Гравитациялы бгеттерді кесе клдене слбасы.

Бгетті бастапы терориялы слбасы ретінде табаныны ені b-а, биік- тігі h-а те, гипотенузасыны еістігі nb жне (1-n)b-а те шбрыш етіп абылданады, мнда n<1. Бгетке сер ететін негізгі кштер: бгетті зіні салмаы G, сзілген суды Wф жне суды гидростатикалы ысымдары W1 жне W2.

 

 

8.1.сурет. Бгетті шбрышты слбасыны есептік схемасы.

 

Бгетті жылжуа арсылыы, оны салмаына пропорционалды жанама кштерді пайда болуына байланысты, яни:

;

Мнда - жылжуа арсылы коэффициенті.

Бгетті тиімді слбасын салуды масаты: бгетті абылданан биіктігі h-та оны орнытылыы мен беріктігін амтамасыз ететін е аз енін b-ны табу, яни бгет слбасында созылу жне ысылу кернеулеріні шекті мннен ас- пауын амтамасыз ету.

Гравитациялы бгеттерді слбасын есептегенде жазы беттегі есепті арастырады, яни тек ана бгетті тік зегі арылы тсетін кштер ескері- леді. Бетоннан соылан бгеттерді беріктілігіне ойылатын негізгі талап: бгет бойында клдене жарытар туызатын жне йылан бетон блокта- рыны арасындаы жарыарды ашылуына келіп соатын созылу кернеу- лерді болмауы, бл жарытар арылы су сзіліп аып, суффозия процесі асынып, рылымды пайдалану мерзіміні ысаруына келіп соады.

 

 

8.2. сурет. Беломорск су торабыны су аарлы гравитациалы бгеті.

Гравитациялы бгеттерді кп пайдаланылатын слбасы.

 

Бгеттерді теориялы слбасын сараптаанда, оларды негізгі слбалары, лшемдері жне сер ететін кштері арастырылды. Пайдалану барысында бгетке баса да кштер сер етеді: толынны, мзды, тасындыларды ысымы жне жер сілкінісіні сері болады. Бл сер ететін кштерді ескеру, бгетті клдене кескініні енін лкейтуге келіп соуы ммкін. Сонымен атар бгет тбесімен автокліктер жру шін жол салынып, бгет ені лкей- тіледі, су аары бар бгеттерді табалдырыына исы слба беріледі жне ая жаына суды алыса секіртіп тастау шін трамплин орнатылады.

 

8.3. сурет. Су аарлы бетоннан соылан бгеттер.

а) Усть- Илим ГЭС- іні бгеті; б) Красноярск ГЭС- іні бгеті;

1.рылысты салу кезінде тасын су тастайтын тесік; 2.диабазалар; 3.тере- де орналасан су жібергіш; 4. граниттен ралан жартас табан.

 

Бгетті кесе клдене кескінін лкейту, бгет табанына тсетін ысым- ды кбейтіп, су оймасындаы суды атару кезінде бгетті тменгі лама беткейінде созылу кернеулеріні пайда болуына келіп соады. Бл жадай- ды болдырмау шін бгетті алы бетіне аздаан еістік береді (i=1:0,5), бл діс бгетті салу кезінде кеінен олданылады.

Су оймасындаы суды толыымен отару кделікті мірде те аз кездесетін жадай, сондытан бетоннан соылатын бгеттерді алы бетін тік ылып соа береді.

 

 

8.4.сурет. Новосибирск ГЭС- іні су аар бгетіні зына бойына имасы;