Таырыбы: Шоша тілмесіні оздырушысы жне балау дістері

 

 

Сабаты масаты: Студенттерді шоша тілмесіоздырушысыны биологиялы асиеттері жне ауруды зертханалы балау дістерімен таныстыру.

 

Негізгі сратар:

1. Шоша тілмесі ауруына сипаттама

 

2. оздырушыны морфологиялы жне биологиялы асиеттері

 

3 оздырушысыны патогенді факторлары жне ауруды патогенезі (клиника, аымы, эпизоотологиялы мліметтер, патологиялы анатомиялы згерістері).

 

4. Шоша тілмесіні зертханалы балау дістері.

 

 

оздырушысы: Erysipelothrix rhusiopathiae(Пастер жнеТюлье, 1882).

 

Тілмені оздырушысы кбінесе шошаларды ерте жасында індеттік ауруларды шаырады. Ірі ара жне са малдарды, жылыларды, й жне жабайы старды кейбір трлеріні, балытарды, шаяндарды, крабтарды жне тышандарды ауыран жадайлары туралы дебиетте млімет кездеседі. Адамдарда бл ауру «Розенбах эризипелоиды» атымен белгілі.

 

оздырушыны морфологиясы жне тинкториялды асиеті.Шоша тілмесіні оздырушысы0,2 –0,3 x 0,5– 1,5мкмклеміндегі ыса, йлесімді, тзу немесе аздап иілген таяшалар. Шоша тілмесіні бактериялары негізгі анилин бояуларыны кдімгі ерітінділеріні брімен жасы боялады. Факультативті аэроб; грам о, озалмайды; спора жне капсула тзбейді. Мшелерді жаындыларында оздырушы жеке – жеке немесе шоырымен еркін немесе лейкоциттердегі осылма трінде орналасады. Кейде заран таяшалар немесе ыса жіпшелер кездеседі (негізінен ЕПС-да); созылмалы трінде, кбінесе веррукозды эндокардитте, жаындыларды жиі зын жіпшелер, кейде грам бойынша о жасы боялмайтындары табылады.

 

сінділік жне биохимиялы асиеттері:

 

Тілме оздырушысы 35 – 37ºС температурада, 7,2 – 7,4 pH-пен арапайым оректік орталарда (ЕПА, ЕПС) жасы седі. оректі орталарда суі 24 сааттан кейін, ал кейде 48 – 72 сааттан кейін крінеді.

 

ЕПА-да, сонымен атар йыан ан сарысуында тілме оздырушысы са, млдір, иризирленген, кейде срлау реді, дгелек, тізбек (S-формалы) шытарыны тамшыларына сас трінде седі.

 

ЕПС-да біркелкі лсіз блыырлану, ал аздап озалтанда тменгі толуы (Муар толындары) жасы байалады. ЕПС - да сінді 48-72 сааттан кейін скен со пробирканы тбінде ортаны жарым жартылай ааруымен тнба тзіледі. Тнбаны озалтанда орта біркелкі лайланады.

 

Кейде бірінші 24 саатты ішінде ЕПА немесе ЕПС-да суі те лсіз болады, кзге байалмайтындай дерлік. Е жасысы осы сияты ЕПА-да суді лупа мен немесе араныланан жерде пробирканы клдене алпында макроскопиялы трде арау. лсіз толындылы аздап озалтанда ЕПС-да да пробирканы артынан олмен жарыты араылаанда білінеді. Тілме оздырушысы ЕПС-да скенде жа абышаны да, абыралы саинаны да тзбейді. Тілме бактериясыны кпірікіреп суі жартылай сйы (0,15 – 0,3%) агарда байалады Бактерияны уколмен ЕПЖ-на сепкенде, суі блме температурасында 6 – 10 туліктен со, бйірлі алы сінділі – мамыты (жаа лампалы шетканы трі) орталы зек трінде байалады. Желатинаны сйылуы болмайды. Тілме оздырушысы бауырда, сарусуда (5 –

 

10%), глицерин (2 – 3%) орталарында немесе 0,1 – 0,2% глюкоза осылан оректік орталарда жасы седі.

 

Ауруды жіті трінде детте дгелек тегіс (S – формалы) тізбектерден тратын типтік сінділер блінеді. Созылмалы трінде сінділер блінген жадайда, сонымен атар ескі зерханалы сінділерден брінен брын жиі тетін (О) жне кедір бдырлы типті (R) тізбектер табылады. сінділерде оздырушысыны згермелі формаларыны суі бойынша сіндіде микроскопиялы тріндегі ауытулар сияты, оны уыттылыы, микроскопия кезіндегі зіні торшалы элементтер трінде сияты седі.

 

ту типіндегі (О) агарлы сінділер р трлі дрежеде шеттері кескіленген дді тізбектерден трады. ЕПС-да ту тріндегі микроб байалса, ортаны біркелкі блыырлануымен атар, ре ажырайтын жіптерді аздаан млшері байалады. Осы сияты сінділерді жаындыларын микроскопиялаанда жекелеген типті тілме таяшасымен атар тізбекше трінде, сонымен бірге ыса жіпшелер трінде орналасатын зындау, жуанданан микроб торшалары кездеседі.

 

R-типті сінділер тыыз жіпшелі, шеттері атты кескіленген жне жімді, кедір-бдырлы брым трізді осылулар тріндегі тізбектерден трады. Кедір-бдырлы типті (R) тізбекткер ЕПС-да детте зіні клемі бойынша тегіс тізбектерге араанда едуір ірілеу ЕПС-да кедір-бдырлы типті сінділер иы ыдырайтын тнба сияты мата трінде седі, соны зінде орта млдір болып ала береді.

 

Жаындыларды жне сас сінділерді микроскоптаанда жаппай иреледі жіпшілерден тратын шматар, ттас осылулар табылады. сас шматарды жекелеген жіпшелері клгін тстін орнына аарыыраан кк тске боялып, грам бойынша о боялуды біршама лсіз абылдайды жне стайды (зіндік зерттеулер). R-формалы сінділерді уыттылыы тегіс (S) формалы сінділермен салыстыранда айтарлытай тмен, оны толыымен жоалуына дейін.

 

Ст 4 – 6 туліктен кейін йыды (тек ана жиі ыздыранда). Тілме бактериясы ккіртті сутек тзеді, біра индол тзбейді.

 

Тілме бактерияларыны биохимиялы асиеттері траты емес. Кп зерттеушілерді (Свинцов, Розанов, Глуховцев, Ильинский жне басалар) мліметтері бойынша тілме сіндісі штамыны кпшілігі ышылды тзілуімен, біра газсыз лактозаны,

 

глюкозаны, галактозаны, левулозаны, лсіз дрежеде ксилозаны, ал кейде арабинозаны, мальтозаны жне рамнозаны ыдыратады.

 

оздырушыны тзімділігі:

 

Тілме бактериялары сырты серлерге едуір тзімді. Шіріген материалда оздырушы айлап саталады, блме температурасындаы жарыта ратылан затты шыныда микроб міршедігін 14 кнге дейін сатайды. Тікелей тскен кн сулесі тілме сінділеріні тіршілікке абілеттілігіне жне бірінші кезекте уыттылыына жойымды сер етеді. Тілме бактерияларын 70ºC температураа дейін ыздыранда 5 – 10 минутта леді, етте біршама за саталады; оздырышты жою шін етті блікшесін айнату 2½ сааттан кем емес уаытта жаласуы керек. Етті тздаанда жне атаанда тілме таяшалары 3 – 6 ай бойы жойылмайды. Дезинфекциялаушы дрілерді арапайым ертінділері оздырушыны бірнеше минут арасында жояды.

 

Патогендігі жне жу жолдары:

 

Тілме жаз айында шошалар жайлымда болатын кезінде жу процесі жреді. Шошалар алиментарлы жолмен – жер бзыланда жне р трлі зарарланан сімдік жне жануарлар алдытарын жегенде жтырады. сіресе бл жаынан нашар кмілген ліктер ауіпті. Сонымен атар азыпен (еттік жануарлар), шошалар зарарланан балшытарда жатан кезде тері арылы жтыруы ммкін. Ауруды бірінші жадайлары пайда болан кезде, табынны жтыруы тікелей жанасу жолымен жреді. Кбінесе 6 айдан 12 айа дейінгі жас малдар ауырады. оршаан ортадаы жне бірінен брын жайылым топыраындаы, серуендеу орасындаы жне шоша ора территориясыны айналасындаы оздырушыны тзімділігімен байланысты осы ауруды тратылыы эпизоотологиялы ерекшеліктерді бірі болып табылады.

 

Патогенезі жне клиникалы белгілері:

 

Жасырын кезе 3 – 5 кннен аспайды. Жітіден тыс немесе а тілме бірнеше саатты ішінде ліммен аяталады, біра бл тр те сирек кездеседі. Жиі жіті трі байалады, ол емсіз сондай – а кптеген жадайда 3 – 5 кнні ішінде жануарды лімімен аяталады. Жітілеу трі немесе есекжем зарарсыз теді жне 10 – 15 кннен кейін сауыуымен бітеді. Созылмалы тілме айлара созылады. Хрониктерді шаруашылы ндылыыны жоалуына байланысты детте етке сояды.

 

те сирек кездесетін а тілме кенеттен туіне байланысты клиникалы те тн емес жне аз байалатын септикалы белгілермен теді. Жіті трдегі тілме септикалы кріністермен басталады: жоары температура, 41 - 42ºC-а дейін жне одан да жоары, жиілеген жне ауыр тыныс алу, жиі пульс. Ауру мал тсенішке жасырынады, азыа бармайды, иналып трады. Ауруды дамуына байланысты лсіздік кшейеді, бксені тлтіректеушілігі пайда болады. Басында ішті жрмеуі байалып, кешірек ол іш туге, кейде анмен ауысады. Кзді днекер абыы ызарады, кзді абыында райтын аулар пайда болады. Теріде, сіресе арында, жамбасты ішкі беткейін басанда ызыл датар шыып трады (гиперемия). анды зерттегенде: лейкоциттер 20000 – а дейін жне одан да кп, бірден эозинофилия - 15% жне одан да кп. Жітілік терілі трі немесе есекжем ыса мерзімді біркелкі ызбамен, жабыраумен жне теріде ызыл датарды пайда болуымен теді. Дгелек, квадрат жне ромб пішінді датар тегіс ызыл ктерілуі трінде шыып трады. Осындай датар атыл тері аумаында – арада, майында, жамбаста орналасады. Одан рі олар сорылып кетеді немесе некроза шырап біртіндеп сау теріден кшпен алынады. Созылмалы тріндегі тілме жіті трді немесе есекжемні жаласы болып табылады. Хрониктерді терісінде некротикалы ауматарды байауа болады, олар айтарлытай заымдананда пергамент панциріне сас, ара ра трінде ауру малды арасын немесе мойнын жабады. Созылмалы трді жиі кездесетін асынуы сйелді эндокардит болып табылады. Осыан байланысты жректі декомпенсирленген аауы пайда болады. Сауыуды бастап келе жатан сияты малдар арытайды, нашар азытанады, шынта пен ккірекке сйеніп кп жатады. Тіпті блшыеттік кшену демікпені шаырады жне цианозбен теді. Жректі аускультациялаанда эндокардиальды шуыл естіледі. Кейде артрит байалады. Жиі жамбас, тсамыс, білік буындары іседі, ысты болып, ауырсынады, сйкес аяа байланысты асау пайда болады.

 

Патологоанатомиялы белгілер:

 

Тілмені жітілеу трінен лген шошаларды сыртынан араанда, терідегі ызыл датар кейде предагональді цианоза байланысты денені тменгі блігінде диффузды кгерумен жасырынуы ммкін. Ккірек жне рса уысында кейде сарылау млдір суытыты аздаан млшерін табуа болады. Кзге

 

паренхиматозды мшелерді венозды ан кптігі тседі. Плевраны, кк етті сірлі абытарында, буйрек капсуласыны, кк бауырды, эндо жне эпикардтыастында ан талаулар кездестіруге болады. кпелер іркілген. Кк бауыр аздап лпейген, ызыл – ошыл тсті, тілгенде сурет тегістелген. Асазанны кілегей абыы, сіресе тбіне арай жне ащы ішекті кілегейлі абыыны кейбір жерлері немесе диффузды ызаран, ісінген, ан талаулар бар. То ішекті кілегейлі абыы абынан. Шажырай лимфа тйіндері ісінген, кескенде слді, кейде гиперемияланан. Созылмалы жадайларда, тері некрозынан баса, буындарды айналасында днекер лпалы клетчатканы ісінуін, буын уыстарыны зінде – ср – фибринозды эксудат табуа болады. Жрек апаларында жиі ос апатарында, згелерінде сирек, сйелді немесе «тсті капустаны» еске тсіретін фиброзды лаюлар жиі крінеді.