Конституция жне конституциялы нормалар, конституция бойынша мемлекеттік конституциялы рылымдар.

Конституциялы ы .Р- сы ы жйесі салаларыны бір трі. Ол зіні ішкі ттастыымен сипатталатын ыты нормалар жйесінен трады. Конституциялы ы нормаларымен реттелетін атынастара мемлекет пен оам рылымыны негізі жне мемлекеттік билікті жзеге асуы жатады. Ал бл конституциялы атынастарды аясын ке трде арастырар болса ол мемлекет пен оам міріні барлы салалары яни саяси, экономикалы, леуметтік жне мдени салаларын амтиды. Ал осы аталан салаларды конституциялы ыты нормалар жан-жаты реттемейді тек осы аталан салаларды базалы абаттарын ана жасауа кмектеседі. Сондай- а конституциялы ыты атынастарды реттеу: міндеттеу, тыйым салу, рсат ету жне тану дістері арылы жзеге асады. Конституциялы ыты нормаларды негізгі бастауы бл- Конституция. Конституцияны негізінде конституциялы ы зіні теориялы ережелерін алыптастырады. Конституциямен бірге, конституциялы задар , жай задар, президентті нормативтік жарлытары , кіметті аулылары, жергілікті кілетті органдарды шешімдері жинатала келіп задылыты райтын айнар кздерге жатады. Конституциялы ыты нормалара ыты нормаларды барлы белгілері тн. Оларды мемлекеттік органдар абылдайды. Жне бл нормалар оамды атынастарды ретке келтіретін рал болып табылады. Сондай- а конституциялы ыты нормалар реттеушілік жне ораушылы ызмет атарады.Реттеушілік нормалар ыты атынас мшелеріне субьективтік ы беріп жне олара зады міндет жктеу жолымен тртіпті белгілі бір нсасын алыптастырады. Мндай негіз, конституцияны адам жне азамат деген блімінде бекітіліп крсетілген.Ал ы ораушылы нормалар субьектілер тртібін бзан жадайда мемлекеттік мжбрлеу шараларыны белгілеу жолымен реттейтін конституциялы- ыты нормалар жатады.Конституциялы ы орау нормалары конституциялы рылысты ныайтуда, азаматтарды ыы мен бостандыын орауда, саяси тратылыты сатауда лкен рл атарады. Сондай- а мндай ы орау нормаларына президентті импичменті туралы, кіметке оны жекелеген мшелеріне сенім крсетпеу туралы конституциялы ережелер жатады.Конституциялы ыты нормаларды тсіну шін конституциялы реттеуші нормаларды кілеттік беруші, тыйым салушы, міндеттеуші деп ш трге блуді мні бар. кілеттік беруші конституциялы ыты нормалар арылы конституциялы ы ,субьектілерге (оамды бірлестікке, мемлекеттік органа, азаматтара) жаымда бір рекет жасауа ы береді.Мндай нормалар бойынша азаматтар саяси, экономикалы, леуметтік ытары туралы конституциялы нормалара ие болады. ы беруші нормалара азастан Республикасы президенті, парламенті, кіметі, конституциялы кеесіні кілеттігін анытайтын нормалар жатады.Ал тиым салатын конституциялы ыты нормалар азаматтарды белгілі бір рекеттерге жауапкершілігін белгілейді. Мысалы . Саяси партиялар руа, засыз арулы рамалар йымдастыруа, мемлекет ауіпсіздігіне нсан келтіруге, лт-аралы жосысыз бсекегет.б. мселелерге тыйым салынады.Міндеттеуші конституциялы нормалар адамдарды, оамды бірлестіктерді, мемлекеттік органдарды белгілі бір рекеттерді жасауа жауапкершілігін белгілейді. Мысалы азаматтарды з скери борышын, отанын орауа міндеттеу, сондай- а парламент палаталары траларына біратар жауапкершіліктер жктеледі. Сондай- а конституциялы ыты нормаларды баса ы салаларыны нормаларыны зіндік ерекшелігі:

Біріншіден конституциялы ыты нормалар ерекше оамды атынастарды реттейді. Яни, адам мен азаматты ыты мртебесін бекітуге, конституциялы рылыс негіздерін ныайтуа, мемлекет органдары жйесін анытауа байланысты атынастарды реттейді.

Екіншіден бл конституциялы ыты нормаларды лкен зады кші бар. Ол дегеніміз баса ыты нормалар конституцияа арсы келмеуі тиіс. Барлы баса нормативтік актілер конституция негізінде Конституциялы нормаларды орау ыы Конституциялы кееске жне прокуратураа берілген. шіншіден, материалды іс жргізуші конституциялы нормалар. Бл нормаларды баса азаматты, ылмысты жне т. б.іс- жргізу ы салаларынан згешелігі конституциялы нормаларды жзеге асыруды біржаты тртібін белгілейтін мамандандырылан іс жргізуші саласы жо. Біра бл мселені конституциялы ыта іс жргізетін нормалар жо деп тсінбеу керек.

Конституциялы ыты нормалармен реттелетін оамды атынастардаы рбір мемлекеттік органдарды зіндік іс жргізу нормалары бар. Мысалы. Парламенттік задар, абылдауды зіндік тртібі, парламент депутаттары сайлауын ткізу тртібі, референдум ткізу тртібі, президент импичменті жне басалары конституциялы нормалармен белгіленеді.Конституция деген (термин) ым латынны (соnstututio- жарлы, жары деген сзінен шыан. азастан республикасыны азіргі олданып жрген ата заы 1995 жылы 30 тамызда республикалы бкіл халыты дауыс беру (референдум) арылы абылданды. Ата за абылданан 30 тамыз конституция кні деп жарияланды. Бл кнді біз жылда дстрлі трде конституция кні ретінде атап теміз. Бл конституция 9 блімінен, 98 баптан трады.