Оздырушы жне оны асиеттері
Clostridium botulinumбоялан препараттарда штарыжмырланан таяша трізді, жеке-жеке немесе ос-остан орналасады. Микроб озалады, олайсыз жадайда (оректік заттар жеткіліксіз боланда, таамдарда, суда, топырата, ортаны рН 6,0 жоары, ауалы жерде жне т.б.) субтерминады орналасан спора тзеді. Таяша спорасымен теннис ракеткасына сайды, капсула тзбейді. Грам бойынша о боялады. ата анаэроб, сіру шін Китта – Тароцци, глюкоза осылан бауырлы агарды ж. б. орталарды пайдаланады.
Бл микробты 15 жуы типі жне подтиптері бар. Оны зардаптылыы кшті 7 серотоптары бар: А, В, С, Д. E, F жне V. Олар морфологиялы жне культуральды асиеттерімен сас, оларды эндотоксиндерді антигендік рылысы бойынша ажыратады жне иммунобиологиялы асиеттерінде айырмашылы бар. р тип зіне тн токсин тзеді, сол токсиндермен гипериммундеу арылы тн сарысу дайындалады (ол токсинді бейтараптайды). Эндотоксин нейротоксиндер тобына жатады. Наыз кшті токсинді А варианты бліп шыарады.
Токсинні рамында зардаптылыты мынадай негізгі факторларын ажыратады: нейротоксин, гемолизин, гемолизин-гемагглютинин, липаза, протеаза.
Ботулинус микробыны токсині соншалы кшті екенін келесі мысалда круге болады. Оны бір грамы жалпы салмаы 1200 мы тонна болатын 60 млрд. тышанды лтіре алады. айнап жатан суда микроб токсині 18-29 минутта, ал пісіріліп жатан ет, балы сияты таамдарда 2 саатта ыдырап болады. арын шырыны, ас орыту ферменттері токсинді ыдырата алмайды.
оздырушыны А типі сінді сзіндісін 1/10 000 000 мл млшері тері астына еккенде теіз шошасын лімге шыратады.
оздырушыны зардаптылыын анытау масатында биосынама ою шін зерттейтін материалды экстрактін сзіп, екіге бледі. Бір блігін 20-30 мин су моншасында 100oС температурада ыздырып зертханалы жануарларды зарарлайды. Екі а тышана рса уысына немесе тамыра, теіз тышанына тері астына. Экстрактті сзіндісінде ботулизм оздырушысыны токсині болса жануарлар 2-5 тулікте ауруа тн белгілері байалып лімге шырайды.
Вегатативтік торшалары сырты ортаны р-трлі серіне тзімсіздеу. Спораны міршедігі жоары – оны тіршілігі 10 жылдап саналады. Дезинфекциялы заттар ретінде 5%- фенол ерітіндісі , 40%- формалин ерітіндісі пайдаланылады.
Ботулинды токсин жоары температураа тзімді. Таамды німдерде оны рту шін 2 саат айнату керек.
Патогендігі. Ботулизммен жануарларды кп трі жнестар ауырады, жылылар аса сезімтал. Блінген срлем, суланып кгерген шпті, слу немесе топанды жеп жылы азыты токсикозбен ауырады. Бндай азытытарда Cl.botulinum сіп-нуіне жне токсин тзуіне барлы жадай бар (ылал, температура, анаэробиоз), сйтіп олар жануарлара улы болады. Ауру жымталды емес, айналасындаы малдара жпайды. Ауру тек сапасыз азы жеген жылы тобыны арасынан шыады. Ауру бзылан азыты жегеннен со 3-5 кннен кейін байалады. Улану кбінесе В серовариантында болады.
Сиыр токсинні С жне Д варианттарымен заымданады. Кзен ботулизмге те сезімтал. Ит, асыр жне баса жыртыштар ботулизмге жол бермейді.
Ботулизмге стар да(тауы, йрек, крке тауы, аз, шаала, кгершін т.б.) бейім. старды ботулизмін кпшілігінде С,А,В серовариантары тудырады.
Сторектілерді асорыту аппараттарында ботулизм микробтары токсин тзе алмайды. Адам да ботулизмге бейім, ол токсиндерді А,В,Е сероварианттарынан болады. Ботулизм жануарларда спорадиялы трінде кездеседі немесе лап етіп басылады. лім крсеткіші- 70-90%
Ауруды туі жне симптомдары. Жасырын кезе1кннен
12 кнге дейін. Ауру жіті трінде теді де 2-6 кнге жаласады. Кей кезде токсинмен залалданан азыты те кп жеген жануарлар бірнеше саатта леді. Ауруды алашы белгілеріні бірі, ол азыты шайнау жне жтуды, бзылуы біра та тбеті жасы. Жылы аузындаысын иындыпен шайнайды, зер жтады, бара-бара оданда алады, шайналмаан шп аузынан тседі немесе тістеріні арасында алады. атты шлдеп шелектегі суа басын санмен жта алмай аузынан айта шыады, кейде кп сілекей аады. Тілі салданады, аузынан салатап шыып кетеді, іседі, кгерікі, кейде ойы жара байалады, абатары жабыы, тменгі жатары салбырайды. Ішектерінде атония. Аятарыны, блшы еттері жартылай салданады. Жрісі шатасады. Сосын аятарына тра алмай лайды да тра алмайды. Бірата естері жне рефлекстері саталады, жылы шаырана арайды , латарын имылдатады, басын ктереді. Е соында бны брі аяталып, ессіз- тссіз жатып леді.
Ботулизмде еліру, тістеу байалмайды. Температурасы нормада.
Негізгі патанатомиялы белгілері шін жаранда баяу оятындай белгі білінбейді, лексе те ары. Тілді кілегей абытары ккшілдеу, ісінкі, арагідік, ойыты жара кездеседі жтынша жне ббешікте кп ан йылан. ан нашар иды. арын жне аш шектері бос немесе болар-болмас таам алдытары бар. Кілегей абытарында ан йыланы байалады. То шек азы алдытарымен толан. Кілегей абытары кілегейлі абынан. лпершекті органдарды сірі абытарыны астында, сондай а іш пердені жне плевраны астында ан йылан. Кейбір кезде бауыр саз реді, болбыр, ра, кесіп араанда суреті тегістеліп кеткен. кпесі ісікі, лкейген, ып-ызыл, амыр іспетті, сырт жаынан кбікті оыр кре ан аады.
Ажыратып балау. Ауруды клиникасы мен эпизоотологиясыдиагноз оюда мні зор. Белгілі бір топтаы жылылар бзылан ,
улы азытарды жегеннен жаппай ауырады. Ауру тез ріс алып, ауырандарыны 100 % -ы ліп алады. Ауру жымтал емес.
Тілі салданады (салбырап тседі), абатары тмен тседі, азы-суды жта алмайды, трт аятарында тра алмайды. Шлдеу, тбет рефлекстері жне есі дрыс.
Ботулизмді топала, тыры, жпалы энцефаломиелеттен жне сімдіктер жне орасын тзымен уланудан ажырату керек.
Жпалы энцефаломиелитте сары ауру болады ішек атониясы, гиперкинез. Рефлекс жне терісіні сезімталдыы тмен. тырады, тотаусыз ала мтылады. ЭШР те жай, эритроцит, билирубин, лейкоцит кбейген. Ботулизге балауды олдау шін зертханаа кмнді азыты жіберіп оан тн токсинді анытатады.
Негізгі емдік жне дауалау жаралары. Ауру жануарды ошаулайды, ботулинуске арсы сары сумен емдейді.
арынды сода ерітіндісімен жуады, ішті жргізетін дрі-дрмектер береді, жылы клизма олданады, физиологиялы ерітінді, глюкозаенгізеді, ауыз уысын калий перманганаты ерітіндісімен жуады.
Азыты сапасын мыты баылау керек. Кзен ботулизміне арсы анатоксинвакцинаны пайдаланады.
Баылау сратары:
1. Ботулизм оздырушысын атаыз?
2. Ботулизмге жануарларды ай трлері сезімтал?
3. Ботулизм оздырушысыны андай морфологиялы ерекшеліктері бар?
4. Ботулизм оздырушысын сіру шін андай жадай мен оректік орталар ажет?
5. Ботулизм оздырушысын патогенді факторларын атаыз.
6. Ботулизмні патогенезі алай теді?
7. Ботулизмні тн клиникалы белгілер?
8. Ботулизм кезіндегі патологанатомиялы крініс?
9. Жануарларды ботулизм ауруына андай жадай ажет?
10. Диагноз оюды негізгі дісі.
11. Ботулизмді баса сас аурулардан алай ажыратады?
Тест сратары
1. Ботулизмны оздырушысы?
А) Clostridium chauvoei
B) Clostridium botulinum
C) Pasteurella multocida
D) Mycobacterium murium
E) Clostridium tetani
2. Ботулизм оздырушынсыны пішіні А) кокк трізді В) таяша, тенис таяшасына сас
С) ала шарлары трізді Д) атар орналасан таяша, барабан таяшасы трізді Е) жуан таяша
3. Тыныс алу типі?
А) анаэроб В) аэроб
С) облигатты анаэроб Д) факультативті анаэроб Е) факультативті аэроб
4. оздырушыны культурасын сіруге арналан оректік орталар А) Эндо ортасы В) ЕПА С) ЕПС
Д) Терских, Уленгут ортасы Е) Китт-Тароции ортасы, Цейсслер ортасы
5. оздырушы андай токсин синтездейді?
А) Некротоксин В) Гемотоксин С) Нейротоксин Д) Эндотоксин Е) Альфа-токсин
6. Ауылшаруашылы жануарларыны айсысы ботулизмге сезімтал?
А) ірі ара малы В) ой
С) шоша Д) жылы Е) есек
7. Терісі баалы адарды айсысы ботулизмге сезімтал? А) тлкі В) ондатр С) кзен Д) жанат Е) суыр
8. Жануарлардаы жуды басты жолдары?
А) аэрогенді В) алиментарлы
С) несеп – жыныс арылы Д) жынысты
Е) теріні ртрлі аумаындаы жарааттар арылы
9. Ботулизмдегі инфекцияны трі А) септицемия В) бактериемия С) токсиномия
Д) септикопиемия Е) токсикоинфекция
10. Ботулизм оздырушыларыны антигендері А) Н-антиген В) К-антиген С) О-антиген
Д) О-антиген, Н-антиген Е) О-антиген, К-антиген
11. Ботулизммен ауыран жануарларды басты белгісі А) ккірек аумаыны домбыуы В) бас ауматы домбыуы
С) жтынша, тіл, тменгі жаты, аятарыны салдануы Д) асазан мен ішек жолдарыны заымдануы Е) температураны ктерілуі
12. Ботулизм балауыны негізгі дісі?
А) серологиялы В) аллергиялы
С) патологоанатомиялы Д) бактериологиялы Е) токсиндерді анытау
73 сурет. Clostridiumbotulinum-ні таза сіндісінен жасалан жаынды
| Вегетативты клетка | Спора |
74 сурет. Clostridium botulinum-ні клетка рылысы
75 сурет. Clostridium botulinum-ні
1 – бауыр осылан ортада суі;
2 – антты агардаы суі
1 2
76 сурет.
ботулизм оздырушысыны токсинін анытау шін биосынама ойылан а тышана
77 сурет. Ботулизм оздырушысынан лген теіз тышаны (патологиялы материал езіндісіні сзіндісі тері астына егілген)
78 сурет. Ботулизм ауруымен ауыран кзен