Саау оздырушысыны зардаптылы асиетін анытау.
Саау стрептокока е сезімтал а жне ср (й) тышандары, азыра – теіз шошасы жне ояндар аздап бейім. Садовскийді байауы бойынша, сіресе оздырушысына мысыты баласы сезімтал. Дала тышандары бейім емес. А тышандара туліктік ЕПС сіндісін немесе іріді 0,01 – 0,001 млшерінде тері астына енгізгенде олар 2 – 7 кннен кейін (кейде 10 кннен кейін) леді. Теіз шошаларына оздырушыны тері астына енгізгенде жпайды. ояндарда ла терісіне жтыранда тез тетін тілмелік абыну пайда болады; сіндіні кбірек млшерін рса ішіне немесе кре тамыра (5 мл жне одан да кп) енгізгенде ояндар леді. сінділерді ояндарды немесе а тышандарды мшелері арылы пассаждаанда оздырушыны уыттылыы кшейеді. Саауа бактериологиялы диагноз ою кезінде жануарларды жтыруды барлы кезде жргізбейді (зерттеуді жргізетін адамны арауы бойынша). Саау мен мааны дифференциалды диагностикасын жргізгенде теіз шошасыны рашысын (рса ішіне) жне далалы тышандарды жтыру ажет.
Зерттеуге арналан материалдар:Лимфа тйіндеріндегікесілмеген абсцессті іріі (жа асты жне т.б.). Іріді залалды жолмен тесілген орынды мият дегеннен со, шприцті клемімен пробиркаа алады (жнді ыру, спиртпен, одан кейін йодты тнбасымен срту). Зертханаа іріді консервирленбеген трінде жеткізеді. Аталан материалды алу ммкіндігі болмаан жадайда іріді мрын аындысынан жне кесілген абсцесстерден 25% глицеринні сулы ерітіндісімен дымылданан стерильді мата тампонымен алады.
Саауды атерлі трінде зерттеуге тменделілерді жібереді: са ліктер – ттасымен; ересек жануарлардан – басын, мрыннан іріні аындылары (пробиркада) немесе абсцесстерден ірідер, заымданан паренхиматозды мшелерді бліктері (бауырды, кпенін, бйректі жнет.б.) жне лимфа тйіндері. Осыдан баса, бір уаытта ірінен жаынды материалды ауадан кептірілген (арапайымдары – жіішкілері жне алыдары) бірнеше данасы (4
– 6) жіберіледі.
Патологиялы материалды зерттеу тртібі:
1. Патологиялы материалдан жне алы жаындылардан оректі оралара (рн-7,4-7,6) себінді жасау (жылыны ан
сарысуы немесе ансарысуы жне глюкозасы немесе жылыны йыан ан сарысуы бар ЕПА жне ЕПС); лікті жібергенде – оны сою жне паренхиматозды мшелерден жне абцесстерден сол оректік орталара себінділер.
2. Мата тампондарымен ірінен жне паренхиматозды мшелерден жаындылар дайындау: жаындылардан грам бойынша, Леффлер метиленді кгімен жне Романовский-Гимза бояуымен бояу.
Боялан жаындыларды микроскопиялау (сол кні).
24 сааттан кейін себіндіні арау, алынан сінділерді зерттеу (грам бойынша боялуы, микроскопия, озалмалылыа зерттеу); блініп алынан таза сінділерді рі арай зерттеу (гемолетикалы асиеттердін, отпен сынама, стке, ЕБЖ-а жне лактазасы, глюкозасы, сахарозасы, манниті, мальтозасы жне сорбиті бар орталара себінділер).
Аралас сінділерден кдікті тізбектерді бліп алу жне оректік орталара айта себу, ал туліктен со алыан таза сінділерді рі арай зерттеу.
ажет боланда – зертханалы жануарларды жтыру. Блініп алынан сінділерді уыттылыын сынау бактериолог – дрігерді арауы бойынша жргізіледі.
Эпизоотологияы мліметтер. 6айлы пен5жылдытыарасындаы жылы, есек, ашар ауырады. 3-6 айлы лындар жиі ауырады. Ересектері сирек ауырады, оны ішінде брын ауырмаандары ана. Инфекцияны негізгі кзі ауру малдар, олар жтеледі жне пысырады, са тамшылар ауаны залалдайды (тамшылы инфекция) .
Одан баса мрыннан аан ірі жне жарылан іріді жарадан микробтар азы, су, шелек, ошаа тседі жне барлы оршаан заттар ластанады (алиментарлы инфекция).
Ауруды оздырушысы ат ораны ішінде тзімді, сондытан да дрыс тазартылмаан жне дезинфекцияланбаан ораларда туан лындар жыл сайын ауруа шалдыады. Саауды стрептококкі сау малды тыныс жолдарыны кілегей абышаларында болады, бірата организимні тзімділігі тмендегенше ауру туызбайды. Дрыс азытандырмау (лынды енесінен айыру, биені сауу), суы тию (салын жауын, арлы жайылым, ылалды, салын ат ора), болдыру ауруды шыуыны себепші болма. Ауру жылды барлы мерзімінде шыа береді.
Барысы жне симптомдары. Жасырын кезі4-18кн.Саауте жымтал, тиісті дауалау жаралары болмаса, малды кпшілігі ауырады. лын нерлым жас, нашар, ары болса сорлым ауру ауыр теді, кпшілігі леді. Ауру асынбаса 15-30 кнні ішінде жазылады. лім-жітім 1-3% аспайды. Ішкі органдарында жне лимфа тйіндерінде ошарлану боланда, сондай а іріді процессті жтынша, кмекей лимфа тйіндері жне ауа апшыына ауысанда ауруды барысы ауырлайды. Бндай асыну малды тзімділігіні тмендеуімен байланысты – жеткіліксіз жне сапасыз азытандыру, салын тию. Бл жадайда лім-жітім 20-30%-а жетеді жне арты.
Ауру дене ызуыны ктерілуінен басталады. Ол 40-41 С дейін ктеріледі; демалысы, тамыр соысы жиілейді. Мрынны кілегей абытары ызарады, іседі, басында ою, кейіннен шырышты ірі аады жне жылы жтеледі. Жа асты лимфа тйіндері лаяды жне жаараа айналады. Іскен лимфа тйіндері алашыда тыы, ысты, аурша, 2-3 кннен кейін бір немесе бірнеше жерлері жмсарады, флюктуация білінеді. Е соында абсцесс здігінен жарылады. Содан со дене ызуы детте тмендейді, ауру малды жадайы жасара бастайды. Демалыс жолдары кілегей абытарыны абынуы жазыла бастайды, мрыннан жне жтел тоталады, мал жазылады. Бл ауруды тн крсеткіштері болып саналады. Бірата саауды асынуы да болып трады. Денені ішкі уысындаы лимфа тйіндері, сиректеу лпершекті органдарында іріді ошатар байалады.
Асынуларда дене ызуы ктеріледі, жылы жабыранады, азыа тбеті татпайды, нейтрофильді лейкоцитоз байалады. Лейкоформула сола жылжыйды. Мал тез ждейді, лсіреп жне жабыранып леді. Кейде ауру жтынша, ауа апшыы, шышыт безі жне оларды оршаан лимфа тйіндеріне тарайды. Бндай жадайда бастамасында ысты, ныыз ісік пайда болады, жтыну жне демалысы ыйындайды, мал басын созады. Абцесс жтынша уысыны ішінде (жиі), не сыртынада жарылады, немесе ірі днекер лпа клечаткалы кре тамыр ойысымен тмен аады; бл жадайда септикалы крінісі аны байалады (лихорадка, жабырану т.б.). Саау бронхиопневмониямен жиі асынады.
Ауыр формаларымен атар малды кейбір бліктерінде ауру зілмелі теді, ауру ринитпен шектеледі, лимфа тйіндері ірідемейді.
Негізгі патологиялы-анатомиялы белгілері. Саауды жеілтрі малды жазылуымен аяталады, осыан орай асынудан лген малдарды ліксесін жарып арайды. лексе те ары. стігі лимфа тйіндері, негізінен алым, жауырын алды, жне басалары лкейген; оларды оршаан днекер лпалы клечаткалары ісікі. Тілін араанда лимфа тйіндері шырынды, ызаран (гиперемия), лкенді-кішілі іріді фокустері бар. Іш рсаын араанда шажырай лимфа тйіндерінен отарланан абсцессттер табылады. Оларда жмырытай ірідеме болады. Оларды сыртында оршаан днекер лпалы капсуласымен жасы орналасан ішек ілмектеріне жабысып алады, олар жарыланда перитонит пайда болады. Шажырай лимфа тйіндерімен атар бндай абцесстерді бйрек айналасындаы лпалардан, бйректерді, бауырды, лпершігінен сиректеу ккбауырдан кездестіруге болады. Ккірек уысы лимфа тйіндеріні іріді асынуында осындай абсцесстер пайда болады.
Оларды клемі р алай, кейбіреуі баланы басындай болады. Кейде фокуста бронхопневмония байалады (Олейник бойынша), кпе лпасы атайады, са жне клеміндей іріді оша табылады.
Диагнозды микроскопия негізінде, кейде клиникалы жне эпизоотологиялы мліметтерді ескере отырып, биологиялы сынаманы о нтижелері негізінде де ойылады.
ортынды. Алдын ала о жауап материал тскен кні клиникасын жне эпизоотологиясын есепке ала отырып, ірідік жаындыларды микроскопиялау негізінде (морфологиясы бойынша деттегі стрептококк тізбекшелеріні табылуы) беріледі. Соы жауап – 4 кнге дейін.
Індеттік вагинит (Фолликулярлы вестибулит)Зерттеушілерді кпшілігі ірі ара мал індеттік вагинитті
оздырушысын Streptoccusvaginitis деп санайды.
Зерттеуге арналан материал – сиырларды ынабынан клегейлі – ірі (баларды препуциялы шырышы) блінеді. Материалды асышамен шырышты абытан аздап ырып алу жолымен алынады.
Зерттеу тртібі:жаындыларды микроскопиялау;жасандыоректік орталара себінділер жасау (ЕПА, ан сарысуын, анды, глицеринді агарын жне ЕПС.
оздырушыны морфологиясы жне биологиясы.6–9
озалмайтын торшадан тратын стрептококкты ыса тізбектері жа абыпен оршалан; кдімгі анелин бояуларыны ерітінділерімен, сіресе мителен Леффлерлік кгімен жасы боялады; грам теріс. Стрептококтар патологиялы материалда іріді торшаларда болады немесе бос жатады. Аэробтар. Кдімгі оректі орталарда 36 – 38ºC температурада жасы седі. оректі орталара ан сарысуын, ан немесе глицеринді осанда кпікіреп седі. оздырушы агарда басында са млдір, кейіннен бдыр, а – ср тсті тізбек трінде седі. ЕПС – да біркелкі блдырлану тзіледі, жа абы болмайды. ЕПЖ жне йыан ан сарысуын сйылтпайды; ст йымайды. ышылды газсыз глюкозалы орталарда тзеді. Индолды, ккіртті сутекті, аммиакты тзбейді. оздырушы ратуа тзімді, біра кбінесе дезинфекциялы ерітінділермен сер еткенде тез леді. Зертханалы жануарлара зардапты емес.
Диагнозды бактериологиялы зерттеуді нтижелерін есепке ала отырып, клиникалы жне эпизоотологиялы мліметтерді негізінде ояды. Кпіршікті бртпені жне трихомонозды (трихомонодты болуына шырышты микроскопиялы зерттеу) оспау ажет.