УЛ ДА ЗЕЛЕП СЯ ДИСЛР...

КЗ КАРАШЫ, НКЙ

ниемне миндер и нние.

И газизе, и кз карасы.

Миндер аны кайгылы тннре,

ич уелмас йрк ярасы.

 

Язгы урман мине блк иткн,

Ак шомыртлар треп билгн.

Кк гмбзе иелеп сер сйлгн,

Саф чишмлр моын кйлгн.

 

илд ырлый-ырлый ак каеннар

Татлы шраб миа эчерткн.

Кксел кзлрем; бага-бага,

Бдр таллар мине тирбткн.

 

Згр ккк карап ятканмындыр

Изге иман телп ихсаннан.

Кз карашы, нием, иан нуры.

Догалары алам ианнан.

 

Син булганга кгем аяз минем.

Келе срелмсен, кзалмам.

Туган илдн, синнн башка, анкй.

Йргем урын табалмам.

 

й трлребезне гле булып

Ме яшгез ле, шимгез.

Сезне белн ген днья бтен –

Шул бхеттн мхрм итмгез.

ТУГАН ЯК

 

...«Барлыр Чистай артында

Бер авыл Слч дилр.

ырлап уятканга танарны,

тчлрен кнче дилр.»

Мшр Тукайга ияреп.

Бишек канатында алсу танар.

Згр кклр кочкан якларым.

Яшел яз тренд ялан тпи

Басып калды бала чакларым.

 

авадагы торна тавышы булып,

смер чагым дш ерактан.

Саф чишмдй ташкан тге хислр –

Ахры мге китмс йрктн.

 

– Оныткандыр, диеп, уфтанмагыз,

Згр кгем, згр кллрем.

Танар шаит: сезне сагынганга

Сагышлыдыр минем кзлрем.

 

Ак шомыртлы, илкле аланнар,

Сандугачлы згр язларым.

Сызылып бара ем... йрклрд –

Мге калса икн ырларым.

ЯЛГЫЗ МАНАРА

Кз талганчы карыйм таш диварга,

Кпме серлрне ул саклаган!

Нинди бддогага юлыкканбыз –

Ниг безне язмыш таптаган?

 

Изге тауда ята храблр,

Тылагандай ирнен рнен.

Кабер ташын изеп чирк баскан,

Сизен кебек грлр рнен...

 

Ак аланны тре билп алган.

Золым хаы шулдыр кыйблада.

Ташлар изгн аннар кистлр:

Тмуг барын якты дньяда.

 

Ак кфендй клглр аша

Ири аман кемнр тавышы?

Ал шфкълр булып анга кагыла

Терелй янганнарны сагышы.

 

Монсу Идел ниг уйга чумган,

Ниг таллар игн башларын?

ксеп искн йомшак тан иллре

Кочып т кабер ташларын.

 

Кз алалмыйм изге дивардан мин.

Нич гасыр, буыннарны бйлп.

Саклап килгн нсел еплрен...

Келем тоя бабам хислрен.

МО ЧИШМСЕ

... к

 

Алсу иреннре, ак тешлре –

Нинди сагыш-хислр кйлилр.

Нурлы йзлр, ем-ем кара кзлр –

Белмим, нинди серлр сйлилр.

 

Челтерп л ага кмеш чишм.

Млдерм тулган мо зары.

Зал-схнлр тшкн сирлекк –

зк зеп ага ырлары.

 

ирд йолдыз, ккт йолдыз балкый.

иан тынган, ырга бирелеп.

ир-йолдызлар, гллр нсез калган,

Ага днья, мога кмелеп.

 

Нурлы йзе, алсу иреннре –

Нинди сагыш-хислр кйлилр?..

Ах, бу кзлр! Серле кара кзлр –

Белсе иде, нилр сйлилр?..

 

Ефк тасма урап бгырьлрг,

Сйли йрк кайнар хислрен...

Та нурыдай сихри карашыны

Креп туя алмый кзлрем.

 

 

ФИРЗ

Сабый сулышыдай иллр ис,

Пар кгрчен уйный кклрле.

Йрклрне билп язлар кил,

Ике аккош йз кллрд.

Серлрене клеч кемг сйли,

Кем кзлрен назлап ил б?

Таллар иелеп илг пышылдыйлар:

– аны кемг зел, Фирз?..

Нинди чишм юган йзлрене,

Гллр сен, сеп бер бакса.

Та нурлары ташый кзлренн –

Днья ямьг кмел елмайса.

 

УЯН, АНА

Уян, ана!

Ме гасырлар изгн

Коллык чплегенд изрдн.

Туктал инде

Канлы мхшр чен

Сабыйлары белн тлдн!

 

Тшлренд ирп уянасы,

Ишетеп оланнарны тавышын.

Тоясыдыр терелй утта янган

Кызларыны рн – сагышын.

 

Ха кылгандай Идел ярларында

Башын игн мосу тирклр,

Лашманнарда снгн аннар чен

ксеп елый сыман милшлр.

 

Азмы яулар йзен кызыл якты,

Ак метлрене чиклде.

Сез йолган ил, абына-тн килеп,

Итк беп, кемг тезлнде?

 

Уян, ана!

Тмуг яшсенг

Тамырыа балта чабалар,

Баланы кол,

Илне чплек иткн

Залимнрг... йкл салалар.

 

Кем бгыре ауный тузаннарда?

Кайсысыны башы изелгн?

Кемдер кич алмас инде мге –

Тар инешт калып зелгн.

 

Золым кргн кош-кортлар да хтта

Чукымыйлар бала кзлрен.

вхшилр н ал кан белн

Ашлап йри мхшр эхлрен.

 

Яман чирлр азган бу чорларда

Анада мет. Ана гел чыдам!

Эх-х, афтне... аталарны кбесе

Стаканнан тгелеп тынчыган.

 

Кузгал, ана!

Коллык яшсенг

Башкаеа агу коялар.

Кклр ккрт!

Кара козгын ере –

Согы сабыены суялар...

 

ЮКСЫНУ

 

... Белм кпк, ерак дигезгч

ырларыны ташып агасын.

Тамбов урманнары оныта алмый

зе стергн бунтарь баласын.

 

Сагына аман гзл ак каеннар,

зелеп кт сине имннр,

Кксел мон ябынган урман-кллр,

Таллар уелып башын игннр.

 

«Урман кызы» бага еллар аша,

Басалмыйдыр йрк ярасын.

Бар дньяга згр нурлар сирпеп,

Саклый иан серле карашы.

 

Яшь тамгандай атыла йолдызлар,

Гя ккк сыеша алмыйлар.

Даиларны беклеген безд

Грг салып кына алыйлар.

Сыркыды стен мен д ай

Саный кебек чорлар арасын.

Кайгылы анадай нидер кзли,

уйган сыман йрк парсен.

 

р та саен згр чыбылдыктай,

Кк гмбзе, иелеп иргч,

ксеп б кебек эзлрене,

Усакларга сыенып эндш:

 

– Ниг сагыш тама кзлренн,

Ктсендер шатлык-хбрлр.

Шп атларга сикереп менмкче

аны згедн тбннр.

 

Сездн калган крш байраклары

Йзде канда. Инде билд.

Йотты утны Туфан. Ул тзгнне

Крстмсен ходай берг.

 

Клглр сыман ак кфендй.

рнеп йри кемнр сагышы.

Кайнар шфкъ булып анга т

Терелй янганнарны сулышы...

 

Ткъдир, ткъдир...

Калкан сынган. Этлек сючелр,

Йзг басып, башка менгннр.

– Та! – диеп, утта телгн саен –

Кйгн аннар, чорлар кйгннр...

АТЫЛГАН ЙОЛДЫЗ

Крше тавыгы каз кебек...

Халык йтеме

 

Крше тавыгында тгел хикмт.

Сокланам мин креп кннрен.

Бар бит иллр: акылын тпк игеп,

ннт иткн ен, ирлрен!

 

Киек казлар юлын ткнбез бит,

Кмеш калфак чигеп кклрг!

ирд яшп киткн фида аннар

рнеп карый сыман кзлрг.

 

Та йолдызы кебек уелып тулган –

Сагыш-Сембик карашы.

Телеп-телеп, канга тоз сипкндй.

рни Кол Шрифлр ярасы.

 

телгн ир елый... Кадерсез тел –

з иленд тоткын – ирексез.

аннан бизгн намус брглн.

Вдан ири: тамыр-нигезсез.

Фидаилр рухы ник сызлана,

метен уйган ксез ан сыман.

Галм бгырен телеп йолдыз атыла,

Упкыннарга очкан кош сыман.

 

Каргыш тгел, кара язмыш ткн

Нич буыннарны кннрен.

Акыл тгел, рмкчлр били

Анан язган тхет трлрен.

 

Крше тавыгында тгел хикмт,

Уйланам мин креп ирлрен.

Бар калканнар! Акылын тпк игеп,

Глбакчага кмгн иллрен...

 

РУХИ ХРАБЛР

***

 

Эх-х...

Арабыздан кайсы галах башлап

Кабак трзсен чирткндер...

аныбызны, каныбызны суырган

Коллык чире шуннан киткндер.

 

Ни гомерлр кткн танар килде –

Без д чпк табынырбызмы?

Буыннардан калган дуеннарга

Ярсып килеп абынырбызмы?!

 

Кабак чплегенд рчи манкорт:

Тамырыбызны коллык тарката.

Нинди токым з бгырен талый –

з канында агу болгата?!

***

 

... Кзлремне йомсам, кз алдымда

Згр кллр, балан гллре.

Урман, кырлар, хтф кочагында –

Болгар иле, бабам ирлре.

 

Тарих шаит: калкан рухлы бабам

Иман белн ген яшгн.

Иделен Мкк итеп, Европага

Алтын калфак кидереп яшьнгн.

 

Тарих бел – ташка аш атканын,

Басып керс, урган яуларын:

Тбесен тшеп, кп чукмарлар

Ялварганнар беп кулларын...

 

бген мин киек каз хленд,

Гаиз башыма урын юксынам.

Кайтып егылам бабам нигезен –

Шуннан башка дару юк сыман.

 

Изге тауда ак манара тора:

Тылый сыман безне хллрне,

йкл тгел, гя атам баскан: –

уймагыз, ди бугай, – эзлрне...

***

Кабакчылар бген яна ханнар.

Бур, трлр – ннт гизлр.

гез камыты кидереп дньясына

Типтерлр татлы биклр...

 

Дулый нал. Тре монда дал.

Исерек иман – тага куелган,

Адм аны, намус, вгъд монда

Тирес сыман юлга коелган.

 

Агыла хмер... Ага зобаныйлар,

Ага коллар, талар, кыйблалар,

Тузан кебек бтерелеп ага

зен даи кргн «аллалар».

 

Хан йодрыгын ялап кабаклыкта

Без шушылай пыскып йргнг,

Жиан рни сыман сыктый-сыктый:

«Асылыбызга кайтыйк, – дигндй.

 

***

 

Эссе члд сусап тилмергндй

Жаным брглнгн чагында,

Бабам чорларына ха кыламын,

Шунда сихт табам аныма.

 

 

Идел-Уралымны пайтхете –

Миллт – анымны кз карасы.

Анам кебек газиз мина бу ир –

Мге снмс йрк ярасы.

 

Храблр саклап йкл тора –

Изге йкл: рбер ташы аны

Халкым бгырен уелган.

р карыш ир монда бабам тире,

Аны каны белн юылган.

 

Кпме яулар кичеп бирешмгн...

Инде ятим, ялгыз-ялангач.

Кктн ярдм сорый храблр –

Без колларда мет калмагач...

 

***

 

Гомер бакый кабак рухлы рк

Крмкче кешелр бхетен.

мма кплр, сяклрен салып.

Тапты монда фкать лхетен.

 

Храблр ята яу кырында

Туракланган аннар шикелле.

Золым хаы булып тре пыскый

Авыр язмышыбыз шикелле.

 

Чал манара кктн ялваргандай,

Хкем даулый кебек тиранга.

Ташлар тгел, гя аннар кси

Чирк баскан канлы диварда.

 

Тыелып кына ксеп лйсн ява –

Яшьлр юа йкл ташларын.

Та иллре, кси-кси, кемг

Сйлмкче икн зарларын?..

 

Ачы иллр ччкн яфраклардай

Ник яшибез туып, кыйналып,

Безне баскан првез тузанын

Туздырасы иде ыйналып.

 

***

 

Сабантуйлар кптн шайтан туе,

Млеслр – кабак ыены.

Изге йолаларга тагылып йри

ирд купкан иблис уены.

 

Иман, ир юк ирл кабак тр –

Гафил днья моа баш ия.

Кабак чплегенд себерел

Унч тулмас борын фхиш...

 

Фани днья – ай кыска ла гомер...

Сызыла бгырь зая ткнг.

Бер та кебек яш дверебезне

Хилафлыкта рм иткнг.

 

Пайтхтем кайтып рнеп торам:

Бабам ири кебек ялварып...

Ме яшгн язмыш-ядкрлрне

Чучка кте йри актарып.

 

Изге ата рухы тапталмаса,

Алмаз – хаклык ирд тутыкмый.

Тузан эзлп чллр илгргнче,

Алтын – Асылыбызны югалтмыйк.

***

Кзлремне йомсам, хыялымда:

Згр кллр, сахра гллре.

Глбакчага чумган гзллект

йрп ята болгар ирлре.

 

Кккк ырларына кушыла кызлар,

Кмеш клд монар айкала.

Алмагачлар тшкн яр читен –

Алкалары суда чайкала.

 

Ак каеннар уелып уйга чумган.

Яшел таллар игн башларын.

Сабый сулышыдай ылы иллр

Сыйпап йри кабер ташларын...

 

АНТИРК

илд очкан сары яфрак крсм,

Сызып ала йрк тирсен.

Минем аным нсел тиргене.

згеннн чыккан, крсе.

 

Ил-Иделемне сеп кочагында

Тибрткнг аным-тиргем,

р зелгн яфрак

Йргемне

Каны булып тама, крсе.

 

Мхбслекк акты кпме саллар.

Канлы-яшьк коллык туймады.

Ялгыз аккан калфакларга карап,

Елады да Идел, елады.

 

Сргеннрдн кире ага аным,

Тарих яраларын актарып.

Катламнарда кпме изге сяк

Гамл кт бездн ялварып.

 

Текл д Идел кзлрем,

рнеп сйли кебек серлрен:

– Кпме фида аннар минд снде,

йт алмыйм согы сзлрен...

 

Кайгы баскан балан кси сыман:

– Тлгшлрем – канлы кз яшьлр.

Кз алдымда аман мыскылланып

сир киткн сеел-кардшлр...

 

Ары чплек-кырмавык ере...

Ни пышылдый, шрлп зеннн?

Татар монда з бгырен саткан,

Кача-поса тре кзеннн...

 

Кк битрли бугай: – Иле тузган,

Асылы мхбслект уелган.

Идел, Идел... ник со оланнары

Шундый гамьсез, сансыз, ди сыман.

 

Юл адашкан адм заты крсм,

Чнчеп ала йрк тирсен.

р каерылган канат

Йргемне

Каны булып саркый, крсе.

 

УЛ ДА ЗЕЛЕП СЯ ДИСЛР...

 

Кпме язлар нфис ал таларын

Синнн башка коя гллрем.

Саф тавышын чынлый келемд,

Синсез зелеп т кннрем.

Сагышымны бел бугай иллр,

Трзм кагылып ислр.

Карашымнан бозлар эрер иле,

Ул да зелеп ся дислр.

Ак каенны ефк яфраклары,

Иелеп, гя, зарын сйлилр.

Сине сулышыдай, пышылдашып.

Без сагынган моны кйлилр.

Синсез т, тисез сызыла гомер.

Ялгыз танар, мосу кичлр.

Сюемнн таулар ир иде,

Ул да зелеп кт дислр...

ТА НУРЛАРЫ

 

Иртнге нурларны ктеп алам:

Таны уята торна тавышы.

Бгырьлрг тшеп зкне з

Ялгыз очкан кошкай сагышы.

Ялгыз очкан торна тавышы.

 

Иртнге нурлардан слам ктм.

Лйсн ктеп сулган гллр д...

Тавышыны, сулышыны эзлим.

Битем куеп йомшак иллрг.

Кзлремне текп кклрг.

 

Боз астында аккан дулкыннардай.

Брглн аным – тзмен.

Араларда чиксез дигез ята.

Сагыш дньясында йзмен,

Кпме тздем, кпме тзрмен?!

 

ылы итеп бер каравынан да

Дигез кичм, таулар ктрм.

Ай нурыдай, кимеш сукмак булып,

Барыр юлларыа тшлм.

Йргн юлларыа тшлм.

 

ЧИР

 

Кара чирем булып кнчем йри,

Хтр хастасыннан буылып.

Тере килеш салкын грг иеп,

Якты дньясыннан суынып.

Згр ккне крмс гзллеген,

ч, ачуы китмс келеннн.

Киск кен леп кит калсам,

Кнлшер кк хтта лемемнн.

Крсен иде ул кояш керфегенд

Офык килеклре балкуын,

Яшел хтф ирне, нмизлнен,

Саф нурларга кмелеп ятуын.

Ни аяныч! Трем бу гарибен

Рхим-шфкатеннн кимсеткн,

Згыйфь бер ананы ккргеннн

Бддогалы агу эчерткн...

Куанса иде бхетлелрг,

Уртаклашса иде шатлыгын...

Рхтлнеп сулыш алыр иде

Келене тоеп сафлыгын.

 

СХРЛРГ ЧЫКСА...

 

Схрлрг чыксам, гллр шигн,

Кзем тште згр кклрг.

Сине шулай зелеп сагынганга,

Згр сагыш игн кзлрг.

 

Схрлрг чыкса, шлен бркн,

Чче сибелер иллр исслр.

Минем сулышым булыр йомшак иллр,

Ччлре кагылып тслр.

 

Схрлрд с ялгыз каен,

Нурда коена айлы кичлрен.

Трзнн нурлар булып ир

Мге снмс яшьлек хислрем.

 

Схрлрг чыксан ккк кара:

Йолдыз атылыр кыйбла тарафтан.

Кзе тшкн саен келен тулыр

Сине зелеп кткн караштан.

 

АЛИ

 

Карашлары гя

иан кзе,

Кояш сыман балкый

Сылу йзе.

 

 

Багалмасы булып

Пеште ул.

Алсу тачнар юа

Нурлы йзен.

Ай-йолдызлар б

Серле кзен.

Кмеш белн каеп

Кук гмбзен –

Киек казлар чикте

Якты юл:

– Урынын трд булсын,

Имин бул.

 

Белми ле...

Ткъдир ана язган

Ни сагышлы

Мге рнер юл.

Ни газаплы...

Мге балкыр юл...

***

 

Кит инде. кит

Илне кз карасы.

ен ятим итеп,

Кит йзек кашы.

аннарны рнетеп,

Йрктн кан тама.

Тшкк капланып,

кси газиз ана:

«Идел тарафында

Кыйбла ниг кара?

Изге Болгар иле

Кем кулына кала?!

Идел-Болгар ире

Чиксез зиннт иде.

Иманлы, саф илне

ммте пакъ иде...»

Хуш, бхил бул инде,

аннан газиз ана.

Сау бул инде, сау бул.

Молы, нурлы кала.

Сау булыгыз, таллар –

Кзлрд яшь тулы.

Язмыш мереннн.

Ата нзереннн

Дньяда ни олы?

Изге манте,

Вазыйфасы олы.

 

Идел, кардшлрне

Кенечле елы.

Тре юлдаш булсын,

Игелекк барсын.

Болгар туганнарны

Сенече артсын...

 

***

 

Боегып калды дала,

Озатты баласын.

Согы кабат кр

Газиз Багалмасын,

Белми ле бгырь

Алда ни крсен.

Сизми ле йолдыз,

Кайларда снсен...

***

 

Ага кораб.

Йз яшел ярлар.

Згр кк, боегып,

Дрьяга капланган.

Идел кичкннрне мосу

Хатирсе

Идел ярларында

Сакланган.

Гаярь ирлр н

Бркет сыман горур,

Иделен баккан

Тек рлрдн.

анын борчып авыр шом агыла,

Элек бхет ташкан

ирлрдн...

Яшел хтф еп юлына

Болын, кллр

Каршы алганнар.

Алмагачлар

Сенеп ччк аткан.

Таллар, иелеп,

Дога кылганнар –

йд, багалмасы,

Амин хак догасы.

Сенер инде Казан –

Идел Баш каласы.

– йд, кз карасы,

Сине з иле бу.

йд, йзек кашы,

Инде з тре бу.

Идар ит, Йолдыз,

Крст иммтене.

Бала итеп тше ал

Кардш миллтене...

***

 

Аналарча, тбп,

Ил кзен карый.

Гя тшен кысып,

ан хсртен алый.

Татар ммтене

Кыйбласы чуалган.

Хтсез бозык колдан

Кпме гафел туган.

Кырык ямау юрган –

Юллар, йлр тузган.

Фрешт юк ирд

бер, афт трд.

Иманнарын уйган

Ил йзен басар.

Юлыннан язганнар

з кыйбласын таптар.

Нишлде син, татар?

Берлр тир тг,

Илг икмк иг.

Кемг ннт,

Кемг лхет тар.

Храм мал ыялар

Кара аннар:

Дога караклары –

Наданнар.

Догалар белми ул,

дипне битрли.

Хреф танымый ул,

Шагыйрьне шелтли.

лиф белмгннр

Остазга кул суза.

Молы «чишмлрне»

хлаксызлар «буа».

Сатылган трлрд

Ялагай солтаннар.

Хуасына иел

Гамлсез куштаннар.

Борын-борыннардан

Арттан йри хтр,

з канын эчдн

Туярмы икн татар?..

Изелгннр кил,

Кимсенгннр кил.

Курку йзлренд,

Сагыш кзлренд.

Сак бул, йзек кашы,

Акыллы бул, бгырь.

Тир-юнебезд

Ишйде азгыннар.

Кача-поса илне

Асыл малын талый

Ераклардан килгн

Козгыннар...

***

И изге кел,

И асыл сеел!

Килгн корабларны,

Кайбер напларны

Белми сястен,

Сизми флсфсен.

Сатылган трлрд

ч йзле куштаннар.

Хуасына карый

Бз курчак солтаннар.

Млес шаулаша,

Млес ялвара.

Али язмышы

Мжлест карала.

Й ходай, арала.

Уткз бакыр саный,

Куштан клмк карый.

Юха вгазь сайрый,

Морза ришвт сайлый.

Млестн таш билр

Кангать киттелр:

Али йзен

Аякларын срттелр.

Треннн тшереп,

Башына иттелр:

Тхетен аударып,

Мскг срделр.

Али-аккошны

Коллыкка бирделр.

Тилмер рташ,

Ялгыз ан, зе яшь.

Й раббым, ярдм ит,

Й ходай, тзем бир.

Кайгыра акколын,

Ири Кмештолым.

Ни ачы хсрте,

Ни яман халте.

Ни херсез елы,

ай, хурлыклы юлы.

Кол булды хания

м секле улы...

Бичара нечкбил

метсез карана,

Кклрг ялвара:

Й ходай, арала!

Мшрикък йз тота.

Далага кз ата.

Мгъриптн бикараш.

Мшрикътн битараф.

Далада ак рш,

Тик кклр эндш:

– Кит инде, кит

Илне кз карасы,

Иделен ятим итеп

уела ана башы.

аннарны рнетеп,

Йрктн кан тамды,

Аллага ялварып,

Елый ксез халкы.

Идел якларында

Кыйбла аман кара.

Изге Болгар иле

Кем кулына кала?..

Асыл Болгар иле,

Хтсез малдыр ире.

Иманлы, саф илне

ммте пакъ иде...

Яшьле ич кзлре,

Талганчы карап бар.

илкннрен иеп,

Аерыла кораблар.

Елап калды Идел,

Озатты анасын.

Согы тапкыр кр

Сйгн шазадсен.

Белми ле бгырь

Алда ни крсен.

Сизми ле Йолдыз

Кайларда снсен...

***

И секле асыл

Йзек кашы!

Кай ирлрд кси

Кабере?

И секле изге

Ана аны!

Ниг злексез

рни хтере?

Ни гомерлр

Дога ктеп ири

Кчлп чукындырган

Бгыре.

И секле аккош,

Акбз канат!

Кайда снде

Согы сулышы?

Ни бхет, ни мхббттн туып,

Нинди рнлрг юлыкты?

Иман, ир юк ирд иблис

Трд,

Иллр сыкрый ирлр

Юклыктан.

Чираттагы корбан

ннмне

Днья тмугына

Юлыккан.

Борын-борыннардан

Афт-гадт килгн:

Изгелрен сату

Татарга хас икн...

з анасын саткан

Вхши тгелме икн?