Электрэнергияны жеткізуді жаа тсілдері.

Шекті уаттарды одан рі ктеруді ммкіндіктері электрберіліс желілеріні кернеулерін кбейтуді жне иыстырмаларын згертуді талап етеді. Олар жалпы техникалы прогреспен, оны ішінде жартылай ткізгіш техниканы жетістіктерімен, жетілдірілген материалдармен, энергияны беруді жаа трлерін ойластырып жасаумен байланысты.

Соы кезде иыстырмасы толы згертілген, ышам жне сонымен бірге лкен ткізу абілеті бар жаа желілерді жасауа назар аударылуда. «Жабы» эксперименталды желілер электрошаулаыш газбен толтырылан, жоары кернеу сымдары ішінде орналасан тйыталан иыстырмалар трінде жасалынады (шамамен 500 кВ).

Электрберіліс газ желілеріні кабельдерді ммкіндіктерінен едуір асатын жоары ткізу абілеттері бар: 110 кВ газ желісіні ткізу абілеті 0,25 ГВт, 220 кВ желісіні– 1,2 ГВт, 330 кВ желісіні – 3 ГВт, 500 кВ желісіні – 6,5 ГВт райды. Ірі алаларды ішінде электрберіліс газ желілеріні жоары ткізу абілетін іске асыру шін ауа айналатын жер астындаы тоннельдерді салу ажет. Бір атар жадайларда газ желілерін тсеу шін метроны тоннельдерін пайдалануа болады. Электрстанциялардан уатты шыпаларды жасаанда ткізу абілеті станция блогыны уатына сйкес электрберілісті жер стіндегі жне тоннельдік газ желілері олданылады.

Ауа немесе баса газбен толтырылан, метал абыралары бар уыс быр трінде жасалан, толын ткізгішімен баытталатын, электрмагниттік толындар немесе жоарыжиіліктік толындар кмегімен энергияны жеткізетін электрберілісті сымсыз желісіні аидалы ммкіндігі бар. Біра ондаы жеткізетін уаттарды масштабтары баса, ал мнда энергияны шыындар мселесі электрберілісті дстрлі желілеріне араанда крделі емес. азіргі уаытта ндірісте мндай желілерді іс жзінде іске осу оларды тменгі тиімділігіне байланысты ммкін емес.

Жаын аралыта ткізгіштерін азотпен салындататын жаа асын ткізгіш желілер жеткілікті перспективалы болуы ммкін. Криогенді электрберіліс желілері, яни 80оК тмен салындатылан, екі топа блінеді: гиперткізгіш жне асынткізгіш.

46. Трансформатор (лат. transformo – трлендіремін) – кернеулі айнымалы токты жиілігін згертпей баса кернеулі айнымалы тока трлендіретін статикалы электрмагниттік рылы. Трансформаторды жмыс істеу принципі электро-магниттік индукция былысына жне параметрлік эффектіге негізделген. Негізгі элементтері магнитткізгіш жне онда орналасан бірінші реттік орамалар (БРО) мен бір немесе бірнеше екінші реттік орамалардан (ЕРО) трады. Трансформаторды барлы орамалары бір-бірімен индуктивті трде, орта магнит рісімен байланысан. Біратар Трансформаторларда екінші реттік орама ызметін бірінші реттік ораманы бір блігі атарады,[1] мндай Трансформаторларды автотрансформаторлар деп атайды. Бірінші реттік орамаларны шыпаларын (Трансформаторды кірісі) айнымалы кернеу кзіне, ал Екінші реттік орамаларны шыпаларын жктемеге осады. Бірінші реттік орамалардаы айнымалы ток магнитткізгіште айнымалы магнит аынын, ал Екінші реттік орамалардаы зара индукция электр озаушы кш (ЭК) тудырады. Бірінші жне екінші реттік орамалардаы кернеулерді атынасы олардаы орамдар саныны атынасына те болады. Трлендіретін ток тріне арай 1 фазалы жне 3 фазалы Трансформаторлар болады. Атаратын ызметіне арай олар кштік немесе оректендіру Трансформаторлары (электр энергиясын таратуа арналан), жоары кернеулі сына Трансформаторлары, ток немесе кернеу импульстерін трлендіру шін олданылатын импульстік Трансформаторлар, лкен токтар мен кернеулерді лшеуге арналан лшеуіштік Трансформаторлары, жоары жиілікті кернеулерді трлендіруге арналан радиожиілікті Трансформаторлар жне радиоэлектронды рылыларды оректендіруші блоктарында олданылатын радиотрансформаторлара, т.б. блінеді. Импульстік Трансформаторлар мен оректендіру Трансформаторлары бірнеше Гц-тен 2 МГц-ке дейінгі жиілікте, радиожиілікті Трансформаторлар 500 МГц-ке дейінгі жиілікте жмыс істейді. Трансформаторларды магнитткізгіштігі магниттік тімділігі жоары материалдардан (мысалы, электртех. болат таспаларынан, магнитодиэлектриктер мен фериттерден) жасалады. Электрмен жабдытау жйелерінде, негізінен майлы Трансформаторлар олданылады. Кштік Трансформаторлар азастанда Кентау трансформатор зауытында шыарылан. азіргі кезде электр-механикалы жабдытар осы зауытты негізінде рылан Трансформатор АА-да шыарылады.[2]

Трансформатор — айнымалы токты кернеуін жоарылатуа немесе тмендетуге арналан электр приборы. й жадайында, трансформаторды пайдаланып, электр приборын кернеуі 127 В желілен кернеуі 220 В желіге жне керісінше осуа болады. Егер трансформатор жоары кернеулі желіге ауыстырылып осылса, онда оны кернеуі 220 В желіге осуа болмайды. йткені одан алынатын жоары кернеу (380 В-тан астам) транформаторлы жне ол арылы осылан электр приборларыны бзылуына келіп сотыруы ммкін. Трансформатор тадаан кезде оны уаты электр приборларын бір мезгілде оректендіруге арналан рал-жабдытарды жалпы уатынан кем болмауын есте сатаан жн.