Анаэробты дизентерия оздырушысы жне балау дістері
Анаэробты дизентерия жаа туан озыларды жіті, жпалы ауруы. озыны іші туімен жне улануымен сипатталады.
оздырушысы жне оны морфологиясы.Дизентерияныоздырушысы (Lamb- dysenterybacillus) Cl.perfringensB-типіні бір трі, негізгі айырмашылыы згеше асиеті бар токсин блуімен байланысты. Патологиялы материалдан дайындалан жындыда микробты трі ыса, ршы трізді таяша, шеттері жмыр, жеке-жеке, ос-остан немесе тізбектеліп орналасан. Таяша жне тізбек сырттарында капсуласы крінеді, біра спорасы болмайды. Ал жасанды, сілтілі, кмірсутегінсіз ортада спора тзеді. озалмайды, барлы анилин бояуларымен боялады, грам о. Патматериалдан дайындалан жындыны грам бойынша, капсуланы анытау шін Гимза, Михин дістерімен бояан тиімді.
Китт-Тароцци сорпасында жне стте жасы жне тез седі. Сепкеннен кей сорпа блдырланады, ст иды.
Топырата дизентерияны оздырушысы за саталады, вегетативтік трі 30-кнде леді. Зарарсыздандыру шін кйдіргіш натрды 10 % ерітіндісін жне 5%- формалинді пайдаланады.
Індеттік мліметтер. Дизентерияны оздырушысытабиатта ке тараан, ол жерде, ида, дені сау ересек малдарды ішектерінде мекендейді. Эпизоотияны шыуында жаа туандарды организміні ауруа арсы тру абілетіні тмендеуі шешші орын алады. Бндай тзімсіздік, анасын дрыс азытандырып кткенде, жатырда жатан кезден бастау алуы ммкін. Жаа туанны тзімділігіні тмендеуі ана стіне аныпааннан, нашар ктім, суы орадаы ылалды, малды тыыз орналасуына байланысты. Ауру басталысымен а оздырушыны уыттылыы кшейе тседі де зардаптыы артады. Ауру саулыты емген озы ауруа шалдыады. Ауруды жтыраннан кейін олар нжісімен кптеген вирулентті микробтарды сыры ортаа шыарады.
озы дизентериямен алашы 5 кндігінде ауырады. Алдын-алу шараларын жргізбесе ауру келесі жылы айта шыады.
Барысы жне симптомдары. Жасыры кезеі те ыса, саатпен саналады. Ауру кпшілігінде жіті трінде болады, бірнеше кннен (1- 5) кейін леді. Аурудан жазылу те сирек. озы жиі кшенеді, жотасын исайтады, тышатайды, оны тсі сары, исі те жаымсыз, кейде оан ан араласады. Нжісімен йрыын жне санын ластайды. Ауру озы айналаа кіл аудармайды, анасын ембейді, кпшілігінде жатады. Бір аз уаыттан кейін ауру озы орнынан тра алмайды, кзі рейеді, іші абысады, аятары слап, мойыны жне басы жерге тиіп жатып алады. Дене ызуы ауруды бас кезінде ктеріледі, кейін тмендейді. ан тамыры басында атты соанмен, кейін лсірейді, демалысы жиіленеді. Емдемесе, іші туіні арындауынан жне лсізденуінен озы леді. Емделмеген ауру жануарларды 80-100% леді. Аурудан жазылуы те сирек, ал аурудан айыандарыны мал болуы екі талай.
Патанатомиялы белгілері.лексе те ары,анустіайналасы, сан сті, йры жаыны жндеріне нжіс жан. Кілегей абытары бозылт. рса жне кеуде уыстарында сары тсті млдір аздаан экссудат бар. Негізгі згерістер ішекте. Аш ішек арагідік геморрагиялы абынан; шажырай ан тамырлары ана толы, оларды ішті кеспей а круге болады, ішек ішіндегілері ызылт тсті, кілегей абытарында кішкене кеген ойы жара. Шанжырай лимфа тйіндері лкейген жне шырынды. Ккбауыр деттегідей. Бауыр, бйректері, жрек еттері азындаан. рса жне кеуде уыстары органдарыны сіре абытарыны астында, нкте, жола жне да трізді ан йылан.
Ажыратып балау. Эпизоотологиялы, клиникалы белгілерінен дизентерияа балау оюдаы маыздылары: жас озылар токсигендік кріністегі анды тыша жне емдемегенде 100%- лім. Сойып араанда ойылымды-геморрогиялы энтерит. Анаэробты дизентерияны эшерихиоздан (колибактериоз) жне сальмонеллезден ажырату керек.
Клиникалы белгілері жне ауруды барысы бойынша эшерихнозды дизентериядан ажырату ммкін емес. Сойанда ішекті кілегей абытарында ойылымны болуы тек ана дизентерияа тн.
Сальмонеллезде озылармен атар, ересектеріде ауырады. Сальмонеллезде лім-жітімге аз шырайды - 10-15%, сойанда ккбауыр те лкейген, ішекті кілегей абытарында ойылым байалмайды.
Балауды растау шін бактериологиялы зерттеу ажет. Зертханаа ішекті заымданан учаскесін жіберу ажет. Шекті кесілген имегін айнаан сумен аздап жуып, нжісінен тазартады, 30% глицерин ерітіндісі салады. лпершекті органны кесіндісін блек салып жібереді.
Негізгі емдік жне дауалау шаралары. Ауруды бас кезінде емдеген жасы нтиже береді. Емдеу арнайы сарысу мен антибиотиктерді пайдаланады. Колостаралды иммунитет рылу шін буаз саулытарды тууа 20-30 кн аланда поливалентті гидроокисьалюминий вакцинасымен вакциналайды.