Ксіпкерлік ызмет жне ксіпкерлік ыы туралы тсінік.

Ксіпкерлік ыы елімізді нарыты экономикаа туінде жне меншік атынастарындаы мемлекеттік меншік пен атар жеке меншікті пайда болып оралуы мен танылуына арай ркімні ксіпкерлік ызмет етуіне ы берілуіне орай ксіпкерлік ызмет олданыла бастады. Ксіпкерлік ыын арастыруды біз алдымен ксіпкерлік ымынан бастауымыз керек. Ксіпкерлік дегеніміз азаматты кодексті 10 бабында атап крсетілгендей меншік трлеріне арамастан азаматтар мен зады тлаларды тауарлара, жмыса, ызметке сранымды анааттандыру арылы таза табыс табуа баытталан, жеке меншікке немесе мемлекеттік ксіпорынды шаруашылы басару ыына негізделген ынталы ызмет. Ксіпкерлік ызмет ксіпкерді атынан, оны туекел етуімен жне мліктік жауапкершілігімен жзеге асырылады. Мемлекеттік ксіпкерлік ызмет еркіндігіне кепілдік береді жне оны орау мен олдауды амтамасыз етеді. Мндаы мемлекеттік басару бл мемлекеттік мекемелерді бріні азіргі кезде жекешелендіруге байланысты шаруашылы жргізу ыына негізделген. Жне оралымды басару ыына негізделген ксіпорындар жатады. Ксіпкерлік ыы баса ы салалары сияты зіндік атынастарды реттеуді белгілі дістерге сйене отырып жзеге асырады. Ондай дістерге мыналар жатады. ыты реттеуді диспозитивтік дісі. Ол дегеніміз тараптарды тедігіне негізделу дісі. Ал екінші діс ктем билігі дісі. Задарда тиым салынбаан ызметті жзеге асырушы ксіпкерлерді ытары:

1. Лицензия берілетін ызмет трлерінен баса ксіпкерлік ызметті кімні болса да рсатын алмай а жзеге асыру ммкіндігі арылы.

2. Экономиканы барлы салаларындаы ксіпкерлікті барлы трін бір ана тіркеуші органда тіркеуді барынша арапайым з бетімен жргізетін тртібімен.

3. Ксіпкерлік ызметке мемлекеттік органдар жргізетін тексерулерді за жаттарымен шектеу арылы.

4. Ксіпкерлік ызметті за жаттарында кзделген негіз бойынша шыарылан сот шешімі бойынша ана еріксіз тотату арылы.

5. Жеке ксіпкерлік шін тиым салынан, экспорт немесе импорт шін тиым салынан немесе шек ойылан жмыс, тауарларды трлері мен ызмет тізбесін за жаттарында белгілеу арылы.

6. Мемлекеттік органдарды, лауазымды адамдарды, сондай а зге де жатар мен йымдарды ксіпкерлерді ызметіне засыз кедергі жасааны шін оларды алдындаы зыдарда белгіленген мліктік жауапкершілікке тарту арылы жне задарда кзделген зге де амалдармен оралады.

Сондай а жекелеген ызмет трлері бойынша лицензиялау тртібін енгізу (лтты ауіпсіздік, ы тртібін амтамасыз ету, оршаан ортаны, азаматтарды меншігін, мірі мен ден саулыын орау) салаларында. азастан Республикасында ксіпкерлік ызметті реттеу .Р. конституциясынан, .Р ны азаматты кодексінен, .Р- даы ксіпкерлік туралы нормативтік актілер жинаынан трады.

Сондай- а, .Р. ратификацияланан халыаралы шартта осы зада кзделгендерден згеше ережелер белгіленсе, онда халыаралы шартты ережелері олданылады.

Жеке ксіпкерлікті мемлекеттік реттеу мынадай станымдара негізделеді:

1. Жеке ксіпкерлік еркіндігіні кепілдігі жне оны орау мен олдауды амтамасыз ету.

2. Ксіпкерлік ызметті жзеге асыруа барлы жеке ксіпкерлік субьектілеріні тедігі.

3. Жеке меншікке ол сылмауы мен оны орауды кепілдігі.

4. .Республикасында шаын ксіпкерлікті дамытуды басымдылыы.

.Р. задарында німге атысты белгіленген талаптар, жекелеген нім трлеріні, процестерді сйкестігін міндетті растау жніндегі талаптар жне ызметті мемлекеттік баылау мемлекеттік кімшілік ету масаттарына ол жеткізу шін жеткіліксіз болан жадайларда жекелеген ызмет трлерін лицензиялау белгіленеді.

Коммерциялы пия замен оралады.

Азаматтар (А.К.) 19- бабына сйкес жне зге за актілерінде кзделген жадайларды оспаанда зады тла рмай а ксіпкерлік ызметпен айналысуа ылы. Екіншіден, жеке ксіпкерлерді мемлекеттік тіркеу з бетімен тіркелу сипатында жасалады жне ксіпкер ретінде есепке алынады. Ал ксіпкерлік ыына атысушылар ыты субьектісі ретінде жзеге асады. Ксіпкерлік ы субьектілері ш трге блінеді. Олар шаын ксіпкерлік субьектілері, орта ксіпкерлік субьектілері жне ірі ксіпкерлік субьектілері.

Жеке ксіпкерлік ызмет субьектілеріні ытары мен міндеттері.

1. .Р-ны задарында згеше кзделмесе жеке ксіпкерлікті кез келген трін жзеге асыруа ылы.

2. .Р.- ны задарына сйкес жалдамалы ебекті пайдалана отырып, жеке ксіпкерлікті жзеге асыруа.

3. .Р.- ны задарында кзделген тртіппен филиалдар мен кілдіктер руа.

4. .Р.- ны задарында белгіленген жадайларды оспаанда ндірілген тауарлар, жмыстар, крсетілетін ызметтер баасын дерьбес белгілеуге.

5. Жеке ксіпкерлік субъектілеріне теулі негізде аражат беруге.

6. зіні ыты абілеті шегінде сырты экономикалы ызметті жзеге асыруа.

7. Жеке ксіпкерлік субъектілеріні бірлестіктерін руа.

8. Жеке ксіпкерлік субъектілеріні акредиттелген бірлестіктері арылы сарапшылы кеестерді жмысына атысуа.

9. Баылыау жне адаалау функцияларын жзеге асыратын ы орау органдарына жне мемлекеттік органдара жеке ксіпкерлік субъектілеріні ытырын бзуа кінлі тлаларды жауапа тарту мселелері бойынша жгінуге.

10. з ытары мен зады мдделерін орау шін сот органдарына жгінуге.

11. Жеке ксіпкерлікті олдау жне орау мселелері жніндегі нормативтік ыты актілерді орындалмауына сеігін тигізетін себептер мен жадайларды жою туралы сыныстарды мемлекеттік органдарды арауына енгізуге ылы. .Р.- ны занамасын жеке жне зады тлаларды ытарын жне зады мдделерін сатауа міндетті. ндірілген нім, жмыс, крсетілген ызмет трлерін .Р.- ны занамасыны талаптарына сйкестігін аматмасыз етуге міндетті. .Р.- ны лицензиялау туралы заына сйкес лицензилауа жататын жеке ксіпкерлік трлерін жзеге асыруа, лицензиялар алуа міндетті. .Р.- ны задарына сйкес азаматты ыты жауапкершілікті міндетті сатандыруды жзеге асыруа міндетті. Ксіпкерлік ызмет субъектісін ру шін млік иеленушіні оны рылтайшысы ретінде саналы ызметі ажет. Мны жеке ксіпкерге де, зады тлалара да атысы бар. Жек ксіпкерлік субъектілерін зады тлаларды мемелкеттік тіркеу зады тлаларды мемлекеттік тіркеу заына сйкес жргізеді. Жек ксіпкерлік субъектілерін айта ру жне тарату, зады тлалар жне андайда бір зады тла ран йымды ыты формалар шін азаматты за, сонымен атар арнай за белгілеген негіздерде жзеге асады. Зады тланы айта ру оны млкіні меншік иесіні немесе меншік иесі укілеттік берген органны рылтайшыларыны шешімі бойынша, сонымен атар зады тланы рылтайшылы жаттарын кілеттілік алан органны шешімі бойынша немесе за актілерімен арастырылан жадайларда сот органдарыны шешімі бойынша жзеге асырылады. За зады тланы айта руды бес формасын: осу, біріктіру, блу, згерту жне тотату, сияты формалары арылы з ызметін жзеге асырады. Зады тланы тарату бл оны мемлекеттік тізбесінен шыарылу жолымен ызметін тотатуы. Зады тланы тарату нтижесіде мндай ксіпорындарда ыты мирасорлы болмайды. Тарату ерікті трде немесе мжбрлі трде жзеге асуы ммкін. Жеке ксіпкерлік субъектісі борышкерді арызы негізінде немесе .Р.- ны заымен кзделген жадайларда баса да тлаларды сота берген арызы негізінде сот шешімімен банкрот болып жарияланады. Банкротты деп таратуа негіз болып табылатын борышкерді сот шешімімен танылан дрменсіздігі. Дрменсіздік деп борышкерді жеке ксіпкерді немесе зады тланы кредит берушілерді ашалай міндеттемелерін анааттандыруа ебек шарты бойынша жмыс істейтендерді ебекаысын тлеуге сонымен атар салыа жне бюджетке жне бюджеттен ты орлара тленетін баса да міндетті тлемдерді тлеуге абілетсіздігі танылады. Банкрот деп тану ерікті тртіппен немесе мжбрлі трде болуы ммкін. Зады тланы банкротты ызметі зады тлаларды мемлекеттік тіркелімінен шыарылан сттен бастап тотатылады.