Таырыбы: Стафилококтар жне олар тудыратын ауруларды балау дістері
Сабаты масаты: Стафилококктарды морфологиясын,сінділік, биохимиялы, антигендік, зардаптылы асиеттерін игеру
Негізгі сратар:
1. Стафилококктарды жіктелуі.
2. Стафилококтарды асиеттері.
3. Стафилококтарды патогенді факторлары жне ауруды патогенезі
4. Стафилококкоздарды зертханалы балау дістері.
5. Иммунитет
6 Стафилококкоздара арсы олданатын биопрепараттар. Стафилококктарды бірінші болып 1880 ж. Л. Пастер
фурункулды іріінен бліп алды. Бл зерттеулерді 1884 ж. Ф.Розенбах жаластырды.
Стафилококктарды жне микрококтарды токсономиясы бойынша халыаралы комитетпен (1976) стафилококктарды трлік рамы бекітілді:
Staphylococсus aureus, Staphylococсus epidermidis, Staphylococсus saprophyticus. Е зардаптысы Staphylococсus aureus болып табылады.
Стафилококктар адам мен жануарларда абсцессті, флегмонаны, артритті, жарааттарды іріді абынуларымен шаырылады. Сиырларда стафилококктік мастит пен эндометрит лкен экономикалы шыына шырайды. Жылыларда, шошаларда жне сирек ірі ара малда стафилококктар піштірілгеннен кейінгі ен анатшасында флюктуирленген іріді ошатарды тзілуімен сипатталатын батриомикозды шаырады.
стар стафилококктік індетке резистентті деп саналады. Біра та тауытарда старды жаппай ырылуымен тетін стафилококкпен шаырылан септикалы аурулар туралы жазылан.
німдерді ластану нтижесінде (ст жне ет німдері) экзотоксин (энтеротоксин) блетін уытты стафилококктармен адамдарда жаппай таамды улануы байалады.
Морфологиясы.Стрептоккоктар шар тріздес формалы дрысемес жиналу тзетін, жзім шотарын еске тсіреді. Біра та іріді эксудатта кокктарды шоымен атар жеке, жп, ал кейде кокктарды ыса тізбекшелері кездеседі. Зардапты стафилококктарды диаметрі 0,5 – 1,5 мкм. шамасында болады. Сапрофитті стафилококктар ірі клемді болып келеді. Капсула, спора, талшытар тзбейді. озалмайды. Грам о. Стафилококкалар кдімгі анилин бояуларымен оай боялады.
оректік ортада суі.Стафилококктар аэробтар жнефакультативті аэробтар. арапайым оректік орталарда 7,2 – 7,4 pH-пен 35 – 37°C температурада жасы седі. Агарды бетінде 2 – 4 мм диаметрі дгелек алтын – сары, лимонды – сары жне а
тстес шырынды тізбектер. Сорпада су ортаны айтарлытай блыырлануымен жне тнбаны кбірек лауымен теді.
Стафилококктарды кпшілігіні уытты штамдары анды агарда тізбектерді айналасында гемолизді сызылан зонасын тзеді. Стафилококктарды тыыз оректік орталарда сіргенде: агарда, желатинда, картопта, йыан сарысуында пигменттерді (а, алтын сияты, сирек лимонды - сары) тзілуі кездеседі.
Стафилококктар мен блінетін пигментерде суда ерімейтін липохром (каротин тобынан) болады, олар спиртте, эфирде, хлороформда жне бензинде ериді. Пигмент ауа оттегісі жеткенде ана тзіледі. Стафилококктара тн асиет - 15% натрий хлоридінен немесе 40% ттен тратын оректік орталарда кпшілік штамдарды су аблеті.
Биохимиялы асиеттері.Стафилококктар ышылдытзілуімен газсыз глюказоны, фруктозаны, сахарозаны, мальтозаны, ксилозаны, маннитті ыдыратады, салицинді, дульцитті, инулиді, рафинозаны блмейді. Олар уреазаны, каталазаны, ккіртті сутекті продуцирлейді, нитраттарды нитриттерге айналдырады, крахмалды, инсулинді ыдыратпайды, индол тзбейді. Зардапты стафилококктарда протеолитикалы ферменттерді болуы оларды асиеттеріні желатина мен йыан ан сарысуын сйылтуа, сонымен атар кдімгі жне лакмус стін пептондауа жне йытуа себепкер болады.
Стафилококктарды жіктелуі.Бергиді(1974)
бактериаларды анытайтын 8-ші басылымда Staphylococcus
атарына 3 трі кіреді: St. aureus, St. epidemidis, St. saprophyticus
оларды здеріні ерекшелігі бар (1 – кесте). о классификации Берги, стафилококк относится к 14-й группе, включающей три семейства. Род Staphilococcus входит в семейство Micrococcacea.
Данный род включает три вида: St.aureus, St.epidermaticus,
St.saprophyticus. Вместе с тем, сейчас уже известно ещё 10 видов стафилококка, которые пока не включены в официальную систематику. Это St.xylosus, St.haemolyticus, St.cohnii, St.warneri,
St.cupitis, St.scinri, St.simulans, St.hominis, St.hyicus, St.intermedium
Біратар зерттеушілер ажыратылмаан (идентификацияланбаан) коагулазотеріс стафилококтарды жйелі тріне жаа токсиндерді енгізу жолымен жіктелуін сынды. Олар адамдарды, й жне жабайы жануарларды терісінен блінген 8 жаа коагулазотеріс стафилококтарды трін жазды.
Кейбір атаулар трлерді маызды сипатын ашады, басалары
– сйкес штамдарды бліну кздерін, шіншілері – жеке тлаларды атын крсетеді. Жіктелу микробиологтарды арасында барынша лкен мнге ие.
Тзімділігі.Барлы спора тзбейтін бактериаларды арасындастафилококтар физикалы жне химиялы факторлара е тзімдісі. Олар ратуды жне атыруды жасы ктереді. Іріді эксудатта, шада, ида за уаыт тіршілікке абілеттілігін сатайды. Тікелей тскен кн сулесі оларды тек бірнеше сааттардан кейін ана лтіреді. 70 - 80ºC-а дейін ыздыранда олар 20 – 30 минуттан кейін, ал айнатан кезде бірден леді. Дезинфекциялаушы дрілермен 1% - ті формалин ерітіндісі жне 2% - ті кдіргіш натрды ерітіндісі стафилококтарды 1 саатты ішінде, ал 15% - ті хлормен 2-5 минутты ішінде лтіреді.
Зардаптылыы.Стафилококтар–ірідеуді негізгіоздырыштары. Олар ірі ара мал мен ойларда тері асты абсцессіні, фурункулды, карбункулды, флегмонанны, іріді коньюктивитті, стафилококты маститтерді негізгі себепкерлері болып табылады. Стафилококты індетті е ауыр трлеріне: пневмония, менингит сонымен атар сепсис жне септикопиемия сияты ішкі мшелерді заымдануымен байалатын аурулар жатады.
Жануарлардан стафилококты індетіне е бейімдісі болып жылы, одан кейін ит, ірі ара мал, ой, ешкі, шоша сияты реттілікпен айтуа болады, ал тзімдісі стар болып табылады.
Зертханалы жануарларды арасынан оянды оай жтыруа болады: стафилококты уытты сіндісін ішке енгізгенде олар екі туліктен со лімге шырайды. Сойып араанда брінен жиі бйректе, миокардта, сйек кемігінде, сирек кпеде, буындарда кптеген абсцесстер байалады. Абсцесстен стафилококты таза сіндісі оай блінеді. Стафилококты сіндісін ояна тері астына жне тері ішіне енгізгенде егу орнында абсцесстер пайда болады.
Стафилококтарды уыттылыы біратар факторлара байланысты. Токсин тзу жне плазмокоагуляция абілеті бойынша стафилококкты блінген сінділеріні уыттылыын анытайды. Штамны улаышты дрежесі бойынша оларды зардаптылы асиеттерін талдайды. Келесі стафилококты токсиндерді ажыратады:
1) гемотоксин;
2) лейкоцидин;
3) ліммен аяталатын токсин;
4) некротоксин;
5) энтеротоксин.
Гемотоксин–оянны,ойды жне зге де жануарлардыэритроциттерін ерітуге абілетті экзотоксин. Стафилококтарды анды агара сепкенде микробтарды тізбегін оршаан гемолизді интенсивті аймаы трінде оны бар екендігін оай табады (суретте крсетілген). Келесі гемолизиндерді ажыратады: (альфа), b (бетта), (гамма), (дельта). Осы гемотоксиндерді негізгісі (альфа) гемолизі болып табылады, оны тзілуі негізінен St. aureus
– а тн.
Лейкоцидин–лейкоциттерді жояды,олар озалмалыынжойып, тйіршіктеніп, кейіннен ыдырайды жне ериді. Лейкоцидин стафилококты сорпалы сіндісінде 7,2 – 7,4 pH 10 – 12-ші туліктен кейін жиналады. Лейкоцидин 56 – 58ºC температурада ыдырайды.
ліммен аяталатын токсин–немесе жалпы сердегі токсин.Бл токсин сорпалы сінділерде жиналады. Оны сезімтал жануарлара (жылы, оян, тышан жне т.б.) вена ішіне енгізгенде аятарды парезімен жне демікпемен тетін, жіті токсемияны клиникалы белгілері байалып лімге кеп соады.
Некротоксин–лпаларды некрозын шаырады.Оны болуымен сері ояндара стафилококты сорпалы сіндіні тері ішіне енгізгенде айын білінеді. Фильтратты иньекция орнында 24 саат ткеннен со, некротикалы реакция басталады, некроз аймаы гиперемиялы белдеумен оршалан.
Энтеротоксин–гастроэнтеритті шаырады.Ст німдерінде(ст, кілегей, сзбе) бл токсинні болуы стафилококкты токсин індетіне себепші болады. Энтеротоксинні ерекше белгісі оны жоары термотратылыы болып табылады.
Стафилококтарды токсиндеріні рамы ауыздан тратындытан, толыанды антигендерді асиетіне ие, сондытан жануарларды олармен гипериммундаанда антитоксикалы емдік сарысуды алуа ммкіндік береді. Соысы токсиндерді лім, гемолитикалы, энтеротоксикалы, некротоксикалы жне лейкоцитотоксикалы серін бейтараптайды.
Аталан токсиндерден баса стафилококктар коагулазаны,
фибринолизинді, гиалуронидазаныпродуцирлейді.
Коагулаза.Стафилококтарды адам мен жануарлар аныныорталы плазмасын коагулирлеуі зардаптылыты е маызды жне траты критерияларыны бірі болып табылады.
Фибринолизин.Стафилококтармен тзілетін фабринолизиндійыан ана осанда оны ерітіп жібереді. Фибринолизин – спиртпен немесе ацетонмен тндыратын фермент.
Гиалуронидаза.Бл фермент,стафилококтарды сорпалысінділеріні фильтраттарында кездесетін днекер лпаны гиалурон ышылыны гидролизін іске асыруа абілеттілігімен зардапты микробтарды мшеге жылжуын кшейтеді.
Стафилококтарды асиеттерін крсетуге А ауызы белгілі бір маызын атарады. Оны Fc – фрагменттеріне тн емес серлесу абілеті А ауызы кешеніні тзілуіне алып келеді. Бл кешен комплементтіні белсенділігін жояды, ол зіні кезегінде фагоцитарлы реакцияны лсіретеді. А ауызыны комплементпен рекеттесуі тромбоциттерді заымдануына кеп соады.
Патогенезі.Стафилококтар жануарларда р трлі ауруларшаырады, бл жадайда жергілікті іріді абынумен, баса жадайда анны жалпы зарарлануымен сипатталады. Стафилококты індетті патогенезі оздырушыны асиеті сияты, микроорганизмдерді иммунды жйесіні жадайымен де аныталады. Жануарлар организміне зардапты стафилококктар р трлі жолдармен енуі ммкін. Стафилококты індетті дамуы кбінесе тері жне тері астыклетчаткасында теді, ол нтижесінде пиодермитті, карбункуланы, флегмонаны, лимфангитті, жараатты індетті тудырады. Клегейлі абыты заымдануында энтерит, эндометрит дамиды. Стафилококты індетті ауыр формаларына жекелеген мшелерді заымдануымен тетін аурулар жатады: маститтер, пневмония, артриттер сонымен атар септицемия жне септикопиемия. Патологиялы процестерді дамуына зардапты стафилококкты тіршілік рекетіні німдері мен организмні улануы орын алады.
Антигендік рлымы.Стафилококтар р трлі антигендерібар, олар негізінен торшаны абырасында шоырланады. Антигендер болып шейхты ышылдар, пептидогликан, А ауызы саналады.
Стафилококтарды энтеротоксиндері антигендік рылымы бойынша 5 серовара блінеді: А, В, С (С1 жне С2), Д жне Е. Оларды барлыы арапайым, сінділік сйыа ауыздармен синтезделеді.
Стафилококтарды антигендері агглютинация, преципитация, тура емес гемагглютинация реакцияларында аныталады.
Диагностикасы.Диагноз бактериологиялы дісті негізіндеойылады. Стафилококты індеттерді зертханалы диагностикасында зерттеу шін материалдар болып абсцессі ірідері, ан, мастит кезіндегі ст, эндометритте жыныс мшелерінен блінділер жне т.б. саналады. Патологиялы материалдан жаынды дайындап, Грам бойынша бояйды жне микроскопиялайды. Бір уаытты ет – пептонды агарда жне 5% - ті анды агарда стафилококты таза сіндісін блуді жргізеді. Блінген сіндіні идентификациялау сінділік жне биохимиялы белгілері бойынша жзеге асырады. Стафилококтарды зардапты жне зардапты емес штаммдарын ажыратанда тменгіде крсетілген белгілерді кешенін есепке алады.