Таырыбы: Пастереллез оздырушылары жне жануарлар пастереллезін балау дістері
Сабаты масаты: Пастереллез оздырушыларыныбиологиялы асиеттерін зерттеу жне жануарлар пастереллезіні зертханалы балау (диагностика) дістері.
Негізгі сратар:
1. Пастереллез оздырышытарыны ашылу тарихы.
2. Ауруа сипаттама (клиника, аымы, эпизоотологиялы мліметтер, патологоанатомиялы суреті).
3. оздырыш асиеттері жне ауруды патогенезі.
4. Пастереллезды зертханалы диагностика дісі.
Пастереллез (геморрагиялы септицемия) - жануарлар мен старда септицемиялы кріністер мен геморрагияль процестердi туындауы айын крінетін, Pasteurella multocida тудыратын зiлдi ауру. Геморрагиялы септицемияа й жануарлары мен сты барлы тpi бейiм. Пастереллезбен адамдарда ауырады.
Пастереллез оздырeшыcыны 6 трі бар: P.multocida, P.haemolitica, P.pnuemotropica, P.aerogenes, P.gallinarum жне P.urea.
P.multocida – жануарларды пастереллезі жне с холерасыны анталап аынуды оздырушысы, сондай-а вирусты респираторлы инфекциямен жне микоплазмалармен асынан кпе пастереллезіні оздырышы.
P.haemolitica – барлы жастаы сиыр жне ойларда пневмония туызады.
P.pneumotropica – тышан, оян жне зертханалы хайуандарды энзоотиялы ауруларыны оздырушысы, бнда тыныс жолы заымданады жне абцесс пайда болады.
P.aerogenes - шошаны ішек жолында траты мекендейді. P.gallinarum – сты жоары тыныс жолдарында комменсал
ретінде кездеседі, уыттылыы тмен, кбінесе баса созылмалы ауруларды тыныс жолдарындаы оздырушыларымен бірлесіп мір среді. P.urea – созылмалы атрофиялы тмауда адамнан блінеді.
Жанурларды патологиясында пастерелланы екі трі шешуші орын алады: P.multocida-ны А, В, Д сероварлары жне Р.haemolitica-ны А биотипі.
Морфологиясы бойынша пастереллалар - ca, ыса, элипс
трiздi таяшалар, зындыы 0,3-1,5 мкм жне eнi 0,15-0,25 мкм, жеке, кейде ос-остан, сирегiрек тiзбектелiп орналасады. Таяшаларды тpi мен млшерi шыанан ортасына байланысты р трлi болады. Ірі ара малдан блiп алан сiндiлер бiртектi, зын, шошада - сопаша, ста - домала.
ан жне азаларды жаындысында, Романовский - Гимза дiсiмен бояанда биполярлы болып боялады, грамтepic, спора тзбейдi, Эпизоотикалы штамдарда ауашаы болады (cipece, шошадан блiп алан штамдарында). Пастереллаларды ауашаы уыттылыымен тікелей байланысты. ауашасыз штамдарды уыттылыы тмен болады.
Морфологиясы бойынша ан жаындыларында жне лген малды азаларындаы жаынды пастереллаларды оба микробынан айыру иын.
Патогендігі.Пастереллезге й жне жабайы хайуандардыбарлы трлері бейім. Адамда пастереллезбен ауырады. Ауру жне ауырып жазылан малдар инфекцияны негізгі кздері. Ауру кбіне жайылым (сіресе ылалды жне сазды топырата) эпизоотия трінде теді - кктем, жаз жне кз (жауын, салынды, келесіз жайылым) айларындаы сырты ортаны олайсыз жадайларынан организмні резистенттілігі тмендейді. Жылды баса уаытында спорадиялы трі кездеседі.
Сиыр жне енекені 6 айлытан 1-2 жылдытарына дейінгі тлдері жиі ауырады. Ересектері сирек ауырады.
Ауруды туі жне симптомдары.Жасырын кезе1-2кн.
Ауру те жіті, жітілеу жне созылмалы трінде теді.
те жіті пастереллез кенеттен шыады, дене ызуы 41-42 C дейін ктеріледі, жануар кйзеледі. Бірнеше сааттан кейін, жрек жмысы нашарлап, кпесі ісіп, кейде ан тышатан, лсіреп барып леді.
Жіті трінде ауру мал жабыранады, жуасиды жне азытан бас тартады. Тмсыы ра жне суы, сиырды кйсеуі жне сауыны тоталады. Ауруды бастамасында перистальтика жне дефекация бседейді, сонан со нжісі сйылады, кейде фибринозды лпек жне ан араласан. Малда септицемияны картинасы дамиды, жрек нашарлайды жне 1-2 тулікте леді.
Жітілеу трінде ауруды бастапы клиникалы кріністеріне пастереллезді ісіну, кеуде жне ішек формалары осылады.
Жіті формасында бас, мойын, омырау, рса, аятарыны терісіні астында ісік пайда болады. Ауызды жне тілді кілегей абытары ісікі. Жануарлар жректі ріс алан лсіздігінен, асфиксиядан екінші тулікте леді.
кпелік формасында алымды (фибринозды) пневмония: жабырану, мес арынны атониясы, демалысы жиіленеді жне иындайды, ра жтел, мрыннан кбікті сйыты аады, кпеде ырылдау пайда болады. Мал 5-8 кнні ішінде леді.
Ішек формасы - іш теді, шлдейді, лсірейді, арытайды, кератит болады, буындары іседі, ан араластырып тышатайды жне 2-7 кнні ішінде леді.
Созылмалы формасында – пневмонияны белгілері байалады, мал лсізденіп, арытайды, буындары іседі жне экзема шыады. Пастеррелланы атысуымен аралас инфекция болуы ммкін.
Патологиялы анатомиялы згерістер.Кзге крінетін кілегейабытары ана толы жне кей жерлерінде анталау байалады. Тері асты ан тамырлары ана толы. Тері астындаы ісікте ет, днекер лпаларына сарыш немесе сарыш-ызыл экссудат сіген. рса жне кеуде уыстарында серозды немесе серозды-геморрагиялы сйыты жиналаны крінеді; ан талау сіресе плевра асты жне бйректі капсуласыны астында ауымды. Ішекті кілегей абытары ісікі ызаран, ан талау байалады. Мезентериалды лимфа тйіндері шырынды, ісікі, ан талаан.
Кмекей, кеірдек, бронх кілегей абытары ызаран, кейде кбікті кілегеймен жабылан. кпе ана толы, ісінген. кпе жне абыра плеврасына ан йылан. Жрек алтасында кейде геморрагиялы экссудат болады. Жрек еті болбыр, кпшілік жадайда ср реді. Эпи- жне эндокард астарына анталау байалады. сіресе жрек ан тамырларыны бойымен, ола стінде жне жрек латарында анталау ошатары аны крінеді.