Ішімдікті оушылар азасы мен психикасына сері

Есірткімен кресу жне оны таралуын шектеуімен айналысан мемлекеттік ызмет механизмі іс – тжірибе бойынша басылып алды, жадай баылаудан шыып кетті. Наркобазары рылымын згертті, нашаорлы жаара бастады. Наркобизнес сферасына жеткіншектермен оса балалар да ызыа арай бастады. Осы кезде «шппен» жне «нтапен» студенттер олданылатын болды.

Наркологиялы жадайлар халыты басым кпшілігін амтып алды. Кейінгі жылдарда балалар арасындаы алкоголизм мен нашаорды таралуын мінездейтін барлы крсеткіштер жедел ктеріліп кетті. Сондайа, кінішке орай бгіндері жасспірімдер арасында нашаорларды саны кбейіп барады. Статистика бойынша азіргі кезде есірткіні абылдайтындарды кпшілігі жастар болып отыр. Кмелеттік жаса толмаандарды есірткі олдануыны суі баса ылмыстармен тыыз байланысты. Бгінгі кнде рбір 10-шы оушы есірткіні пайдаланып крген. Есірткіні олдана бастаан жеткіншек біртіндеп нашаор бола бастайды. Мдени апаратты агрессия жасспірімдер мен жастар санасын рытап, оларды арасында нашаорлыты, ішімдікті жне зор­лы-зомбылыы басым атыгез сананы орнытыруда. Есірткіге уес жас­с­пірімдерді кбін алалытар райтын болып шыты. аладаы ойын-сауы трлеріні жне тнгі клубтарды кптігі балаларды зерігу ортасына айналып барады. Бдан блек жасспірімдер еліктегіш келеді. Яни анашаа алаш уестену оны бар мірін ыршыннан иятынын білмейді кбі. Мамандарды айтуынша, брыны­дай апиын емес, азiр жасспiрiмдер кбіне­се кштi психотропты дрі-дрмектерді, синтетикалы есірткілерді, героиндi пайдаланады. Жректе айратты жотыы, йытаан ойды тртуге зіндік мршаны болмауы, аыр аяында талай жасты ерте жастан мгедек болуына немесе за уаыт бойы емделуге апарып сотыруда.

Нашаорлыты бес кезеін крсетуге болады:

1.есірткіні жалыз жне сирек олдану.

2. психикалы жне физикалы белгілерсіз есірткіні кп олдану.

3. 1-ші дегейдегі нашаор: психикалы туелділік, ажетсіну рылан. Жаымды сер алу шін ана іздеу, біра лі физикалы туелділік жо, ал есірткіні олданудан бас тарту жаымсыз ауыртпалы серді туызбайды.

4. 2-ші дегейдегі нашаор: есірткіге физикалы туелділік рылан, іздеу эйфория туызу шін емес, иналаннан, абстиненциядан ашу шін салынады.

5. 3-ші дегейдегі нашаор: толы физикалы – психикалы деградация.

Бірінші не екінші дегейде ана есірткіден бас тарту, олданбауа ммкіндік бар деп саналады. Зерттеулер крсеткендей, есірткі олданатын жеткіншектерді 5 блігі ана оыс кезеді теді, тзелмейтін нашашы болады. Сонымен атар, лі нашашы болмаан, жай есірткі олданатын жеткіншектер брібір де траты психикалы комплекске ие болады, оамды моральа, дстрлерге зін арсы ояды.

Жасспірімдік нашаорлы эксперименттелгенмен, жаа ртрлі жаымды серлерді іздеумен байланысты. Балалы жне жеткіншектік нашахорды дамуыны жаымды фоны – траты комплексті реакция болып табылады. Соны ішінен негізгісі – эмансипация реакциясын атауа болады. Оны негізінде жеткіншекті кнделікті жадайдан ашуы, тылуы жатыр (отбасынан, оу ортасынан жне т.б.). Бл кбінесе СПТУ – дан , арнайы мектептен шыан жеткіншектерге мінезді. 90 пайыза дейін наркомандар есірткіні топта рдастарымен олдана бастайды: мндай ылыты негізінде – топты ережелеріне еліктеу, баыну керек. Сонымен атар, кмелетке толмаандарды пікірінше, гашиша тарту сексуалды потенцияны жоарылатады дейді.

Есірткіні бірінші олданан жеткіншектерге мынандай мотивтер мінезді: 31 пайызы болуа мтылыс, 19 пайызы жаа сер сезінуге тырысу, 12 пайызы – фонтастикалы іздеу салу, 10 пайызы – мытуа мтылу, жаымсыздан ашу, аула болу шін. Сонымен атар, жеткіншектерді есірткіні демалу, кілдену, «керемет» болып кріну шін олданылатынын айту керек. Кейде есірткі жастарды арасында зін крсету шін, кш жинау шін пайдаланады. Есірткіні кш крсетіп брыша отырызып олдануда кездеседі. Ал кейбір жадайларда жеткіншектерге есірткіні шексіздіріп, ылмыс жасауына бйры беретін жадайлар да боллады.

Есірткі мдениеті: арама – айшы мдениеті, «хиппи мдениеті».

марпаз отбасылара мінездеме. Балалар жне жеткіншектер арасында нашаорлыты таралуына себеп болатындарды бірі - леуметтік жетімдікті суі. Кптегенжас нашашылар, алаштар жне таксикомандар – бл жаымсыз отбасынан шыан балалар. Ішімдікке салынан асоциальды мір салтымен мір сретін ата-аналар, баланы тадырымен ызыпайтын ата-аналар, з жмыстарымен ана шылданатын ата-ана. Есірткі мдениеті: арама – айшы мдениеті, «хиппи мдениеті».

Наркотизацияны р трлі этапындаы мінез-лы ерекшеліктері.

Психоактивті заттарды олдану сіресе топ ішінде болады, ол мінез-лыты, топты стандартымен тыыз байланысты. Есірткіні олдану арым атынасты жеілдету тілегімен, тыдап отыран уеннен рахат алу, жасы сер алумен байланысты. Топта кшбасшы болатыны аны. Ол психоактивті затты айдан алу керек екенін не олдануы туралы сыныс жасап айтып отырады. Негізінен, топ мшелері ешандай арсылы білдіртпейді. Наркотикалы заттарды кпке шейін олдануда патологиялы мінезді озалуы пайда болады.

Нашаорды бірінші этапында психиканы туелділігі пайда болады. Есірткіні кекілжінді жадай кезіндегі эмоционалды ысымды басу шін олданылатын «дрі» болып табылады. леуметтік дезадаптация суі байалады. Жеткіншек брыны жаымды баытын жоалтады, онда жауаптылы, арыз сезімі болмайды.

Нашаорларды негізгі белгілері, есірткіні серлері, азалы психикалы жне леуметтік материалды сері. Нашаорлыты екінші этапында есірткіні олдану кезінде андай да бір сер сезіледі. Топтаы арым атынасты млдем орнатылмайды, жеткіншектер арасындаы арым атынас тек ана есірткі олдану масатына кзделеді.

йел адам баласынан айырылмайтындытан йел-марпаздарды мселесін озау маызды болып отыр. Ресей трындарыны 14 пайызы есірткіні олданып кргендер жне басаларды да есірткі олдануа тартты. Емдеу мекемелерінде жалпы нашашыларды 13 пайызы йелдер болып табылады. Еркектерге араанда йел адамдар есірткіге тез бейімделеді, агрессивті бола бастайды. Болаша марпаз йелдер зіндік ой-пікірге ие болмайды, оларды ызыушылыы мен туелділігі траты емес. Олар те сезімтал келеді жне біреуді жаымсыз теріс ылытарына жеіл беріледі. Есірткіні олдану шін йел адам аморальды ылы жасауа, ылмыс жасауа дейін барады. Нашахорды соы болып нерв жйесіні ажуы, аыл ойыны тмен болуы, психоз, намды жне леуметтік дезадаптация табылады.

Алкоголь этил спирті наркотиктер тобына жатады жне барлы ішімдіктерді рамында болады. Оны ішкен кезде адамны кіл-кйі ктеріледі. Бір-екі рет ішіп крген со ртрлі себептерді сылтауратып адамны оны таы да ішкісі келіп тратындыы сондытан. Сйтіп оан бірте-бірте марлыта пайда бола бастайды. Кіл-кйін ктеруге ересек адамдардан грі жастар тез еліктегіш. Ішкісі келгендерге, рине себеп те, сылтау да кп. Біреу "тбетін ашуа", екіншісі "тезірек йытауа", шіншісі "кіл-кйін ктеруге", тртіншісі "батылыра болу шін", т.б. Осыны брі маскнемдікке салынуды бастауы. Ішкен кнні ертеіне басы ауырып, ме-зе болып, кіл-кйі нашарлап оянады да бір жз грамм аып тастаса, "жасарып" шыа келеді. Осылайша "бас жазумен" жріп абыройдан айырылып, маскнемдікті батпаына алай батанын зі де байамайды.

М а с к н е м д і к т і биологиялы табиатын зерттеу нтижелері, жануарлара жасалан тжірибелер психологтар мен психиатрларды "алкоголь орталы жйке жйесіндегі лззат алу орталытарын ынталандыратын болар" деген ойларын раса шыарды. Ол, рине, адамны мінез-лына, сіресе, Гиппократ ашан адамны мінез-лытарыны алыптасу трлеріне байланысты. Мінез-лына арай адамдар трт топа блінеді: холерик, сангвиник, флегматик, меланхолик, сангвиник пен холериктер кшті, ал меланхолик пен флегматиктер болса лсіз топтаы адамдара жатады. Сол себептен меланхоликтер мен флегматиктер маскнемдікке тезірек салынады жне оларды бл дерттен айыулары да те иына соады. Ал сангвиниктер мен холериктерді аналара араанда ерік-жігерлері мытыра. Біра, рине, зін зі баыламай жиі ішсе, тіптен з кштеріне сенімді, жинаы, ешкімні ыпалына беріле оймайтын жігерлі адамдарды здері де араты торына тсіп, маскнемдік асіретіне алай шалдыандарын сезбей де алады. Ішімдік ішкен сайын ми орталыынан ана норадреналин блініп шыып отырады. Ми клеткалары зі жоалтан норадреналинні орын айта алпына келтіріп лгере алмайды да, е ажетті катехоламинні жетіспеушілігінен маскнемні кіл-кйі нашарлайды. Сол себепті адам зін олайсыз сезініп, нжырасы тсіп, іс-имылында жне ылыында сылбырлы пайда болады. "Ішу керек, ішу керек" деген ой кетпей ояды.

Физиологтар организмні алкогольден тез арыла алмайтынын оны белгілі бір млшері 1-2 тулік бойы зиянды сер ете беретінін анытады. Ішкеннен ейін екі апта ткен со да бауырдан ішімдік табылан. Алкоголь, сіресе, жас жеткіншектерді жйке жйелеріне те зиянды. Оларды те нзік жне сезімтал жйке жасушалары ара-шарапты азантай млшерінен-а уланып алады. Ара адамны барлы ішкі органдарын уландырып, істен шыарады. Алкогольді серінен жректі еттері уланып, оны орнын май жасушалары басады. Маскнемдерді жректеріні клемі сау адамдарды жректерінен екі еседей лкен болса да ызметі лдеайда нашар келеді. йткені май жасушалары жрек етіні ызметін атара алмайды. Сйтіп организмде ан айналымы бірте-бірте лсіреп, жедел имылдаанда дем жетпей, ентігу жне денені ісінуі пайда болады. Жректі ызметі нашарлап, ан тамырлары уланып мезгілінен брын "артайып", тозады. Маскнемдерде инфаркт жне инсульт (миа ан йылу) аурулары жиі кездесетіндігі сондытан. Алкогольді серінен еш, асазан жне адамны ішектері абынып, ртрлі созылмалы аурулара — асазан жарасына, то ішекті абынуына (колит) келіп соады.

Дріс