Клиентке баытталан сер

Коррекциялы бадарламаларды трлерін ру келесі принциптерге сйенуді талап етеді:

1. Коррекциялы профилактикалы, дамытушы тапсырмаларды жйелігі принципі;

2. Коррекция мен диагностиканы бірлігі принципі;

3. Коррекцияны каузальді типіні проритеттілігі принципі;

4. Коррекциялы іс-рекеттік принципі;

5. Клиентті психофизиологиялы жне дербес ерекшеліктерін есепке алу принципі

6. Кешенді дістемелерді психологиялы сері принципі;

7. леуметтік ортаны коррекциялы бадарламалара белсенді сері принципі;

8. Психикалы рдістерді зерттеуді трлі дегейіне сйену принципі;

9. Бадарламалы оыту принципі;

10. Крделену принципі;

11. Материалды клемін, дегейін жне ртрлілігін есепке алу принципі;

12. Материалды эмоционалды крделілігін есепке алу принципі.

1. Коррекциялы, профилактикалы, дамытушы тапсырмаларды жйелігі принципі. Бл рпинцип тапсырмаларды келесі ш тріні коррекциялы бадарламада міндетті трде атысуын кздейді: - коррекциялы, - профилактикалы, - дамытушы. Мнда бала тласыны дамуыны трлі жатары арастырылады. рбір бала дамуды трлі дегейінде болуы ммкін: алыпты дегей мнда бала зіне сай даму дегейінде болады, ауіпті дегей дамуда потенциялды иыншылытар туындайды. Дамуды актуалды иыншылытары дегейі – баланы ауыпты дамуындаы айын рі обьективті крінетін кемшіліктер. Мнда дамуды задылытарындаы трлі згерістер крініс береді. Баланы интелектуалды жне тлалаы дамуында кемшіліктері байалады. Оны наты анытауда алашы кезеде дл азіргі уаыт аралыындаы згерістерді есепке ала отырып, рбір коррекциялы дамытушы бадарламалар келесі ш жйе сатыларына баытталуы тиіс.

Коррекциялы - артта алушылы пен дамуды згерістері мен бзылуын тзету, дамудаы иыншылытарды шешу. Профилактикалы - артта алушылы пен дамуды крделі иындытарын ескеру. Дамытушы – белсендіру, стимул беру, бамуды байыту. Крсетілген тапсырмалар ана коррекциялы – дамытушы бадарламаларды жемістілігі мен масата ол жеткізуге амтамасыз етеді.

2. Коррекция мен диагностиканы бірлігі принципі.Бл принцип практик психологты негізгі іс-рекетіні трі ретінде клиентті дамуына психологиялы кмек крсетуді бтіндей рдіс деп арастырады.

3. Коррекцияны каузальді типіні проритеттілігі принципі.Бл принцип баытталуына арай коррекцияны екі типін арастырады.

1. Симптоматикалы ;

2. Каузальдік (себептік) ;

Симптоматикалы коррекция кездесетін дамуды трлі иын жатарынан симптомдары мен белгілерін арастырады.

Каузальдік тип артта алушылы пен кемшіліктерді себебін айындауа баыытталан.

4. Коррекциялы іс-рекеттік принципі.Берілген принціптерді теориялы негізі ретінде А.Н.Монтьев пен Д.Б.Эльконинні баланы психикалы дамуы жніндегі теориясын арастыруа болады, яни іс-рекетті бала психикасыны дамуындаы рлі жнінде.

5. Клиентті жасты- психологиялы жне индивидуалды ерекшеліктерін есепке алу принципі.Мндай талап клиентті психикалы жне тлалаы трыдан алыпты дамуына ойылады.

6. Кешенді дістемелерді психологиялы сері принципі. Бл дістемелер принціпі коррекциялы-бамытушы бадарламаларды руда кеінен олданылады жне практикалы психологияны трлі дістемелері мен жабдытарын кеіне олдануды талап етеді. Практикада олданылатын кптеген дістемелер шет елдік психологияны теориялы негізінде растырылан. Яни бихевиаризм, гуманистік психология, гештальтпсихология жне т.б. рбір психологиялы дістемені зіндік ерекшеліктері болады, сондытан клиентке психологиялы кмек крсетуде бл дістемелерді алатын орны ерекше.

7. Белсенді рі жаын леуметтік ортаны коррекциялы бадарламалара сері принципі.Бл принцип жаын леуметтік арым-атынас шеберімен аныталады. Яни баланы ересектермен атынас жйесі, тлалы арым-атынас ерекшелігі, іс-рекет формасын баланы леуметтік дамуындаы келесі дегейін анытауа ммкіндік береді. Бала леуметтік ортадан тыс адамдармен арым-атынас жасамай мір сре алмайды, дамымайды. Бала сол леуметтік жйеде бір ттас бірлікпен дамиды. Коррекциялы бадарламаларды руда нерлым дамыан психикалы рдістерге сйеніп жне оларды белсендіруші дістемелерді олдану ажет.

8. Психикалы рдістерді зерттуді трлі дегейіне сйену принципі. интелектуалды жне перцептивті дамуды нтижелі жасы болып табылады.

9. Бадарламалы оыту принципі. Яни мнда жйелі р трлі аперациялардан тратын бадарламаларды нтижелілігі арастырылады.

10. Крделену принципі. рбір тапсырма белгілі дегейлерден рылу тиіс: арпайымнан крделіге арай. Материалды формальды крделілігі оны психологиялы крделілігімен немі сйкесе бермейді. Е жоары дегейдегі крделі рі нтижелі коррекция клиентке жаымды, рі иыншылытарды жеуге деген штарлыын оятады.

11. Материалды клемін, дегейін жне ртрлілігін есепке алу принципі.Яни бл принцип рбір коррекциялы бадарламаларда жзеге асыруда материялды клемімен ртрлілігін бірте-бірте жоарлатуды арастырады.

12. Материалды эмоционалды крделілігін есепке алу принципі. рбір жргізілетін ойындар жарияланатын материалдар жаымды эмоционалды сер алдыруф тиіс. Коррекциялы сабатар міндетті трде позитивтік эмоционалды фонда аяталу ажет.Коррекциялы жмыс бадарламасы психологиялы трыда негізделген болуы керек. Коррекциялы бадарламаларды трлері : жалпы, типтік жне индивидуалдылы.

Коррекцияны жалпы лгісі –бл жйе тланы жас ерекшелік дамуыны бірттас оптималды талаптарын арастырады. Ол айналадаы орта, лем жне адамдар жнінде тере, ке рі наты кз-арасты алыптастыру шін ойлауды рдісін жасарту, абылдау мен баылай алушылыты жоарылату шін дайындалады.

Коррекцияны типтік лгісі- клиентті психикалы дамуын, индивидуалды дамуын, ызыушылыын, лгерімін, трлі іс-рекет дегейін анытауды кздейді.

Стандартты бадарламада- коррекцияны этаптары, ажетті материалар, атысушылара ойылатын талаптар жазылады.

Клиентке баытталан сер:

«Психокоррекциялы кешеді» райды: ол бірнеше блоктан трады.

1. диагностикалы;

2. бадарлаушы;

3. корекциялы;

4. коррекциялы серді нтижелілігін баалау;

Психокоррекциялы бадарламаларды руа ойылатын негізгі талаптар:

- Коррекциялы жмысты масатын натылау;

- Коррекциялы жмысты масатын анытайтын тапсырмалар шеберін анытау;

- Белгілі тактикамен жмыс жасау;

- Клиентпен жмысжасауды трлерін натылап алу;

- Коррекциялы жмысты дістемелері мен жабдытарын іріктеу;

- Барлы корекциялы бадарламалрды жргізуге кететін жалпы уаытты анытау

- Кездесуді аралытарын белгілеу;

- рбір корекциялы сабатыын затыын есептеу;

- Коррекциялы жмыса зге адамдарды, жанясыны, туыстарыны араласуын жоспарлау;

- ажетті материалдар мен рал-жабдытарды зірлеу.

Корекциялы саба аптасына 1(саат) кн 1-1,5 сааттан кем ткізілмеуі тиіс. Коррекциялы жмыс аяталан кнні зінде арастырылан мселе жайлы. 1-2 айдан кейін баылау жргізіліп ойылуы тиіс.

Психокоррекция тиімділігін анытау факторлары.

1. Клиентті зіні кткені.

2. Клиентті зіні мселелерден босаудаы масаты.

3. Клиент мселесіні мазмны.

4. Клиентті бірлесуге дайындыы.

5. Коррекциялы іс-шараны жргізу барысындаы психологты зіні кткені.

6. Психологты зіні жеке бас жне ксіби тжірибесі.

7. Психокоррекция діс-тсілдеріні спецификалы сері.

Коррекциялы серді нтижелілігі келесі жадайлара байланысты:

-коррекциялы серді нтижелілігі діс-тсілдерді натылыын ажет етеді,

-бір діс-тсілді зі маманны ксібилілігіне байланысты ртрлі нтиже беруі ммкін;

-жмысты баасын туелсіз эксперттер баалауы тиіс;

-психологты тжірибесін де есепке алу керек;

-психокоррекциялы серді нтижесін баса да нтижелермен салыстыру ажет;

-коррекциялы бадарламада топты формада психологты тжірибесін ескеру ажет

Кездесу топтарындаы жаттыу техникасы.

Негізі техника атынас орнату, сенімді арым-атнас орнату, конфликттермен танысу, тай – таласты сараптау, олдау крсету.

1. арым-атнас орнату немесе танысу:бірінш топты процесте сенімді адам аралы атнас орнатуа негізделген бірінші сабата топ мшелері контактіні жеілдету негізінде лаап есемдер мен танысады. Танысу те кіші топта немесе жптер арасында жзеге асады. Физикалы кантакт кеейеді: жптар бір-біріні олдарын, бет-пішінін зерттейді.

2. сенімді арым-атнас орнату.Топта бірінші сабата кантактіге тсе алмайтындытан жалыздыты сезінетін бірнеше адамдар бар. Таныспай жатып з сезімдерін біреуге сеніп айту р кімге жеіл тспейді. зіні жалыздыымен басалара сенбеушілікті жоюды кптеген трлері бар.

3. топа ен (прорвись). Топтаы ойына атысушылар бір-біріні олдарын стап шебер рады. Ал зін жалыз сезінген шетте алан адам психологты тапсыруы бойынша осы шеберді бзып, ішке кіруі керек. ойыншылар сыртта алан адамды кіргізбеуге тырысып баады, аыр соында здеріне абылдайды. Ішке кірген ойыншы жалыздыты жеуі шін белгілі кш жмсау керектігін тсінуі керек.

4. сенімді лау немесе сатану. атысушылар жптара блінеді. Жптарды біреуі кзін жман кйінде шаласынан лайды. Ал келесі біреуі оны стап алатынына сенімді. Екінші адам латып алмауы керек.

5. конфликтіні арастыру. Конфликтіні тудыратын топтаы жарыс, бсекелесу жне лидерлік шін крес. Кп жадайларда конфликтер вербалды трде арастырылады.

Психолог тай-таласа тскен топ мшелерін бірін-бірітындауа шаырады, ашы жне тікелей з ойларын айтуа тек з сезімі емес, арсылас сезіміне мойын снуа шаырады.

Туелділікпен жмыс барысындаы арт-терапияны ммкіндіктері.

Туелділікпен жмыс барысындаы арт-терапияны ммкіндіктері арт-терапияны дістері мен ерекшеліктерін анытау барысында крінеді. Кптеген белгілі анытамалара араса туелділікке мынандай анытама беріледі: туелділік кез-келген тратылы, хроникалы жне интенсивті наты станымды олдану, ол жеке тланы зіні эмоционалды алпын баылауда олданыс табады.

Туелділікке алкогольге жне наркотикке туелділіктен баса да темекіге, дрілік препараттара туелділікті, булемия, анорекцияны жатызамыз. Соы кезде бл атара компьютерлік ойындарды жне азартты ойындарды да жатызуа болады. Сонымен атар: жмыса берілушілік, теледидара берілу, туекелділікке берілгіштік, аша жмсаылыштыты да айтуа болады. Дипрессия, сундицитті тртіп, зін тмен баалау, отбасылы жне т.б. проблемаларды барлыы да туелді тртіп, немесе оны себебіне байланысты психологты кмегіне жгіндіреді:

Туелділікке атысты жалпы белгілер:

- туелділікке берілу - мірді баса ырларынан лззат ала алмау;

- еркіндігінен айырылу тотау мен жаластыруды арасындаы келіспеушілік;

- зін-зі баылай алмау - зіні туелділігін тотата алмау;

- зіні физикалы жне психикалы денсаулыына зардап келетінін біле отырып туекелге бел буу;

- тірік пен зін-зі алдау - зін-зі алдай отырып, бар проблеманы жоа шыару, з басынан жауапкершілікті алу;

- абстинентті синдром – препарат дозасын азайту кезіндегі психологиялы жне физиологиялы реакциялар;

- тореланттылы – ажетті эффект алу шін белгілі заттар олдану арылы жасалатын жадайлар;

- интенсивті трде кіл кйді тсуі – эйфориядан ялуа, кіндан дипрессияа,

- туелділікке байланысты ішкі жандниелік жне тлааралы келіспеушіліктерді прогрессивті саны.

Клиенттермен нтижелі жмыс жасау шін жоарыда крсетілген белгілерден баса мынадай ерекшеліктерге де кіл блу керек. Психологиялы ораныс механизмдері: жмысты кез-келген этабында мынадай иындытар кезедеседі: арсы тру, рационализация мен проекция. Осы ш басты мселе иррационалды ойлауа туелділерді терапияны р этабында аралуы тиіс. Манипуляцияа берілген – дер – ораныс маневрі, ол туелдіге з проблемасынан бас алауа кмектеседі. Мнадай психологтарды типті з жаындарын алдап алады. зін -зі алдау. Бл туелділікті е басты жне жеу иына тсетін мінездеме. тірік пен зін-зі алдау туелділермен жмыс кезіндегі иынды туызатын бірден бір мселе. Когнитивті психологияда психологиялы иналыс тудыратын уайымны психологиялы оранысы. Американды психолог А.Тверскийді айтуынша туелділерді сырты келбетіне сене беруге болмайды, ол атеселуге апаруы ммкін. Туелдіні интелектісі аншалыты жоары болса, соншалыты ол зіні іс-имылын атап бере алады.