дрежесіне, яни радикалмен оршайтын молекула арасындаы молекулааралы байланыса туелді.

Сольватталу арнайы жне арнайы емес болып екіге блінеді. Арнайы емес сольватталуда молекулааралы байланыс лсіз, Вандер-Вальс кштерімен жзеге асады. Диффузияны активтелу энергиясы тмен. Мысалы, полярлы емес алкан молекуласымен оршалан молекуланы ыдырауы. Егер кмірсутектер молекуласы полярлы молекулармен оршалан жадайда, мысалы, ароматты кмірсутектермен шайыр молекулалары, радикал оршаан молекуламен химиялы байланыса жеіл тседі.

 

 

Себебі, химиялы серлесуді активтелу энергиясыны мні, диффузиялы активтену энергиясыны мнінен тмен. Сондытанда ароматты кмірсутектер радикалдарды стап алып отыратындытан, ароматты кмірсутектерді млшері жоары кмірсутектер оспасыны крекингтеуде газ жне жеіл фракцияны шыымы тмен.

Ароматты кмірсутектер, сіресе полициклдер дегидрогенизациялы конденсацияланып, келесі сызба-нса бойынша асфальтен жне кокс тзеді.

 

Ароматты кмірсутектер шайырлар асфальтендер карбендер карбоидтар кокс

 

рамында ароматты кмірсутектер млшері жоары шикізат асфальтендер шін жасы еріткіш, кокс тзілу процесі басталатын концентрация, ерітіндідегі асфальтен млшері жоары боландытан, кокс шыымын артады.

Сйы фазалы химиялы реакцияларды газды фазадан негізгі кинетикалы ерекшелігі реакторды бірлік клеміндегі рекеттесуші зат концентраицясыны 2-4 ретке жоарылыы. Сйы фазалы процестерде реакцияласушы заттарды сотыысу ммкіндігі екіншілік бимолекулярлы реакцияларды нтижесіндеартады. за мір сретін фенильдік жне бензильдік радикалдарды нтижесінде жреді. Сондытанда бірдей температурада газ фазалы термолизге араанда сйы фазалы термолизде конденсациялану німі жоары, ал ыдырау німініі шыымы тмен болады.

Асфальтенмен шайыр млшеріні ыдырауы. Кмірсутектік ерітіндіде шайырлармен асфальтендер ассоцирленген кйде жоары концентрацияда болады. Асфальтенні молекула стілік рылымы бірнеше ассоцирленген асфальтен молекуласынан ралады. Асфальтендермен шайырды термиялы деструкциясында бйір тізбектегі лісз С-С байланыстары зіледі. Тзілген радикалдарды млшері жоары боландытан озалыштыы тмен, сонымен атар, олар молекула стілік рылымны рамында орналасандытан олар алан бліктерімен молекулааралы байланыстармен байланысан. Сондытанда, радикал ассоциат ішідегі крші молекулаларен ана рекеттесе алады. Асфальтендерді термиялы ыдырауында лсіз байланыстар жойылып, берік байланыстар пайда болады.

Ассоциаттар зара осылып, кмірсутектерде ерігіштігі тмен ірі блшектер тзіледі. Егерде асфальтендермен оршалан дисперсті орта кмірсутектері рамындаы ароматты кмірсутектер млшері аз болса, асфальтенні конденсациялану німдері ерітіндіден тамшы трінде блініп кокске айналады.

Кмірсутектік дисперсті орта жоары ароматталан жадайда ш лшемді рылымдалан жйе тзіледі. ш лшемді жйе ортасында кмірсутекті молекуласы орналасады. рылым коденсирленіп, дисперсті ортаны ыысытыра отырып кокс тзеді.

 

Сурет 3 - Мнайды жоары молекулалы осылыстарыны термиялы деструкциясы

 

Шайыр – зара алифатты тізбектермен жаласан конденсирленген саиналы жйе. Жйе алкил бйір тізбектері бар ароматты, нафтенді жне гетероциклді саиналардан ралан.

ндірісітік термиялы крекинг процесіні ке тараан трі 40-50 жылдары жоары ысымдаы крекинг болды. 1 пешті ондырыларда ауыр шикізат ажетті термолиз тередігіне жетпегендіктен, быр иректеріні жне реакциялы аппараттарды кокстеліп алуына байланысты технология жаартылып, 2 пешті термиялы крекинг жйесі енгізілді.

1935 жылы «мнай жобасы» жйесіндегі отанды 2 пешті крекинг ондырысы жасалды. Бір пеште мазутты ауыр блігі жеіл крекингке шырайды, ал екінші пеш бастапы мазут рамында болатын жне жеіл крекинг нтижесінде тзілетін керосин-газойльді фракция тере крекингке шырайды. Сонымен, крекингте селективтілік принципі саталады.

3500С температурада айнайтын шикізатты ауыр блігін жмса температуралы жадайда (470-4800С) крекингке шыраса, керосин - газойльді фракция ата (жесткий) жадайда, (500-5100С) крекингке шырайды. Сызба-нсадан крінгендей, тере крекингтеу пешіне шикізат ретінде жаа тікелей айдалан кероснді-газойльді фракцияны жне алдыты жеіл крекингтеу арылы алынан 200-3500С фракция алынады.

ндірістегі термиялы процестерде делетін кмірсутектерді термиялы тратылыын ескеру ажет. Термотратылы шикізатты фракциялы жне химиялы топты рамы арылы аныталады. Топты химиялы рамы жаын шикізаттарды термиялы тратылыы фракциялы рамы ауырлаан сайын тмендейді. Кмірсутектерді термиялы тратылыы келесі атар бойынша артады: алкан-изоалкандар- циклоалкандар – нафтенді-ароматты – полициклді ароматты кмірсутектер. Ароматты кмірсутектермен байытылан шикізатты термотратылыы жоары болады.

 

 

 

Сурет 1 - Крекингті аынды сызба-нсасы.

 

ысым. ысымды арттыран сайын шикізатты жне крекинг німдеріні айнау температурасы жоарылайды. Сондытанда ысымны згерісі крекинг зонасыны фазалы кйіне сер етеді. Термиялы крекинг бу, сйы, аралас фазада жреді. Крекинг температурасы жоары бензин, керосин-газойль фракциясын крекингтеу бу фазасында жргізіледі. Бу фазалы крекингте ысымны артуы крекинг німні жне шикізат буыны клемін тмендетеді. Бл ондырыны німіділігін немесе реакция зонасында шикізатты болу затыын арттырады. Бу фазалы креингте ысым крекинг німдеріні рамына сер ету арылы екіншілік реакция аныпаан кмірсутектерді гидрленуі жне полимерленуі, ароматты кмірсутектерді полимерлену - жылдамдытарын арттырады. Бл жадайда газ шыымы тмендейді. Ауыр кмірсутектерді (мазут, гудрон) сйы фазалы крекингтеуде ысым сері шамалы. Аралас фазалы крекингте ысым шикізатты гомогенделуіне газ сйытыта ериді, газ фазасыны артуына келеді. Фазалы жадайлардаы мндай згерістер шикізатты реакциялы зонада болуын арттырып, газ тріндегі шыымды тмендетеді.

Бастапы шикізатты ауырлауынан пешті оректену кзі шыымы аз жеіл крекингті газойль фракция болады. Сондытанда ауыр алды шикізаттарды 1 пешті ондырыларда деген дрыс. Мысалы, мнай жобасы жйесіндегі алашы ондырыладра пешке жктемелнетін ауыр жне жеіл шикізат пеші толы жктелмейді. Ауыр жне жеіл шикізатты атынасы 1,5:1, болса, 50 жылдары Гипромнайзауыттарындаы атынас 4:1 болд. Гудрона эксплуатациялау барысында жеіл крекинг пеші толы жктелмейді. Крекинг селективтілігін арттыру масатында кп пешті ондырылар жасала бастады. Нтижесінде кп пешті ондырыларда бензин шыымы артпады. Кп пешті ондырыларды экономикалы тиімді боланымен эксплуатациялау иын боландытан олданыс таппады.Сызба-нсасы келесі суретте крсетілген.

 

I – шикізат, II - тратандырылуа жіберілетін бензин,III – К-4 блінетін ауыр бензин, IV – вакуумды дистиллят, V- термогазойль, VI – крекинг алды, VII – ГФ газдары, VIII – вакуумды жйедегі газ жне су буы, IX – су буы.

Сурет 2 - Дистиллятты шикізатты термиялы крекингтеу ондырысыны приниципиалды технологиялы сызба-нсасы.

ондыры келесі блімдерден трады. Реакторлы блім ауыр шикізатты крекингтейтін пештен П-1 жне П-2 жеіл шикізатты крекингтейтін пештен, К-1 реакциялы колоннадан трады. Крекинг німдерін блу блімі: крекинг алдыты блудегі жоары ысымдаы К-2 жне тменгі К-4 ысымдаы буландырыштардан, ауыр крекинг алдыын жне термогазойль алуда жоары ысымдаы комбинирленген ректификациялы колоннадан К-3, трасыз бензин рамынан газды блуде газды сеператорлардан С-1жне С-2 трады.

Бастапы шикізат жылуаламастырыштарда ыздырыланнан кейін К-3 колоннасыны тменгі блігіне келіп тседі. Колонна жоары блігіне буды жібере алатындай тарелка кмегімен 2 блікке блінген. Жоары блікте крекинг буыны конденсирленген німдері колонна ішіндегі аккумулятора жиналады. К-3 аккумуляторында жинаталан ауыр жне жеіл шикізат аыны ирек бырлы пештерге жіберіліп 500-5500С ыздырылады. Ары арай крекинг тередігін арттыру шін реакциялы кмераа К-1жіберіледі. Реакциялы камерадан жоары К-2 ысымды буландырыша келіп тседі. Осыдан блінген крекинг алдыымен термогазойль тмен ысымды буландырыша барады. Осыдан блінген газ жне бензин керосинді фракция К-3 колоннасына барады. Сонымен атар К-3 жне К-4 колоннасынан блінетін газдар жне бензин фракциясыны буы конденсатр тоазытышта салындатылып, газдысеператорлара жіберіледі.

К-4 колоннасынан шыарылатын крекинг алды ары арай К-5 вакуумды айдау колоннасына жіберіліп, вакуммды термозайоль жне вакуумды дистиллятты алды алынады. ондырыны негізгі шикізат 3500С жоары мазут, 5000С жоары гудрон, кокстеу жне каталитикалы крекингті ауыр газойлі болып табылады. Термиялы крекинг ондырысыны сызба-нсасы процесс масатында жне олданылатын шикізата байланысты. Ауыр жне алды шикізатты деуде реакциялы камерасы выносной екі пешті ондыры олданылады.