Сутегі атомыны спектрлік сериясы

Атомды спектрлердегі задылытар

Химиялы элементтерді атомдарыны сызыты спектрлері бірдей болмайды. Кейбір элементтерді атомды спектрі арапайым болса, кейбіреулеріні атомды спектрі те крделі болады. Мысалы, сутегіні спектрінен гелий спектрі, ал гелий спектрінен аргон спектрі, аргоннан криптон спектрі лдеайда крделі. Атомдарды спектрлерін талдап зерттеу шін, спектрлік сызытарды толын зындытарымен салыстырма интенсивтіктерін те мхият лшеу керек. Зерттеу нтижесінде спектрлік сызытарды орналасуында жне интенсивтіктеріні згерулерінде де белгілі задылы бар екендігі байалады. Мндай задылытар арапайым спектрлерді рылысында те айын крінеді.

· Сутегі атомыны спектріндегіз адылытар.

арапайым спектрлерді бірі – сутегі атомыны спектрі. йткені сутегі атомы е арапайым атом. Сутегі атомыны спектріні крінетін блігі мен жаын ультраклгін блігінде бірнеше сызыты спектрлер байалады. Оларды аралытары белгілі задылы пен орналасып, ыса толын зындыа арай жаындай тседі жне осы баыт бойынша оларды интенсивтігі кеміп отыратындыы байалады. Сутегі спектріні кзге крінетін блігінде тртсызы бар, олар:

 

Сурет

H(0,65628мкм), H(0,4861мкм), H(0,43405мкм), жне H(0,41017мкм). Оларды толын зындытарын мынадай формуламен рнектеуге болады:

 

 

(1.4.1)

мндаы ₀ - траты шама, оны сан мні ₀=0.36456 мкм, ал n=3,4,5,6.. Осы формула бойынша есептегенде n=3 болса H, n=4 болса H, n=5 болса H, n=6 болса H сызытарыны толын зындыы табылады. Бл формуланы Бальмер (Швейцариялы) таайындаан болатын.

Бальмер формуласын трлендіріп жазуа да болады. Егер толын зындыыны орнына толынды сан алса , онда Бальмер формуласы былай жазылады:

(1.4.2)

мндаы - спектрлік сызыты толынды саны, ол 1 см-ге анша толын зынды орналасатынын білдіретін сан, R = 109677,58 см^-1(Ридберг тратысы).

Егер мтылса болады.

Сутегі атомыны спектрінде Бальмер сериясына жатпайтын сызытар да бар. Олар бірнеше сериялар райды(1.5-1.6-сурет). Сутегі атомыны спектріні ашы ультраклгін блігінде бір топ сызытар Лайман сериясы деп аталады, ол

n=2,3,4..., m=1 (1.4.3)

 

Ал сутегі спектріні жаын инфраызыл блігінде Пашен сериясы деп аталатын бір топ сызы бар , ол

n=4,5,6..., m=3 (1.4.4)

Ал алыс инфраызыл алабында Бреккет (1.4.5), Пфунда (1.4.6) сериялары бар. Олар :

 

n=4,5,7..., m=4 (1.4.5)

 

 

n=6,7,8..., m=5 (1.4.6)

 

Осы сериялар бір-біріне те сас. Сондытанда оларды барлыын амтитын, мынадай универсал формула жазуа болады:

 

n=m+1; m+2; m+3... (1.4.7)

- бл Бальмерді біріккен мбебап формуласы деп аталады.

 

 

Сурет

Осы серияларды энергетикалы дегейлер арылы арастырса (1.4.7) тедіктегі деп белгілесек, онда спектрлік термдерді айырымдары.

(1.4.8)

Энергетикалы дегейлерді тербеліс жиілігі бойынша арастырса

(1.4.9)

(1.4.10)

 

- бл сутегі атомыны стационар кйдегі энергиясы.

Толындысанды, яни (1.4.7) мен (1.4.10) формулалардан:

немесе

 

(1.4.11)

 

n=1,2,3… бтін сан (1.4.12)

- бл сутегі атомыны стационар кйдегі энергиясы, кез келген химиялы элементтер шін толынды санды мынадай трде жаза аламыз:

 

 

 

Сурет

 

Мндаы Z – химиялы элементті реттік саны.