Таырып: Туберкулез оздырушылары жне туберкулез ауруын балау дістері
Сабаты масаты: туберкулез оздырушыларыныморфологиялы жне биологиялы асиеттерін зерттеу, туберкулезды балау дістерімен таныстыру.
Сратары:
1. Туберкулез ауруына сипаттама.
2. Туберкулез оздырушыларыны морфологиялы жне биологиялы асиеттері.
3. Туберкулез микобактерияларыны патогендік асиеттері жне туберкулезді патогенезі.
4. Туберкулеза арсы иммунитетті ерекшелігі.
5. Диагноз ою дістері.
6. Туберкулеза арсы шаралар
Туберкулез (Tuberculosis) - малды кптеген трлерінде, жабайы хайуандарда, старда, терісі баалы адарда кездесетін созылмалы жпалы ауру. Ауыран малды органдарында ауруа тн бдырматар (туберкулдар) пайда болады, олар сзбе тріздес ыдырауа (казеоз) бейім. Ауруды жасыры кезеі 2-6 аптаа созылады. Ауру малды сл тйіндеріні лаюымен басталады. Шап, желін сті, мыым, алым, жтынша сырты, лы тбі, мойын, алдыы жаурын бездері шалдыады.
оздырушыны жіктелуі:
Actinomycetales атары Mycobacteriaceae тымдасы Mycobacterium туысыТрлері
Mycobacterium tuberculosis -адамда Mycobacterium bovis –ірі ара малда Mycobacterium avium -ста Mycobacterium murium -тышканда
Mycobacterium poykilothermium –салынандыларда
Зардапты микобактериялара алапес ауруыны оздырышысы (M. leprae) жне мйізді ірі араны паратуберкулез аздырушысы да жатады (M. paratuberculosis).
Морфологиясы.Туберкулез оздырушылары–жіішке тзунемесе сл иілген таяша, шеттері имектелген, зындыы 0,8-5,5
мкм, ені 0,2-0,6 мкм.Морфологиясы траты емес – бактериалды сзгіден тетін трлері, бта трізділері жне L-формалары табылан. озалмайды, спора жне капсула тзбейді. Грам дісі бойынша нашар боялады. Жануардан алынан патологиялы материалда жне сінділерінен жасалан жаындыларда жеке-дара немесе шаын топ рап (микроколониялар) орналасады
Туберкулезді оздырушылары – ышыл, спирт жне сілтіге тзімді. Клетканы ра затыны 40% майлы (липидті) заттар райды. Олара бейтарап майлар, стеарин, фосфатидтер, сульфатидтер кіреді. рамына фтиоид, микол, пальмитин, туберкулостеарин ышылдары аныталан.
Патологиялы материалдан (ірі, аыры, ст, жатырдан аан сйы т.б.) жынды дайындап Циль-Нильсен дісімен бояйды. Боялан жындыда ккшіл фонда тзу немесе сл иілген ызыл таяшалар крінеді, олар жеке-жеке жне тобымен орналасан. Таяшамен атар жындыдан кокктарды жне тіпті ышыла тзімді (ызыл) тйіршіктер крінеді.
Микобактериялар тек ана аэробты жадайда элективтік оректік ортада седі (жмырта ортасы, глицеринді сорпа немесе агар). Туберкулез таяшасында майлы – балауызды элемент бар, сондытан да ол сырты ортада жне залалсыздандырышты рекетіне тзімді келеді. Дезинфекциялы заттардан туберкулезге мыналарды олданады: ккірт-карбол ышылдарыны 15 % оспа ерітіндісі, натрий су тотыыны 16 % ерітіндісі, формальдегидті 3 % сілті ерітіндісі жне т.б.
Негізгі патогенді факторы–корд-фактор(химиялы рамыбойынша трегалозаны дисахаридінен жне микол, миколин ышылдарынан тратын полимер), организмге улы сер етеді жне оздырушыларды фагоцитоздан орайды.
Корд-фактор организмде келесі былыстарды тудырады:
n - Таза кйінде бліп алан трін а тышандара еккенде 1-2 аптадан со гиперемия, демікпе тудырады. Аяында жануарды лімге шыратады.
n - Организмде лейкоциттерді заымдалан ошатара жылжуын тежейді.
Микобактерияларды тзімділігібіршама.Олар кептіруге,
шіруге, температураа тзімді келеді, іріп –шіріген материалда 3-12 ай бойы, таза сінділерде детте 8-10 айдан кейін тіршілігін жояды.
Ірі ара нжісінде жаы жайылымда – 2айа дейін, ыста – 5 айа дейін, кейді оданда за саталады. аырыта 5-6 ай тіршілігін жоймайды. M. аvium баса микобактериялара араанда тзімді болып келеді. Олар топырата 17-18 ай, жары жерде суда 7 ай, ал араы жерде 18 ай саталады. Ауыстырылмайтын алы тсеніште 5 жылдан кейін тіршілігін жояды. M.bovis кде 4 ай, сабан тсеніште 2-12 ай, суда 4-10 ай тіршілік ете алады.М. tuberculosis суда 5 айдан 10 айа дейін саталады.
Стте, ірімшікте, майда жне баса мал шаруашылыы німдерде за уаыт саталады. атырылан стпен аймата 120 кнде ырылады. атылыран балауса етте за саталады, ал тздалан етте – 1,5 ай.
Кн сулесі жне жоары температура микобактерияларды ырып жібереді. 50ºС -12 сааттан кейін, 60ºС – 1 сааттан кейін, 70ºС – 10 минуттан кеін, 90ºС – 1 минуттан кейін, 100ºС – сол стте зарарсыздандырылады.
Туберкулез кезінде дезинфекциялау шін хлоры бар препараттар нерлым кшті сер етеді. Хлораминні 3-5% ерітіндісі оларды ырып тастайды. рамында 5 % активті хлоры бар хлорлы кті млдір ерітіндісі микобактерияларды 6 сааттын ішінде, хлорлы йодты 10% ерітіндісі 3 саат ішінде жояды.
Антигендік рылымы.Туберкулез микобактерияларантигендеріні протективті аситтері микол ышылымен осылатынына байланысты. Антигені крделі, мал организмінде р трлі антидене тудырады: антиполисахаридті-протеин-фосфатидті. Біра туберкулез ауруында тзілетін иммунитет стерилді емес. Организмді орайтын клеткалы иммунитет (Т-лимфоциттер). Тірі жне лі туберкулез таяшалары гиперсезімталдыты баяу трін тудырады. Белоктарда ондай асиет жо.
Туберкулезді патогенезі.Тыныс алу мшелері арылыорганизмге тскен микобактериялар ан жне лимфа арылы (лимфагематогенді таралу жолы) таралып, жергілікті лимфатйіндерде жиналып абыну процесін оздырады – лимфангоит жне лимфанденит. Сонан со лимфа жне ан арылы кпеге жетіп лпаларында (альвеолаларда) спецификалы гранулема
– туберкулдар пайда болады. Блар туберкулезді бірінші ошаы болып саналады. Организмні тзімділігі жоары болсагранулема сыртында кальцийге бай капсула пайда болады. Осындай бірінші ошата микобактериялар кп жылдар бойы саталады.
Патогендігі жне жу жолдары. Туберкулезге й жне жабайыхайуандарды (55 – тен астам трі) жне старды 25-трлері бейімді. Кбінесе туберкулезбен ірі ара мал, шоша, кзен, с, марал ауырады, сиректеу - ешкі, ит, йрек жне аз: те сирек – ой, жылы жне мысы ауырады.
Инфекцияны басты кзі, ол оздырушыны блетін малдар (детте клиникалы белгілерімен). Табынны ауруа шалдыу дрежесі ондаы ауру малдарды санымен байланысты. Малды орада баанда, ауру ршиді, демек малдарды тыыз жанасумен байланысты (алиментарлы жне аэрогендік жу). Екінші бір кзі жайылымда ауру оздырышыны болуы (алиментарлы жу), жайылымда жтырыш кшті болса аз кезені ішінде энзоотия мал басыны 60 % амтиды. Бзауа ауруды кзі ст. Жатырда жтыру сирек кездеседі.
Шоша жне стара негізінен алиментарлы жолмен жады. Ауруды дамуына жне ауырлыына азытандыру жадайы, ктімі жне пайдаланулары лкен сер етеді. Мерзім эпизоотиялы процеске сер етпейді, біра та мал олда транда туберкулез жиі байалады.
Туберкулезбен ауыратын адам малмен жанасанда, ол оздырышты адамды трімен ауырады.
Ауруды туі жне симптомдары. Туберкулезде инкубациялыкезені затыы 2-ден 6-жма аралыында. Ауру созылмалы. Ауру айлап, жылдап созылады, ауру мал титыына жетіп арытайды жне леді. Ауруды жіті трі те сирек кездеседі, онда да жас малдарда. Шартты активті немесе ашы, туберкулез, демек бактерияларды бронхиялды шырыш, нжіс немесе стпен сырта блінуі жне жасырын туберкулез, бнда бактериялар ошата аулатанан, демек сырта блінбейді.
Мйізді ірі арада негізінен кпе заымданады. Алашы белгілеріні бірі сиректеу ра жтел. Бірте-бірте бір жма жне тіпті айлар ішінде жтел жиіленеді,ауырсынады,ылалды. Салын ауа,тоза,озалыс жтелге жол ашады. Процесті дамуына орай аускультациялаанда сырыл естіледі немесе везикулярлы демалыс нашарлайды. Кейде демалысы естілмейді. Ауруды ошаы клемді келіп, стігі жаында жатса (тауыты жмыртасынан кем емес) перкуссиялаанда лсіздеу оша білінеді. Демалысы иындайды, оны жеілдету шін мал мойынын созады, жиі жтелгеннен барлы денесі дірілдейді.
Ауру дамыан сайын тбеті згермелі келеді. Мал бірте-бірте арытайды, уланудан тышатауда бан себеп болады. детте кпедегі процеске лимфа тйіндеріндегі згерістер ере жреді. Олар лкейген, бдырма ныыз, кейде іріді тесік пайда болады. кпедегі процесс асынанда кеірдек жне кмекей ауырады. Бл кезде кеірдек жне кмекейді ысанда ауырсынады жне оан стамалы ауырсынатын жтел осылады. Жтыну ауыртады жне иын. Ауырсынуду азайту шін мал мойнын созады. Желінні туберкулезінде, заымдалан блігінде бірте-бірте атты тыыз бдырма пайда болады. Ауру блігі лкейе бастайды. Бнымен атар желін сті лимфа тйіндері згереді (олар лкейген жне бдырма). Стте кенет згереді: сйы, лпегі бар, ал кейде ірі араласып кгереді. Жатырды туберкулезі бедеулікпен сипатталады, жыныс органдарынан шырышты-ірі аады, жатырды абырасы алыдайды, кейде бдырматар пайда болады, жыныс мшелері заымданан сиырлар кйлегіш келеді. Тері асты лимфа тйіндерінде згерістер болады, баны ені ауырады (орхит).
Шошаны туберкулезі мйізді ірі ара немесе с шаруашылытарында туберкулез болса байалады. Ауруды симптомы байалмайды, алым, жтынша, мойын лимфа тйіндеріні лкейгендері байалады. кпесі ауырса жтеледі сады, ішегі заымданса іші теді, арытайды.
ой жне ешкіде туберкулез сирек кездеседі. Егерде бола алса ауруды клиникалы белгілері мйізді ірі аранікіне сас.
ста туберкулез жасырын трінде теді. Тауы жиі ауырады, аз, йрек, крке тауы сирек ауырады. Негізгі клиникалы белгілері: денесіні ызуы ктеріледі, жуасиды, кп озалмайды, арытайды, жмырталауы тмендейді, айдары жне саиналары бозарады, тыржиады, буындары іседі, асаандары байалады.
ымбат терілі адардан тубекулезбен кзен, сазндыз, тлкі ауырады. Кпшілігінде жастары ауырады. Ауру малдар демігеді, жтеледі, лимфа тйіндері лкейеді, іші теді, арытайды.
Маызды патанатомиялы белгілері: Ішін жаранда кпесінде ызыл – ср сары тсті ныыз бдырма. кпені тіліп араанда клемі ралай ліеттенген лпаны ошаы табылады. Кейбір жадайда бл ошатарда тас байланан, басаларында лпалары ірідеп уыс пайда болан (тесік кпе). лкен ошатармен атар клемі кендір дніндей сары-ср тсті бдырматар болады. кпені заымдалан блігіне жаын орналасан плевраны тыыз келген
фиброзды тйіндерімен жабылан, олар гл капустаа жне полипке сас. Бндай фиброзды тйіндерді ортасында ліеттенген немесе тас байланан, шет жаы тыыз келген а-ср тсті фиброзды лпадан трады, оны меруерт деп атайды. Кеуде уысыны лимфа тйіндері лкейген, бдырма, казеозды ошатар бар. Осыан сас процестер баса лимфа тйіндерінде де байалады. ліеттенген туберкулез ошатары бауыр, кк бауыр жне бйректерінде де кездеседі.
Диагноз ою дістері Бактериологиялы зерттеу.Сторектілерден зерттеу шін
алынатын материал: лимфа тйіндері (жтынша, жа астындаы, ауа тамырлары, аралы перде, шажырайлы), илиоцекальды осылыс жне мыын ішек аумаында алынан лимфа тйіндерін блек салады. Одан баса порталды жаурын алды, желін сті, шапты лимфа тйіндері жне ішкі мшелерін - кпе, бйрек, бауыр туберкулез згерістерін тапанда, сутті зерттеуге жібереді. с туберкулезін анытау шін старды денесін тгелдей жеткізеді.
Микроскопиялы зерттеу. Материалда ышыла тзімді микобактерияларды барын жне ластану дрежесін анытау шін бактериоскопиялв зерттеу жргізеді. р бір мшеден жне лимфа тйіндерден материалды езіп екі жаындыдан дайындайды. Жаынданы ауада кептіріп, жалына бекітіп Циль-Нильсен дісімен бояйды.
Циль-Нильсен дісі бойынша бояу 1. Бекітілген препарата сзгіш аазды тілімін салып, стінен
Циль фуксинін йып, спиртовкамен бу шыанша ыздырады, сол кйінде бояуды 3-4 минутке алдырады (5 минута дейін алдыруа болады).
2. аазды алып 30 секунд бойына препаратты ккірт ышылыны 5%-ті ерітіндісімен тссіздендіреді.
3. Сумен жуады.
4. осымша 3 минуттай уаыт Леффлер кгімен бояйды. 5. Сумен жуады, кептіреді.
Жаындады туберкулез микобактериялары зіне тн морфологиясы – зын, жіішке, сл иілген ызыл тсті таяша, жиі тйіршіктерді круге болады. Олар жеке немесе топталып орналасады. Атипті микобактерияларды наыз туберкулез оздырушысынан ажырату иына тседі. Біра олар жиі жуан жіне тйіршіксіз болып келеді.
Бактериологиялы зерттеу.
Бактериологиялы зерттеу 1 мл сынамада 20-100 микобактерия боланда о нтиже береді. Таза культураны бліп алу шін зардапты материалды алдын ала дейді.
Гон-Левенштейн-Сумиоши дісі.
Зардапты материалды бір блігін (10 г) алып келіге стерильді км немесе саталан шыны осып езеді, езіндіге 3-6% ккірт ышылын яды немесе 5-10% ымыды ышыл ерітіндісін бір блік материала трт блік ышыл млшерінде осады. Содан со 10-15 мин 3000 айн/мин центрифугада айналдырады. Жалпы ышылды сер ету экспозициясы 30 мин аспау керек№ Центрифугатты жоарыдаы сйыын тгеді. Тбасын 2-3 рет физиологиялы ерітіндімен центрифуга арылы жуады. Осы даярланан материалды оректік орталара себінді жасайды жне жаынды дайындап Циль-Нильсен дісімен бояп микроскоппен зерттейді.
А.П.Аликаева дісі.материалды бір блігін(10г)келіге салып3-6% ккірт ышылын йып 10-20 минут бойы стайды. Келіні стінен пергамент аазбен жауып ояды. Содан кейін ышылды тгіп тастап 2-3 рет физиологиялы ерітіндімен жуады. Материалды блігін айшымен сатап, стерильды м немесе шыны осып аз млшерде физиологиялы ерітіндіде (1-1,5 мл) езеді. Езіндіден жаынды дайындайды жне оректік орталара себінді жасайды.
Микобактерияларды сіруге келесі орталар олданылады; Левенштейн-Йенсенні тыыз жмырта осылан ортасы, Гельберг, Петраньяни, ФАСТ-3Л, Финн-2 орталары. Себіндіні Пастер ттігімен немесе бактериалды ілмекпен жасап адам жне ірі ара мал туберкулезіні оздурушыларын сіру шін 37-38°С, с туберкулезіні микобактерияларын 42-45°С термостата ояды. Егер екі кнде ортаны трі, тсі згерсе, себіндіні айта жасайды. Содан ш ай бойы баылайды.
Ірі ара мал туберкулезді оздырушысы Mycobacterium bovis
сіндісі 10-60 кнде пайда болады; Mycobacterium tuberculosis – 20-
30 кнде, Mycobacterium avium – 10-20 кнде, ал атипті микобактерияларда 3-30 кнде байалады.
Mycobacterium bovis-тіколониялары20-60кн ткеннін соса, домала, сарыш тсті, кедір-бдыр тізбектер сирек кездеседі. Mycobacterium tuberculosis кедір-бдыр,ра тізбік тзеді.с
туберкулезіні оздырушысы баса туберкулез микобактерияларына араанда тез седі. Тізбектері клегейлі сары немесе ср тсті№ тйме трізді болып келеді.
Биологиялы зерттеу.
Биосынаманы микобактерияларды зерттейтін материалда бар-жоын, туберкулез оздырушыларды зардаптылы аситеттерін жне оларды ажырату шін жргізеді. Зерттеу шін алынатын ш оян, ш теіз тышанына ППД-туберкулинмен, ш тауыа старды туберкулинімен аллегиялы сынама ойылады. Реакцияны 24-48 сааттан со баылайды. Биосынама ою шін теріс нтиже берген жануарларды пайдаланады. Зерттелетін материалды 1 г 1 мл физиологиялы ерітіндіде езіп оймалжын дайындайды. Теіз тышанына – шабыны тері астына, , оянны – лаыны тамырына, тауыа анатыны астындаы кк тамырына егеді. Баылау ш ай бойы жргізіледі. Туберкулез дами бастаан теіз тышандарыны материал егілген жерінде 14-30 кннен кейін терісі ісіп, тыыздалып, содан со жара пайда болады. Жергілікті лимфа тйіндері лаяды. Жануар арытап салмаын жоалтады. 30 кннен кейін туберкулинмен аллергиялы сынама йылады. Осын сынама о нтиже бергенде жне ауруды клиникалы белгілері байаланда жанурды біреун сойып, патологиялы анатомиялы зерттеу жргізеді. Ішкі мшелерінде айын белгілері табылмаан жадайда баса екі теіз тышандарды баылау жаластырады. ш айдан со олан жануарларды сойып бактериоскопиялы зерттеу нтижесінде орытынды жасалады. Тжірибеге алынан зертханалы жануарларды баса трлері де осы діспен зерттеледі.
Микобактерияларды трін анытаан кезде келесі мліметті ескеру ажет: теіз тышаны мен оянда жалпылама (генерализденген) процесс байаланда - ірі ара малды туберкулез оздырушысы болып саналады; згерістер болмаанда немесе оян кпесінде біре-сара типтік ошатар табылып жне теіз тышанында генерализденген процесс байаланда – бл адам туберкулезіні оздырушысы болып есептеледі.
Ажыратып балау. Туберкулезге балауды эпизоотологиялымліметтерге, клиникалы, патанатомиялы, аллергиялы жне зертханалы зерттеулерді орытындыларын ескере отырып ояды.
былмалы температура, лсіздігі, тбетіні згерушілігі, бірте-бірте арытауы, кпе жаынан згерістерді кшеюіні (жтел, демалысыны иындауы, сіресе блшы етке тскен болар – болмас
ауырлытан) кейбір балаулы маызы бар. Сондай – а алым, жауырын алды, мойын, шап, желін сті лимфа тйіндеріні лкеюі, атаюы жне бет жатарыны бдырматануында ауруды анытауда кп септігі тиеді.
Туберкулезге тірідей балауды аллергиялы зерттеумен ояды. Ол шін туберкулин (аллерген) ді пайдаланады- ол туберкулез оздырышыны лтірілген сіндісіні стерилді сзіндісі. Туберкулинні екі трін олданады: тазаланан ра туберкулин (ППД) сторектілер шін жне тазаланан ра туберкулин (ППД) стар шін. Туберкулинді пайдалану нсауы бойынша олданады. азігі кезде кзге туберкулин сынамасы жне тері ішіне енгізу дісі олданылады.
Соы жылдары жаа дістер енгізіле бастады.ИФА (иммунды ферментті анализ)жне ПЦР (полимеразды центтік реакция).
Батериологиялы зерттеумен (аыры,ст, жатырдан аан нрсе, ірі т.б.) ауруды оздырышын анытайды.
Туберкулезге патанатомиялы балау ойанда кпеде са бдырматар, туберкулез: казеоз ошаы жне кпеде кеуек, сірі абытарында, сіресе плеврада меруерттену. Сондай-а кеірдек, кмекей немесе ішекті кілегей абытарында бдырматар жне желін лимфа тйіндерінде казеозды процесті болуыны маызы зор. йтсе де бндай патанатомиялы згерістер сирек кездеседі, демек ауру малды, ауруды бастамасында сойып тастайды, дегенмен туберкулезбен ауыран малды кпесі жне лимфа тйініндегі згерістер бастапы кезеінде кездеседі.
Кпшілік малдарда кпе туберкулезі байалады, сондытан оны кпесі заымданатын баса аурулардан ажырату абзал. Бндай аурулара: туберкулез (кпе формасы), патереллез (ккірек формасы) жне алакпе.
Негізгі емдік жне профилактикалы шаралар.
Ауру малды емдемейді, сояды. А фермаларында ауруды алдын алу шін кзендерге тубазид (изаниазид) олданады.
Туберкулезде иммунитет стерильді емес, демек микабактериялар организмде боланда ана саталады.
Фагоцитоз аяталмай жне фагоциттелген микобактериялар лмейді. Организмні абілеттілігі патологиялы процесті шоырландырып, гранулема – туберкулді ішінде ауру оздырышыны сіп-нуін тежейді.
Мйізді ірі араны туберкулезіні алдын алу шін арнайы Кальмет жне Терен 1924 жылы дайындаан БЦЖ вакцинасын олданады.
Туберкулезді алдын алу (профилактикалы) шаралары шаруашылыа ауруды оздырышыны сырт жерден енуіне жол бермеу, ауру малды анытау жйелі трде зерттеу жргізу, ауру малдарды уаытымен сойып, сау малдарды орап жне адамдарды туберкулезден сатау шін кешенді вет-санитариялы шараларды олдануа негізделген.
Баылау cpaтapы:
1. Малда жне адамда туберкулез тудыратын оздырушыларды атаыз?
2. Туберкулез оздырушылары андай морфологиялы ерекшеліктермен сипатталады?
3. Туберкулез микобактерияларды зерттеу шін жаындыны андай діспен бояйды?
4. Туберкулез оздырушысыны сыры ортада тзімділігі
андай?
5. Туберкулез оздырушысыны дезинфекциялы ерітінділерге сезімталдыы андай?
6. Туберкулез микобактерияларын сіру шін андай жадай жне оректік орталар ажет?
7. Микобактерияларды L-формалары деген не?
8. Микобактерияларды атипті трлері андай асиеттермен сипатталады?
9. Зерханалы балау шін андай материал зерттеуге алынады?
10. Микобактерияларды таза сіндісін алу дістерін сипаттаыз?
11. Туберкулезді негізгі балау дістері?
12. Туберкулез кезіндегі пайда болатын иммунитетті
ерекшелігі?
13. Туберкулезды алдын-алу шін вакцина бар ма?
Тест сратары:
1.рі ара мал туберкулезіні оздырушысы?
A) Mycobacterium bovis
B) Bacillus anthracis
C) Mycobacterium avium
D) Mycobacterium tuberculosis
E) Escherichia coli
2. с туберкулезіні оздырушысы? A) Salmonella dublin
B) Mycobacterium bovis C) Mycobacterium murium D) Mycobacterius avium E) Pasteurella multocida
3. Адам туберкулезіні оздырушысы? A) Bacillus anthracis
B) Mycobacterium tuberculosis C) Brucella ovis
D) Mycobacterium murium E) Escherichia coli
4. Кемірушілер туберкулезіні оздырушысы? A. Pasteurella multocida
B) Mycobacterium murium C) Bacillus anthracis
D) Mycobacterium tuberculosis E) Escherichia coli
5. Микобактерияларды тыныс алу бойынша андай топа жатады?
А) ата аэроб В) Анаэроб
С) Факультативті анаэроб Д) Микроаэрофил Е) Факультативті аэроб
6. Спора, капсула (ауаша) тземе?
А) Спора тзеді В) Капсула тзеді
С) Спора, капсула тзеді Д) Спора, капсула тзбейді Е) Спора тзбейді
7. Талшытары бар ма? А) Монотрих В) Перитрих С) Лофотрих Д) Амфитрих Е) Жо
8.оздырушыны сырты пішіні? А) Шар трізді В) Таяша трізді С) Ирек трізді Д) Жепше трізді Е) Иілген таяша
9.Жануарларды андай ішкі мшелерінде згерістер жиі байалады?
А) бауырда В) ішекте С) кпеде
Д) кк бауырда Е) бйректе
10.Тірі малда туберкілезді балау дістері? А) Серологиялы
B) Бактериологиялы С) Аллергиялы
D) Вирусологиялы Е) Биохимиялы
11.андай аллерген пайдаланады? А) Бруциллин В) БЦЖ С) Туберкулин
D) Гидролизат Е) Автолизат
12.Туберкулезді андай аурулардан ажырату ажет? А) Бруцеллез В) Сальмонеллез С) Сібір жарасы
Д) Пастереллезді кпелік трі Е) Эшерихиоз
13.Туберкулеза арсы олданатын вакцина? А) СТИ В) БЦЖ
С) REV-1
Д) ВР-2 Е) Штамм 55
19 сурет. Байытылан оректік ортада сірілген культурадан жасалан жаынды: жіпшелер (сол жата) и шоырлар(о жата)
микроколониялар
20 сурет. Туберкулез оздырушылары аырытан жасалан жаындыда. Циль-Нильсен дісімен боялан.
21 сурет. Туберкулез оздырушыларыны топтасып орналасуы.
Бтаталан трі
Иілген таяша
22 сурет. Туберкулез оздырушыны морфологиясы (Циль-Нильсон дісімен боялан жаынды)
23 сурет. Микобактерияларды сінділік асиеттері Микобактерияларды Левенштейн-Йенсен ортасында суі:
а –Mycobacteriumtuberculosis; б,в – фотохромды микобактериялар
24 сурет. кпе туберкулезі.
а – кпелік бастапы туберкулезды кеше (патологиялы ошатар кпе жне жергілікті лимфатйіндерде); б – кпені миллиарлы туберкулезі; в – кпені фиброзды ошаты туберкулезі.