К.Д.Ушинскийді педагогикалы мрасы жне оны баса халытарды алдыы атарлы педагогтарына сері.

Ушинский лы орыс педагогі, Ресейде халы мектебіні негізін салушы, белгілі педагогикалы жйені рушы, тамаша оу кітаптарыны авторы болып табылады. Ол – “орыс малімдеріні малімі” – малімдер семинариясында халы малімдерін даярлауды жйесін жасады, алдыы атарлы халы малімдері зіні педагогикалы жмысында Ушинскийді шыармаларын басшылыа алды.

Пушкинні аынды ламалыы мірге бір топ пушкин мектебіні аындарын келсе, сол сияты Ушинскийді педагогикалы ламалыы 60-70 жылдарды тамаша педагогтарды жаа тобыны, Ушинский ізбасарларыны Н.Ф.Бунаковты, Н.А.Карфты, В.И.Водовозовты, Д.Д.Семеновты, Л.Н.Мадзалевскийді, В.П.Вахтеревті, Д.И.Тихомировты, И.Н.Уляновты жне т.б. пайда болуына кмектесті.

К.Д.Ушинскийді педагогикалы мрасы туралы айтанда, е алдымен ауыза ілінетіні трбие пні адам туралы тере де ылыми біліммен аруланан, жан-жаты білімді ойшыл-гуманист ретінде педагогика теориясын, оны ішінде педагогика ылымы жне трбие нері туралы айтан нды ойлары, трбиені халыты идеясын кн тртібіне орынды оя білуі, жеке адамды алыптастыру жне жан-жаты трбиелеу, адамгершілік, ебек трбиесіні жеке адамды алыптастырудаы орны, ебекті трбиелік жне психологиялы сипаты туралы, дидактиканы кптеген мселелерін жан-жаты талдауы, малім туралы айтан пікірлері бгінгі кнні ккейкесті мселелерімен астарласып жатыр.

К.Д.Ушинскийді педагогикалы кзарасыны азаты, грузинні, армянні, татарды, азербайжанны, чувашты жне т.б. озы ойлы, алдыы атарлы педагогтарына тигізген сері орасан зор болды.

Ендеше сол кездегі педагогикалы ойды биік шынары К.Д.Ушинскийді жйесі Ресейді шет айматарын мекендеген халытарды алдыы атарлы прогресшіл айраткерлеріне ерекше ыпалын тигізгені аны. азастанда, К.Д.Ушинскийді ілімін тікелей жаластырушы, оны наты осы ірде іске асырушы, халымызды тыш педагогы, аартушысы Ыбырай Алтынсарин болды. Ыбырай Алтынсарин орыс педагогтарыны ебектерін, оны ішінде К.Д.Ушинскийді ебектерін жан-жаты зерттеуді негізінде халы мектебіні оамды міндеттерін толы ашып берді.

Ыбырай Алтынсаринні педагогикалы кзарасыны алыптасуына Ресейдегі бастауыш білім беруді негізін салушылар, сол замандаы алдыы атарлы педагогтар – К.Д.Ушинский, Л.Н.Толстой, Н.Д.Карф жне т.б. лкен сер етті. Ыбырай К.Д.Ушинский сынды з стаздары ізімен жре отырып, 1864 жылы аза даласында тыш білім ордасын ашты. сіресе, бл ретте де оан Ушинскийді Ресейде йелдерге білім беруде атаран шараларыны лкен сері тигендігі аарылды.

Ендігі кезекте Ыбырай оушылара білім беру жне оыту дістемесін жасарту масатында К.Д.Ушинскийді “Балалар лемі”, “Ана тілі” лгісімен орыс-аза бастауыш мектептері шін жаа оулытар жазуды кздеді.

Бдан біз Ыбырайды аза мектептері шін оулытар жасауда Ушинскийден тікелей йренгендігін аарамыз жне де Ушинскийді сол лгісін, аза халыны трмысты ерекшеліктеріне байланысты іс жзіне асырандыы оны “аза хрестоматиясынан” да айын крінеді. Осы сзімізге Ы.Алтынсарин жазан “аза мектептеріне орыс тілін йретуге басшылы” деген екі оу ралы да блтартпас длел.

Ы.Алтынсаринні “аза хрестоматиясын” мірге келуіне Ушинскийді педагогикалы кзарасы мен оны “Балалар леміні” зор ыпалы болды.

К.Д.Ушинскийді педагогикалы теориясыны психологиялы негіздерін тыш зерттеген азастанны крнекті педагог-алымы, рі психологы, педагогика алымдарыны тілінде ол бірінші болып, К.Д.Ушинскийді орыс психологиясыны тарихына осан зор ебегін жан-жаты зерттеп, оан талдау жасады. Соны нтижесінде алымны “Ушинскийді психологиясы жне педагогикалы психологиясы” атты монографиясы дниеге келді. Бл Ушинскийді педагогикалы жне психологиялы мрасына арналан тыш ылыми-зерттеу ебегі болды.лы педагог К.Д.Ушинский жайында Т.Тажибаев: “Педагогика ылымыны саласында К.Д.Ушинскийді педагогикалы ойды асан алыптары Я.А.Клменский жне Песталоццимен атар оюа болады. Орыс ылымыны крнекті айраткерлері Ломоносов, Менделеев, Лобочевский, Павлов жне басалары адірлі болса, Ушинский де сондай адірлі”, — деп ерекше жоары бааланан болатынды.