Здік индукция заы. Экстратоктар

Егер электр тізбегінде уаыт бойынша згеретін ток жрсе, онда осы токты магнит рісі де згереді, олай болса, магнит аыныны згерісі индукцияны ЭК-н тудырады. Бл былыс здік индукция деп аталады. здік индукцияны ЭК-і Фарадей заынан аныталады. Ферромагнетик болмаан кезде контур арылы тетін магнит аыны I ток кшіне пропорционал

, (1.3)

мндаы - контурды индуктивтілігі деп аталатын коэффициент, ХБ жйесінде лшем бірлігі - генри (Гн). (1.3) сйкес ток кші 1 А боланда, онда 1 Вб-ге те магнит аыны тетін контурды индуктивтлігі 1 Гн-ге те болады. Контурды индуктивтілігі контурды пішіні мен лшемдеріне, сондай-а оршаан ортаны магниттік асиеттеріне туелді.

Егер ферромагниттік орта болса, онда контурды индуктивтілігі ток кшіні згерісіне байланысты згереді, аын ілінісуі мен ток кшіні арасындаы пропорционалды атынас бзылады (1.3).

зын соленоидты индуктивтілігіні формуласын магнит рісіні индукциясы , аын ілінісуі , бір орам арылы тетін магнит аыны шін жазылан атынастарды пайдаланып, анытауа болады:

, (1.4)

мндаы - бірлік зындыа келетін орамдар саны;

- соленоидты клемі.

Ток згергенде здік индукцияны ЭК-і пайда болады :

.

Минус табасы рашан ток кшіні згерісіне кедергі жасайтындай етіп баытталады, токты згеріссіз сатауа мтылады, яни тока арама-арсы сер етеді. здік индукция былыстарында ток инерттілікке ие болады, себебі бл жерде индукция серіні магнит аынын траты етіп стауа мтылуы айтылып тр, ал индуктивтілік ток кшіні згерісіне атысты контурды инерттілік млшері болып табылады.

. (1.5)

здік индукцияны пайда болуы тізбекті ток кзіне осу жне ажырату кезінде байалады. Контурдаы ток кшіні згерісі пайда болуына алып келеді, нтижесінде контурда здік индукцияны экстратоктары деп аталатын осымша токтар пайда болады. Тізбекті осанда токты орныуы мен тізбекті ажыратанда токты кемуі лезде емес, біртіндеп болады. Тізбекті индуктивтілігі жоары болан сайын, бл эффектілер сорлым баяу болады. Траты кедергісі жне индуктивтілігі тйы тізбекте ток кшіні згеру задары осы тізбекті траты ЭК ток кзіне осу кезінде

. (1.6)

жне оны ажыратанда

. (1.7)

рнектері арылы жазылады.

Бірінші осынды ажырату экстратоктарына, екіншісі – тйытау экстратоктарына атысты жазылан. 1.1 суретте уаыта туелділік графиктері келтірілген: 1 исы – тізбекті ажырату кезіндегі ток кшіні кемуі 2 исы – оны тйытаан кездегі ток кшіні артуы, орныатын токты береді ( кезде).

Токты згеру жылдамдыы (кему немесе орныу) тізбекті траты уаыты немесе релаксация уаыты деп аталатын жне уаыт лшемімен есептелетін

1.1 сурет траты шамамен сипатталады.