Сурет. оймадан босату талабы
ндіріске босатылан материалдарды есебі «оймадан босату талабы» деген жат негізінде баыланады. ойма мегерушісі талаптаманы мліметтеріне сйкес оймалы карточкалара «Босатылды» деген графасына жазулар енгізеді. Сосын талап бухгалтерияа жіберіледі. оймадан босату талабыны типтік крінісі 5.2-суретте бейнеленген [11, 67б.]. оймадан босату талабын бухгалтерия аланнан кейін, онда тізімделген материалдарды рбір трлері бойынша сомасы мен баасы ойылады. Босатылан материалдарды рбір трі бойынша осы мліметтер орларды крсететін Бас кітапты сйкес шотыны «Алынды» деген белгісі бар графасынан алынады.
 Алынан тауар туралы хабарлама (ТАХ)
| оймадан босату талаптары | |
 оймалы есеп карточкасы
| ||
| абылдап алынды | Босатылды | |
| жазу | жазу | |
 
| ||
| Шот-фактураны мліметтері бойынша баалау | Айналым ведомосыны мліметтері бойынша баалау | |
  Айналым ведомосы (Бас кітап)
| ||
| Алынды (дебетке жазу) | Босатылды (кредитке жазу) | |
| жазу | жазу | |
  Негізгі материалдар
| осымша материалдар | |
| Тапсырыс шоттары | стеме шыындар шоттары | |
| жазу | жазу |
5.3-сурет. Материалдарды есепке алу процедурасыны сызбасы
Талаптаы апараттар, Бас кітапты р трлі шоттарынан, оларды «Млшерін», «Баасын», «Сомасын», тиісті графаларына кшіріледі жне материалдарды наты трлері бойынша райсысыны орытындысы жне млшеріні балансы есептелінеді. Тадап алынан баалау дісіне байланысты босатылан материалды райсысыны нына не тапсырыс нмірі бойынша тиісті шыындарына енгізілуі керек, не тиісті стеме шыындара жатызылады, бл кезде ажетті апараттар бастапы жаттардан алынады. Материалдарды есептік процедурасы 5.3-суретте сызбамен крсетілген [11, 69б.; 34, 114б.].
ндіріс барысындаы функционалды (ызметтік) ролі мен масаты бойыншы барлы материалды босалылар негізгі жне кмекші болып блінеді. Негізгілер – дайындалатын німні заттай материалды негізін райтын материалдар болса, осымша материалдар ндірілетін німні зіндік нына кіргенімен негізгі материалдар сияты оны заттай негізін рай алмайды. німге ажетті асиеттерді беру шін осымша материалдар негізгі материалдара осымша пайдаланады (мысалы, краска, лак, клей т.с.с.). осымша материалдар жалпы ндірістік стеме шыындарды рамында есепке алынады.
Материалдарды тасымалдау бойынша шыындарды есепке алуды екі жолы бар:
(1) тікелей шыындар ретінде есепке алу. Бл дісте олар материалдарды сатып алу баасына енгізіледі, сондай-а тасымалдау шыындарыны сомасы келіп тскен материалдара арналан накладнойда жеке крсетіледі. Тасымалдау шыындары бірнеше келіп тскен материалдарды арасында материалдарды ны немесе оларды салмаы бойынша бліп таратылады;
(2) егер тасымалдау шыындарыны сомасы лкен болмаса, онда олар жанама шыындар ретінде ндірістік стеме шыындара жатызылады.
Материалдарды ішкі орын ауыстыру шыындарына материалдарды абылдап алу, сатау, босату жне оларды ішкі орын ауыстыру шыындары жатады. Бл шыындарды немесе тікелей шыындары ретінде есепке алады, немесе жанама шыындара жатызады. Бірінші жадайда материал баасыны рамында «ішкі орын ауыстыру» бойынша деген жеке норма бекітіледі.
Есептік кезені соына материалдарды алдытарыны нын анытау шін есептеу жолымен шыарылатын формуланы пайдалану ммкін:
| Есептік кезе соында алан материалдарды алдытарыны ны | -- | Есептік кезе басына алан алдытарды ны | ++ | Кіріс болан материалдар | = | Шыыс болан материалдар |