Су сзілуін есептеу тсілдері.

Бгет денесі арылы су сзілуін есептеу масаты: бгетті су сзілуге тратылыын, зен жаасыны жне табаныны топыраыны беріктігін анытау, бгет салынатын тс- ты ыайлы да тиімді трін негіздеу, бгет лшемін жне су ткізбейтін элементтерді конструкциясыны: біртекті, аланды, не зекті екенін жне дренажды - ратышты негіздеу шін жргізіледі.

Есептеу барысында депрессиялы исыты (иректі) дегейі, сзілме суды бгет денесі жне табаны арылы тетін млшері, сзілме суды жылдамдыы аныталады. те маызды рылымдар шін сзіліп аатын су млшеріні жааны айналып сзіліп тетін шамасын анытауды да амтиды. Жааны айналып сзіліп аатын су млшерін теориялы жолмен анытау иын боландатан, бл шама негізінде лабораторияда эксперименталды жолмен аныталады.

Бгет денесі арылы сзіліп аатын су млшерін есептеу тсілі табаны су ткізгіш абаттан тратын бгетерге лкен сенімділікпен дайындалан. Есептеу екі жолмен жргізіледі: бірінші вариантта бгет денесі арылы су сзіліп теді де, табаны арылы су тпейді. Осы схемаа байланысты бгет денесі арылы сзіліп тетін су аымын анытап, депрессиялы исыты дегейін анытайды. Осыдан кейін, бгет денесі су ткізбейді деп абылданып, ал су бгет табаны арылы сзіліп теді деп, бгет табаны арылы сзіліп тетін су аымын мына формуламен анытайды:

, (5.1.)

Мнда: Т- су ткігіш абатты алыдыы, тередігі,

В_бг- бгет табаныны ені, м.

n- коэффициент, мына тмендегі кестеде келтірілген атынас шамасына байланысты абылданады:

 

Вбг /Т
n	1,15	1,18	1,23	1,3	1,44	1,87

 

Бгет табаны бірнеше топыра рамынан тратын болса, онда сзілу коэффициентіні орташа шамасы абылданады:

(5.2.)

Сзіліп аатын суды толы аымы бгет денесі жне табаны арылы сзіліп аатын суды аымыны осындысына те:

(5.3.)

Дренажы бар бгеттерді табаныны ені В_бг жоары лама беткейді бгет табаны мен иылысан нктеден дренажды жоары лама беткейіні бгет табанымен иылыс ан нктесіне дейінгі аралыы алынады.

Бгет арылы сзіліп аатын суды аымын есептеу тсілі бгет конструкцияларыны негізгі пайдаланылатын трлеріне эквиваленттік има шін келтірілген. Бл тсілде бгет ті наыз имасы эквиваленттік сзілме имаа ауыстырылады, бз кезде жоары лама беткей тік жар деп абылданады.

 

5.2. Біртекті дренажсыз бгет, немесе жапсырмалы дренажбен, табаны су ткізбейтін топыратан тратын бгеттер.

Тменгі бьефте, бгетті тменгі лама беткейіне депрессиялы исыты шыатын биіктігін мына формула арылы табады:

(5.4.)

Мнда Н₁, Н₂ – жоары жне тменгі бьефтегі суды тередігі, м.

L_p –бгетті эквиваленттік имасыны табаныны ені, м.

(5.5.)

(5.6.)

(5.7.)

Мнда - жоары лама беткейді еістігіне байланысты абылданатын коэффициент, Г.К. Михайловты формуласымен табылады:

(5.8.)

Егер m₁ 2 болса, 0,4 ге те болады деп абылдайды.

Бгет денесі арылы сзіліп аатын суды шасасын мына формуламен табады:

, (5.9.)

Мнда k_бог – бгет денесіні топыраыны сзілу коэффициенті.

Депрессиялы исыты биіктігін (ординатасын) мына тедеу арылы табады:

, (5.10.)

Х- ты 6-ты реттен кем емес абылдайды, Х =L – ден Х= L_p- m₂h₁ – ге дейінгі аралыта абылдайды.

Сзілме суды тменгі лама беткейге , немесе дренажа шыатын жылдамдыы мына формуламен табылады:

, (5.11.)

 

- депрессиялы исыты тменгі лама беткейге шыардаы еістігі,

, (5. 12.)

Мнда У депрессиялы исыты Х аралыындыы еістігі.

Егер тменгі бьефте су болмаса, сзілме суды тменгі лама беткейге шыатын биікті гін табу шін (7.4.) формуласын пайдалана береді, тек Н₂=0 деп абылдайды.

 

5.3. Табанымен су сзілетін, дренажы бар біртекті бгет.

 

Бл жадайда бгет денесі арылы сзіліп аатын су млшері мына тедеуі арылы табылады:

, (5.13.)

Мнда: L_р= L+L=H₁+m₁d+В_бог+m₂(H₁+d-h_д)-m₃h_д, (5.14.)

Депрессиялы исы сызыты дренаж бойындаы зындыын мына формула арылы табады:

, (5.15.) немесе , (5.16.)

Депрессиялы исы сызыты дренаж призмасына кірер жердегі биіктігі мынаан те:

, (5.17.)

Депрессиялы исы сызыты биіктігін мына тедеу арылы табады:

, (5.18.)

Біртекті бгетті есептеу схемасы 5.1. сызбада келтірілген.

 

 

 

5.1. сызба. Біртекті бгетті есептеу схемасы

а) дренажсыз бгет, б) жапсырмалы дренажбен, в) дренажды банкетпен, г) бырлы дренажбен.

Мнда Х мнін Х= L -ден Х =L_р-ге дейін бере отырып, депрессиялы исыты биікті гін анытайды, сызбада пайда болан нктелерді осып, исы сызыты олмен дрыстап жндейді.

 

5.4. Табаны су ткізбейтін зекті бгет

Мндай зекті бгет арылы сзіліп аан суды млшерін анытау шін виртуалды тсіл олданады. Бл кезде, зек келтірілген призма тріздес слбаа ауыстырылып, зекті сзілу коэффициенті k_оз бгет денесіні сзілу коэффициентіне k_бог те слбаа ауыстырылады. Осылай, зекті бгет су сзілу асиеті біртекті бгетке сай бгетке ауыстырылады.

Есептеу реті мынандай:

1) зекті орташа алыдыын есептеп табады:

, (5.19.)

Мнда : - зекті бас жаыны жне тменгі жаыны алыдыы.

2) зекті келтірілген біртекті алыдыын анытаймыз:

, (5.20.)

3) Бгетті тбесіні келтірілген енін табамыз:

В_{бог.келтір} = В_бог + L_{кел.озек}- _ор, (5.21.)

4) рі арай бгет денесі арылы суды сзілуін есептеу, біртекті бгеттерді есептеу тсілімен жргізіледі, тек ана дренажы бар не жо деп, абылданан бгет конструкция сына байланысты жне (14) формулада келтірілген В_бог -ті В_{бог.келтір.}-ке ауыстыру ажет.

Депрессиялы исы сызыты бгетті зегіне дейін жне зектен кейінгісін сызады. Ол шін Х ты мнін Х= L -ден Х = L +Х_в дейін жне Х = L +Х_в + L_{келт.озек} –ге дейінгі аралыта абылдайды. Х = L_р.

Мнда Х_в- суды ТД ді жоары лама беткеймен иылысан жерінен, зекті жоары бетіне дейінгі ара ашыты.

зекті бгетті есептеу схемасы 7.2. сызбада келтірілген

 

5.2. сызба. зекті бгетті есептеу схемасы.