Таырыбы: Маа оздырушысы жне балау дістері

 

 

Сабаты масаты: Студенттерді маа оздырушысыныбиологиялы асиеттері жне ауруды балау дістерімен таныстыру.

 

Негізгі сратар:

1. Шоша тілмесі ауруына сипаттама

 

2. оздырушыны морфологиялы жне биологиялы асиеттері

 

3 оздырушысыны патогенді факторлары жне ауруды патогенезі (клиника, аымы, эпизоотологиялы мліметтер, патологиялы анатомиялы згерістері).

 

4. Шоша тілмесіні зертханалы балау дістері.

 

 

Маа (Malleus) – жылыны, есек пен ашырды кпесінде, ішкі мшелерінде, танауды кілегей абытарында жне терісіні р жерінде зіндік (маалы) тйіндерді, іріді клдіреуіктін , абсцессті шыуымен, олар ыдыраанда орындарында іріді ойы жара пайда болумен сипатталатын созылмалы жпалы ауру. Кейде жіті трде теді. Маа ауруы адама да жады.

 

оздырушысы жне оны морфологиясы:мааныоздырушысы Pseudomonas mallei патматериалдан дайындаан жындыда шеттері жмыр, жіішке таяша сияты, зындыы 2-5 мкм, жуандыы 0.5-0.8 мкм. Жеке-жеке орналасады, кейде жп трінде . Микроб спора жне капсула тзбейді.

 

Анилин бояуларымен бояуа болады, сілті осса жасы нтиже береді. Мысалы: бояу мына рамада: метилен кгіні аныан спиртті ерітіндісіні 3 блігіні , кйдіргіш натрийді 0,01% су ерітіндісіні 1 блігі. Дайын жынды 3 минут боялады. Осы діспен бояанда маа таяшаларыны тйіршіктігі жасы байалады. Грам дісімен боялмайды. Бгде микроб жо, жарылмаан абсцесс, лимфа тйіндерінен жне т.б. іріді микроскопиялауды балауда кейбір маызы бар. Жарылан абсцессте жне мрын аындысын микроскопиялау ештее бермейді.

 

Ауруды оздырушысы 2-4% глицерин осан арпайым орекетік орталарда седі, аэробты. Глицеринді ЕПА екінші тулікте шырышты жабысан а-ср тсті болар-болмас атпар пайда болады, бірте-бірте ол оырланады. Глицеринді ЕПС, тегіс блдырланады, абыраа жанас саина жне шырышты абыша пайда, кейіннен а-ср тнба тседі.

 

оздырушыны тзімділігі. Pseudomonas malleiсырты ортадатзімсіз. 80ºС температурада ыздыру 5 минутта, кн сулесі 24 са., арын слі – 30 мин. оздырушыны жояды. Су ішінде жне шіріп жатан материалда микроб 10 тулікті ішінде леді, кепкен танау бліндісінде 7-15 кн, несепте 4 саат тірі алады. 1 % кйдіргіш натрий ерітіндісі, 2% фенол, 5% хлорлы к, 3 % креолин 1 саатта жояды, лизозолды 5% ерітіндісі ырып тастайды.

 

Патогендігі. Мааа сыар тятылар бейім:жылы,есек,ашыр. Маамен жыртыштарда (арыстан, жолбарыс, ілбісін, сілеусін, аю) ауырады.

 

ТМД елдерінде маа жойылан, бірата крші Азия елдерінде бл ауру ліде орын алады, демек оны бізді территориямыза ену ауіпі бар. Ауруды негізгі кзі ауру малдар, сіресе ауру белгісі білінбейтін созылмалы трімен ауыратындары. Негізінен жпалысы тыныс жолдарынан блінгендер, мрындарынан аандар жне жлынын алан терідегі ойы жаралар. Осы блінгендер мал азыын, суатты, мал ктіміне ажет рал-саймандарды сау малдарды залалдайды. Ауру негізінен ас орыту аппараттары, сиректеу терісі арылы жады. Тікелей жанасу арылы да (тшкіру, пысыру, осыру,ойышы жараны жалау) жуы ытимал, біра ол сирек, демек ауру малды бірден жояды. Ал созылмалы ауыратындары байаусыз алып, ауру таратушылар болма.

 

Ауруды белгілері. Жасырын кезеі бірнеше кн(3кннен2-3жмаа дейін). оздырушыны вируленттілігі жне организмні тзімділігіне арай ауруды барысы р-трлі болма.Соысы з кезегінде малды азытандыру, кшін жне пайдалануымен байланысты.

 

Барлы факторлады осылу орытындысында ауру жіті немесе созылмалы (жиі) теді жне бірнеше жмадан бірнеше жыла дейін созылады.Кпшілік жадайда ауру малды арытауы жне ліммен аяталады. Сиректеу маа ошаы абытанады жне тас байланады, мал ауруынан айыады.

 

Патологиялы процесті шоырланан жеріне арай мрын, кпе жне тері маасы деп ажыратады.

 

Жіті формасы дене ызуыны ктерілуінен басталады, азытан бас тартады.

 

Танауды кілегей абытарында сарыш тйіндер шыады, олар некрозданады, оны орындарында ойыты жара пайда болады. Кілегейлі абыты абынуына орай мрыннан шырышты-ірі аа бастайды жне алым лимфа тйіндері іседі. Бірте-бірте мрынны кіленейлі абытары жайылады жне осылып, клемді ойыты жараа айналып білік трізді шеттерімен сау лпалардан блінеді.Ауру мал жтеледі, пысырады, ірі сырты ортаа шашылады, мал ждейді. Шамамен 10-15% теріні стіне, кбіне арты аятарына алдымен тйін пайда болып, кейіннен жуан абыралы ойыты жара айналады. Маындаы лимфа тамырлары ісініп жуандайды, жуан бауа сайды. Осындай згерген лимфа тамырларыны бойымен абсцесс тзіліп, кейіннен ойыты жараа айналады.

 

Созылмалы мааны клиникалы белгілеріне бірте-бірте арытау, жтел,мрынынан іріді сора,мрыныны жазылан кілегей абытарыны орындарында жлдыз тріздес днекер лпалы тыртытар пайда болады. Алым сл тйіндері лкейген, ныыз, ауырмайды, терімен бітіскен. Аятарыны терісіні стінде абсцесс, ойыты жара, тырты, лимфа тамырларыны жуандауы кездеседі. Осылара днекер лпаларыны арынды суі ілеседі («піл ая»). Бірата созылмалы ауруды жасырын тіп,клиникалы белгілеріні байалмауы ммкін, ондай жадайда аллергиялы жне серологиялы дістері кмекке келеді (малеинизация; КБР).

Негізгі	патанатомиялы белгілері.	лексе	детте ары
(ктерем).	Маадаы	згерістер	негізінен	жоарыда

 

айтанымыздай – терісінде, танауды кілегей абытарында шоырланады. Кейде ондай ойы жараларды шеттері ктерілген « жанартау аузына» сайды. кпеде тйінді маа немесе маа пневмониясы болады. Тйінні млшері тйреуіш басынан орман жааына дейін жетеді. кпені кейбір бліктері ныыздалан, тсі ызаран, жылтыр, ылалды.

 

Бндай тйіндерді ортасы некрозды немесе іріді, соны серінен уыс пайда болады.

 

Ажырататын балау. Мааа балауды эпизоотологиялы,клиникалы, патанатомиялы деректер бойынша, аллергиялы жне серологиялы зерттеулермен кешенді ойылады.

 

Аллергиялы балауа маллеин сынамасын (кз,тері асты жнетері ішіне) колданады.

 

Бл ауруа балау оярда са болу керек, эпизоотологиялы, клиникалы деректерді жне биологиялы зерттеуді орытындысын ескеру керек. Эпизоотологиялы маызы, ауру импортталан жылылармен шет мемлекеттерден енуі ммкін. Клиникалы белгісінен созылмалы арытауды маызы лкен, жтел, тану кілегей абытарында тйін, лимфа тйіндеріндегі згерістер, кейбір кезде терідегі ерекше згерістер.

 

Маадаы тері заымдауын эпизоотологиялы жне ойыжаралы мандамнан ажырату керек- бл ауруда ойы жара снді тйіршікті лпамен жабылан, іріді криптококктер (микроскопия) болады.

 

Мандамда ойыты жара тез жазылады, грануляция жасы теді. Мааны клиникалы белгілері, демалыс органдары заымдананда саауа сас, соысында кбіне лындар ауырады, алым сл тйіндері ірідейді, кесірік кіленей

 

абытарында тйін жне ойыты жаралар болмайды.

 

Жпалы емес риниттерде, созылмалы, шырышты абынуда - танауыны кілегей абытарында тйін жне ойыша жаралар болмайды, алым сл тйіні ысты, ауруша.

 

Бірата мааны дрыс анытауда клиникалы белгілері жеткіліксіз, маллеин пробасын жасау керек немесе анны сарысуын КБР-мен зерттеу керек.

 

Аллергиялы балауа маллеинді олданады, ол шін арасында 6 кн сайын екі дркін кзіне тамызады.

 

Жылы ауру болса конъюктивасы ызарады жне іседі, сондай шырышты- ірі аады. Жылы ауру болса екінші маллеинге реакция те кшті болады.

 

КБР маллеин олдануды ауыстыра алмайды, осымша ретінде олданылады.

 

Тері астында маллеин егін тексеруге болады, бірата дріні конъютиваа тамызып зерттеумен теесе алмайды.

 

Негізгі емдік жне дауалау шаралары. Ауру жылыны емдеугетиым салынан, оларды жояды.

 

Негізгі шара мааны - шет елден, елімізді территориясына енгізбеу.

 

Тест сратары:

1.Мааны оздырушысы?

 

А) Streptococcus egui

B) Diplococcus lanceolatus

C) Pasteurella multocida

 

D) Pseudomonos mallei

E) Escherichia coli

 

 

2. оздырушыны морфологиясы андай? А) шеттері жмыр жіішке таяша В) тізбектелген коккалар С) ршы трізді ыса таяшалар Д) ыса алы таяша Е) полиморфты таяшалар

 

3. Маа оздырушысыны тыныс алу типі? А) Анаэроб В) ата анаэроб С) Аэроб

 

Д) Факультативті анаэроб Е) Факультативті аэроб

 

4. Спора жне капсула тзуі?

 

А) спора тзеді В) капсула тзеді

С) спора и капсула тзеді

 

Д) спора жне капсула тзбейді Е) спора тзбейді

 

 

5. Маа ауруына андай жануарлар беим? А) ірі ара, ой В) жылы, шоша

 

С) жылы, есек, ашыр Д) Ауылшарушылы малды тлі Е) Буйвол, бы

 

 

6. Жануарлара ауруды жу жолдары? А) Аэрогенді В) Алиментарлы

 

С) жыныс-несеп жолдары Д) жынысты

 

Е) теріні заымдаран жерлері арылы

 

 

7. Маа оздырушысын сіру шін олданатын орталар? А) Эндо ортасы В) ЕПА, ЕПС глицерин осылан

 

С) Плоскерев ортасы Д) Терских ортасы

 

Е) Китт-Тароцци ортасы

 

8. Мааны негізгі балау дісі?

 

А) Серологиялы В) Патологиялы-анатомиялы С) Биохимиялы

 

Д) Бактериологиялы Е) Аллергиялы

 

 

9. Маа ауруына арсы жасалан вакцина А) СТИ штаммынан вакцина В) ВР -2 штаммынан вакцина С) анатоксинвакцина Д) вакцина жасалмаан

 

Е) 82 штаммынан вакцина

 

105 сурет. Мрыннан блінген сйытан жасалан жаындыдаы маа оздырушысы

 

 

106 сурет. Мрынны кілегейлі абыында ойы жаралар

 

 

107 сурет. Алым лимфатйінні лаюы

 

олданан дебиет тізімі:

 

1. Аврех В.В., Биргер М.О. и др. Справочник по микробиологическим и вирусологическим методам исследования,

 

М., «Медицина», 1967, 463 с.

 

2. Атлас по микробиологии, вирусологии и иммунологии. Жалпы редакциясын басаран Быков А.С., Воробьев А.А., Зверев В.В. М.: «Медицинское информационное агенство», 2008, - 272 б.

 

3. Геведзе В.И. Пастереллез крупного рогатого скота. -Минск. «Урожай», 1989, с.134.

 

4. Голиков А.В. Вибриоз животных и птицы.- Москва, 1978, 111 с.

 

5. Зыков М.П., Степанова Э.А. и др. Руководство к практическим занятиям по микробиологии, иммунологии и вирусологии. – М., «Медицина», 1977, 286 с.

 

6. ашаанов Х.Е. Жылы жне тйе аурулары. Алматы, «айнар», 1978, - 246 б.

 

7. Козловский Е.В., Емельяненко П.А. Ветеринарная микробиология. – М.: «Колос», 1982, 285 с.

 

8. Коляков Я.Е. Ветеринарная иммунология. - М.: Агропромиздат, 1986, 270 с.

 

9. Конопаткин А.А. Бакулов И.А., Нурейкин Я.В. и др. Эпизоотология и инфекционные болезни сельскохозяйственных животных. – М., Колос, 1984, 544 с.

 

10. Костенко Т.С., Скаршевская Е.И., Гительсон С.С. Практикум по ветеринарной микробиологии и иммунологии. – М.: Агропромиздат, 1989, 272 с.

 

11. Костенко Е.И. Руководство к практическим занятиям по микробиологии. -М., «Сельхозгаз», 1989, 163 с.

 

12. Мишанин Ю.Ф. Справочник по инфекционным болезням животных. Ростов-на-Дону, Изд. «МарТ», 2002, 574 с.

 

 

13. Радчук Н.А. и др. Ветеринарная микробиология и иммунология.- М.: Агропромиздат, 1991, 383 с.

 

14. Руководство по зоонозам /Под ред. В.И.Покровского/, Л.:

 

Медицина, 1983, 320 с.

 

15. Руководство по микробиологической диагностике инфекционных заболеваний /Под ред. К.И.Матвеева/, Москва

 

«Медицина», 1973, 623 с.

 

16. Сайдулдин Т.С. Індеттану жне жануарларды жпалы аурулары. - Алматы, «Полиграфия-сервис и Кº», 2009, 516 б.

 

17. Смирнова Н.И. Руководство к практическим занятиям по ветеринарной микробиологии. – Минск, 1977, 187 с.

 

18. Стоянова Н.А., Дайтер А.Б. Лептоспироз в вопросах и ответах.- Санкт-Петербург, 1991, 34 с.

 

19. Тимаков В.Д. и др. Микробиология.– М., «Медицина», 1980, 351 с.

 

20. Томеску В., Гаврилэ И., Гаврилэ Д. Зоонозы. Болезни животных, передающиеся человеку /перевод с рум. Л.Х.Левенгуля/

 

- М.: Колос, 1982, 319 б.

 

21. Толысбаев Б.Т., Бияшев К.Б. Микробиология жне иммунология. Алматы, Нур-принт, 2008,- 493 б.

 

22. Чепуров К.П., Черкасова А.В. Диплококковые и стрептококковые заболевания животных, Колос, 1963, с 38-43.

 

23. Шатров А.П., Кирпичев А.Ф. Лептоспироз сельскохозяйственных животных, Кайнар, 1977, 90 с.

 

24. Ярцев М.Я., Белоусов В.И. и др. Пастереллезы животных и птиц: специфическая профилактика, лечение и методы борьбы. -М. 1989. С. 57.

 

 

 

Тест-сратарды дрыс жауаптары

 

№	Топала	Туберк	Лепто	Пастерел	Листери	Эмкар	Некробак	Сіреспе	Ботулизм	Шоша	Маа
		улез	спироз	лез	оз		териоз			тілмесі
	С	А	А	Д	В	Д	Е	Е	В	А	Д
	А	Д	В	В	А	А	Е	Д	В	Д	А
	Д	В	Е	Е	Е	С	И	В	С	Е	С
	С	В	Д	С	В	С	Е	Е	Е	С	Д
	С	А	Д	Д	В	В	Е	А	С	В	С
	В	Д	В	С	С	Е	А	Д	Д	В	В
	С	Е	Д	С	С	С	Е	С	С	Е	В
	Д	Е	С	Е	С	С	Д	С	В	В	Е
	С	С	Д	Е	А	Д	С	Е	С	Д	Д
	С	С	С	Д	Д	Д	Д	А	Д	В
	В	С	Е			Е	С	А	С
	А	Д	С			С	Е	Е	Е
	В	В	А			С	С
	Д		С
	Е
	С
	С
	Е
	С
	Д