ГЛАВА 1 Арджуна вишада йога

1
дхртараштра увача
дхарма-кшетре куру-кшетре самавета йуйутсавах
мамаках пандаваш чаива ким акурвата санджайа

2
санджайа увача

дрштва ту пандаваникам вйудхам дурйодханас тада
ачарйам упасангамйа раджа вачанам абравит

3
пашйаитам панду-путранам ачарйа махатим чамум
вйудхам друпада-путрена тава шишйена дхимата

4
атра шура махешв-аса бхимарджуна-сама йудхи
йуйудхано вираташ ча друпадаш ча маха-ратхах

5
дхрштакетуш чекитанах кашираджаш ча вирйаван
пуруджит кунтибходжаш ча шаибйаш ча нара-пунгавах

6
йудхаманйуш ча викранта уттамауджаш ча вирйаван
саубхадро драупадейаш ча сарва эва маха-ратхах

7
асмакам ту вишишта йе тан нибодха двиджоттама
найака мама саинйасйа самджнартхам тан бравими те

8
бхаван бхишмаш ча карнаш ча крпаш ча самитим-джайах
ашваттхама викарнаш ча саумадаттис татхаива ча

9
анйе ча бахавах шура мад-артхе тйакта-дживитах
нана-шастра-прахаранах сарве йуддха-вишарадах

10
апарйаптам тад асмакам балам бхишмабхиракшитам
парйаптам тв идам этешам балам бхимабхиракшитам

11
айанешу ча сарвешу йатха-бхагам авастхитах
бхишмам эвабхиракшанту бхавантах сарва эва хи

12
тасйа санджанайан харшам куру-врддхах питамахах
симха-надам винадйоччаих шанкхам дадхмау пратапаван

13
татах шанкхаш ча бхерйаш ча панаванака-гомукхах
сахасаивабхйаханйанта са шабдас тумуло 'бхават

14
татах шветаир хайаир йукте махати сйандане стхитау
мадхавах пандаваш чаива дивйау шанкхау прададхматух

15
панчаджанйам хршикешо девадаттам дхананджайах
паундрам дадхмау маха-шанкхам бхима-карма вркодарах

16-18
анантавиджайам раджа кунти-путро йудхиштхирах
накулах сахадеваш ча сугхоша-манипушпакау

кашйаш ча парамешв-асах шикханди ча маха-ратхах
дхрштадйумно вираташ ча сатйакиш чапараджитах

друпадо драупадейаш ча сарвашах пртхиви-пате
саубхадраш ча маха-бахух шанкхан дадхмух пртхак пртхак

19
са гхошо дхартараштранам хрдайани вйадарайат
набхаш ча пртхивим чаива тумуло 'бхйанунадайан

20
атха вйавастхитан дрштва дхартараштран капи-дхваджах
правртте шастра-сампате дханур удйамйа пандавах
хршикешам тада вакйам идам аха махи-пате

21-22
арджуна увача
сенайор убхайор мадхйе ратхам стхапайа ме 'чйута
йавад этан нирикше 'хам йоддху-каман авастхитан
каир майа саха йоддхавйам асмин рана-самудйаме

23
йотсйаманан авекше 'хам йа эте 'тра самагатах
дхартараштрасйа дурбуддхер йуддхе прийа-чикиршавах

24
санджайа увача
эвам укто хршикешо гудакешена бхарата
сенайор убхайор мадхйе стхапайитва ратхоттамам

25
бхишма-дрона-прамукхатах сарвешам ча махи-кшитам
увача партха пашйаитан самаветан курун ити

26
татрапашйат стхитан партхах питрн атха питамахан
ачарйан матулан бхратрн путран паутран сакхимс татха
швашуран сухридаш чаива сенайор убхайор апи

27
тан самикшйа са каунтейах сарван бандхун авастхитан
крпайа парайавишто вишиданн идам абравит

28
арджуна увача
дрштвемам сва-джанам кришна йуйутсум самупастхитам
сиданти мама гатрани мукхам ча паришушйати

29
вепатхуш ча шарире ме рома-харшаш ча джайате
гандивам срамсате хастат твак чаива паридахйате

30
на ча шакномй авастхатум бхраматива ча ме манах
нимиттани ча пашйами випаритани кешава

31
на ча шрейо 'нупашйами хатва сва-джанам ахаве
на канкше виджайам кришна на ча раджйам сукхани ча

32-35
ким но раджйена говинда ким бхогаир дживитена ва
йешам артхе канкшитам но раджйам бхогах сукхани ча

та име 'вастхита йуддхе пранамс тйактва дханани ча
ачарйах питарах путрас татхаива ча питамахах

матулах швашурах паутрах шйалах самбандхинас татха
этан на хантум иччхами гхнато 'пи мадхусудана

апи траилокйа-раджйасйа хетох ким ну махи-крте
нихатйа дхартараштран нах ка притих сйад джанардана

36
папам эвашрайед асман хатваитан ататайинах
тасман нарха вайам хантум дхартараштран са-бандхаван
сва-джанам хи катхам хатва сукхинах сйама мадхава

37-38
йади апи эте на пашйанти лобхопахата-четасах
кула-кшайа-кртам дошам митра-дрохе ча патакам

катхам на джнейам асмабхих папад асман нивартитум
кула-кшайа-кртам дошам прапашйадбхир джанардана

39
кула-кшайе пранашйанти кула-дхармах санатанах
дхарме наште кулам кртснам адхармо 'бхибхаватй ута

40
адхармабхибхават кришна прадушйанти кула-стрийах
стришу душтасу варшнейа джайате варна-санкарах

41
санкаро наракайаива кула-гхнанам куласйа ча
патанти питаро хй эшам лупта-пиндодака-крийах

42
дошаир этаих кула-гхнанам варна-санкара-каракаих
утсадйанте джати-дхармах кула-дхармаш ча шашватах

43
утсанна-кула-дхарманам манушйанам джанардана
нараке нийатам васо бхаватитй анушушрума

44
ахо бата махат папам картум вйавасита вайам
йад раджйа-сукха-лобхена хантум сва-джанам удйатах

45
йади мам апратикарам ашастрам шастра-панайах
дхартараштра ране ханйус тан ме кшематарам бхавет

46
санджайа увача
эвам уктварджунах санкхйе ратхопастха упавишат
висриджйа са-шарам чапам шока-самвигна-манасах

ГЛАВА 2 Санкхья-йога

1
санджайа увача
там татха крпайавиштам ашру-пурнакулекшанам
вишидантам идам вакйам увача мадхусуданах

 

2
шри-бхагаван увача

кутас тва кашмалам идам вишаме самупастхитам
анарйа-джуштам асваргйам акирти-карам арджуна

3
клаибйам ма сма гамах партха наитат твайй упападйате
кшудрам хридайа-даурбалйам тйактвоттиштха парантапа

4
арджуна увача
катхам бхишмам ахам санкхйе дронам ча мадхусудана
ишубхих пратийотсйами пуджархав ари-судана

5
гурун ахатва хи маханубхаван
шрейо бхоктум бхаикшйам апиха локе
хатвартха-камамс ту гурун ихаива
бхунджийа бхоган рудхира-прадигдхан

6
на чаитад видмах катаран но гарийо
йад ва джайема йади ва но джайейух
йан эва хатва на джидживишамас
те 'вастхитах прамукхе дхартараштрах

7
карпанйа-дошопахата-свабхавах
прччхами твам дхарма-саммудха-четах
йач чхрейах сйан нишчитам брухи тан ме
шишйас те 'хам шадхи мам твам прапаннам

8
на хи прапашйами мамапанудйад
йач чхокам уччхошанам индрийанам
авапйа бхумав асапатнам риддхам
раджйам суранам апи чадхипатйам

9
санджайа увача
эвам уктва хршикешам гудакешах парантапах
на йотсйа ити говиндам уктва тушним бабхува ха

10
там увача хршикешах прахасанн ива бхарата
сенайор убхайор мадхйе вишидантам идам вачах

11
шри-бхагаван увача
ашочйан анвашочас твам праджна-вадамш ча бхашасе
гатасун агатасумш ча нанушочанти пандитах

12
на тв эвахам джату насам на твам неме джанадхипах
на чаива на бхавишйамах сарве вайам атах парам

13
дехино 'смин йатха дехе каумарам йауванам джара
татха дехантара-праптир дхирас татра на мухйати

14
матра-спаршас ту каунтейа шитошна-сукха-духкха-дах
агамапайино 'нитйас тамс титикшасва бхарата

15
йам хи на вйатхайантй эте пурушам пурушаршабха
сама-духкха-сукхам дхирам со 'мртатвайа калпате

16
насато видйате бхаво набхаво видйате сатах
убхайор апи дршто 'нтас тв анайос таттва-даршибхих

17
авинаши ту тад виддхи йена сарвам идам татам
винашам авйайасйасйа на кашчит картум архати

18
антаванта име деха нитйасйоктах шариринах
анашино 'прамейасйа тасмад йудхйасва бхарата

19
йа энам ветти хантарам йаш чаинам манйате хатам
убхау тау на виджанито найам ханти на ханйате

20
на джайате мрийате ва кадачин
найам бхутва бхавита ва на бхуйах
аджо нитйах шашвато 'йам пурано
на ханйате ханйамане шарире

21
ведавинашинам нитйам йа энам аджам авйайам
катхам са пурушах партха кам гхатайати ханти кам

22
васамси джирнани йатха вихайа
навани грхнати наро 'парани

татха шарирани вихайа джирнанй
анйани самйати навани дехи

23
наинам чхинданти шастрани наинам дахати паваках
на чаинам кледайантй апо на шошайати марутах

24
аччхедйо 'йам адахйо 'йам акледйо 'шошйа эва ча
нитйах сарва-гатах стханур ачало 'йам санатанах

25
авйакто 'йам ачинтйо 'йам авикарйо 'йам учйате
тасмад эвам видитваинам нанушочитум архаси

26
атха чаинам нитйа-джатам нитйам ва манйасе мртам
татхапи твам маха-бахо наинам шочитум архаси

27
джатасйа хи дхруво мртйур дхрувам джанма мртасйа ча
тасмад апарихарйе 'ртхе на твам шочитум архаси

28
авйактадини бхутани вйакта-мадхйани бхарата
авйакта-нидхананй эва татра ка паридевана

29
ашчарйа-ват пашйати кашчид энам
ашчарйа-вад вадати татхаива чанйах
ашчарйа-вач чаинам анйах шрноти
шрутвапй энам веда на чаива кашчит

30
дехи нитйам авадхйо 'йам дехе сарвасйа бхарата
тасмат сарвани бхутани на твам шочитум архаси

31
сва-дхармам апи чавекшйа на викампитум архаси
дхармйад дхи йуддхач чхрейо 'нйат кшатрийасйа на видйате

32
йадрччхайа чопапаннам сварга-дварам апавртам
сукхинах кшатрийах партха лабханте йуддхам идршам

33
атха чет твам имам дхармйам санграмам на каришйаси
татах сва-дхармам киртим ча хитва папам авапсйаси

34
акиртим чапи бхутани катхайишйанти те 'вйайам
самбхавитасйа чакиртир маранад атиричйате

35
бхайад ранад упаратам мамсйанте твам маха-ратхах
йешам ча твам баху-мато бхутва йасйаси лагхавам

36
авачйа-вадамш ча бахун вадишйанти тавахитах
ниндантас тава самартхйам тато духкхатарам ну ким

37
хато ва прапсйаси сваргам джитва ва бхокшйасе махим
тасмад уттиштха каунтейа йуддхайа крта-нишчайах

38
сукха-духкхе саме кртва лабхалабхау джайаджайау
тато йуддхайа йуджйасва наивам папам авапсйаси

39
эша те 'бхихита санкхйе буддхир йоге тв имам шрну
буддхйа йукто йайа партха карма-бандхам прахасйаси

40
нехабхикрама-нашо 'сти пратйавайо на видйате
св-алпам апй асйа дхармасйа трайате махато бхайат

41
вйавасайатмика буддхир экеха куру-нандана
баху-шакха хй ананташ ча буддхайо 'вйавасайинам

42-43
йам имам пушпитам вачам правадантй авипашчитах
веда-вада-ратах партха нанйад астити вадинах

каматманах сварга-пара джанма-карма-пхала-прадам
крийа-вишеша-бахулам бхогаишварйа-гатим прати

44
бхогаишварйа-прасактанам тайапахрта-четасам
вйавасайатмика буддхих самадхау на видхийате

45
траи-гунйа-вишайа веда нистраи-гунйо бхаварджуна
нирдвандво нитйа-саттва-стхо нирйога-кшема атмаван

46
йаван артха удапане сарватах самплутодаке
таван сарвешу ведешу брахманасйа виджанатах

47
карманй эвадхикарас те ма пхалешу кадачана
ма карма-пхала-хетур бхур ма те санго 'ств акармани

48
йога-стхах куру кармани сангам тйактва дхананджайа
сиддхй-асиддхйох само бхутва саматвам йога учйате

49
дурена хй аварам карма буддхи-йогад дхананджайа
буддхау шаранам анвиччха крпанах пхала-хетавах

50
буддхи-йукто джахатиха убхе сукрта-душкрте
тасмад йогайа йуджйасва йогах кармасу каушалам

51
карма-джам буддхи-йукта хи пхалам тйактва манишинах
джанма-бандха-винирмуктах падам гаччхантй анамайам

52
йада те моха-калилам буддхир вйатитаришйати
тада гантаси нирведам шротавйасйа шрутасйа ча

53
шрути-випратипанна те йада стхасйати нишчала
самадхав ачала буддхис тада йогам авапсйаси

54
арджуна увача
стхита-праджнасйа ка бхаша самадхи-стхасйа кешава
стхита-дхих ким прабхашета ким асита враджета ким

55
шри-бхагаван увача
праджахати йада каман сарван партха мано-гатан
атманй эватмана туштах стхита-праджнас тадочйате

56
духкхешв анудвигна-манах сукхешу вигата-спрхах
вита-рага-бхайа-кродхах стхита-дхир мунир учйате

57
йах сарватранабхиснехас тат тат прапйа шубхашубхам
набхинандати на двешти тасйа праджна пратиштхита

58
йада самхарате чайам курмо 'нганива сарвашах
индрийаниндрийартхебхйас тасйа праджна пратиштхита

59
вишайа винивартанте нирахарасйа дехинах
раса-варджам расо 'пй асйа парам дрштва нивартате

60
йатато хй апи каунтейа пурушасйа випашчитах
индрийани праматхини харанти прасабхам манах

61
тани сарвани самйамйа йукта асита мат-парах
ваше хи йасйендрийани тасйа праджна пратиштхита

62
дхйайато вишайан пумсах сангас тешупаджайате
сангат санджайате камах камат кродхо 'бхиджайате

63
кродхад бхавати саммохах саммохат смрти-вибхрамах
смрти-бхрамшад буддхи-нашо буддхи-нашат пранашйати

64
рага-двеша-вимуктаис ту вишайан индрийаиш чаран
атма-вашйаир видхейатма прасадам адхигаччхати

65
прасаде сарва-духкханам ханир асйопаджайате
прасанна-четасо хй ашу буддхих парйаватиштхате

66
насти буддхир айуктасйа на чайуктасйа бхавана
на чабхавайатах шантир ашантасйа кутах сукхам

67
индрийанам хи чаратам йан мано 'нувидхийате
тад асйа харати праджнам вайур навам ивамбхаси

68
тасмад йасйа маха-бахо нигрхитани сарвашах
индрийаниндрийартхебхйас тасйа праджна пратиштхита

69
йа ниша сарва-бхутанам тасйам джагарти самйами
йасйам джаграти бхутани са ниша пашйато мунех

 

70
апурйаманам ачала-пратиштхам
самудрам апах правишанти йадват
тадват кама йам правишанти сарве
са шантим апноти на кама-ками

71
вихайа каман йах сарван пумамш чарати нихспрхах
нирмамо нираханкарах са шантим адхигаччхати

72
эша брахми стхитих партха наинам прапйа вимухйати
стхитвасйам анта-кале 'пи брахма-нирванам ричхати

ГЛАВА 3 Карма-йога

1
арджуна увача
джйайаси чет карманас те мата буддхир джанардана
тат ким кармани гхоре мам нийоджайаси кешава

2
вйамишренева вакйена буддхим мохайасива ме
тад экам вада нишчитйа йена шрейо 'хам апнуйам

3
шри-бхагаван увача
локе 'смин дви-видха ништха пура прокта майанагха
джнана-йогена санкхйанам карма-йогена йогинам

4
на карманам анарамбхан наишкармйам пурушо 'шнуте
на ча саннйасанад эва сиддхим самадхигаччхати

5
на хи кашчит кшанам апи джату тиштхатй акарма-крт
карйате хй авашах карма сарвах пракрти-джаир гунаих

6
кармендрийани самйамйа йа асте манаса смаран
индрийартхан вимудхатма митхйачарах са учйате

7
йас тв индрийани манаса нийамйарабхате 'рджуна
кармендрийаих карма-йогам асактах са вишишйате

8
нийатам куру карма твам карма джйайо хй акарманах
шарира-йатрапи ча те на прасиддхйед акарманах

9
йаджнартхат кармано 'нйатра локо 'йам карма-бандханах
тад-артхам карма каунтейа мукта-сангах самачара

10
саха-йаджнах праджах срштва пуровача праджапатих
анена прасавишйадхвам эша во 'ств ишта-кама-дхук

11
деван бхавайатанена те дева бхавайанту вах
параспарам бхавайантах шрейах парам авапсйатха

12
иштан бхоган хи во дева дасйанте йаджна-бхавитах
таир даттан апрадайаибхйо йо бхункте стена эва сах

13
йаджна-шишташинах санто мучйанте сарва-килбишаих
бхунджате те тв агхам папа йе пачантй атма-каранат

14
аннад бхаванти бхутани парджанйад анна-самбхавах
йаджнад бхавати парджанйо йаджнах карма-самудбхавах

15
карма брахмодбхавам виддхи брахмакшара-самудбхавам
тасмат сарва-гатам брахма нитйам йаджне пратиштхитам

16
эвам правартитам чакрам нанувартайатиха йах
агхайур индрийарамо могхам партха са дживати

17
йас тв атма-ратир эва сйад атма-трпташ ча манавах
атманй эва ча сантуштас тасйа карйам на видйате

18
наива тасйа кртенартхо накртенеха кашчана
на часйа сарва-бхутешу кашчид артха-вйапашрайах

19
тасмад асактах сататам карйам карма самачара
асакто хй ачаран карма парам апноти пурушах

20
карманаива хи самсиддхим астхита джанакадайах
лока-санграхам эвапи сампашйан картум архаси

21
йад йад ачарати шрештхас тат тад эветаро джанах
са йат праманам куруте локас тад анувартате

22
на ме партхасти картавйам тришу локешу кинчана
нанаваптам аваптавйам варта эва ча кармани

23
йади хй ахам на вартейам джату карманй атандритах
мама вартманувартанте манушйах партха сарвашах

24
утсидейур име лока на курйам карма чед ахам
санкарасйа ча карта сйам упаханйам имах праджах

25
сактах карманй авидвамсо йатха курванти бхарата
курйад видвамс татхасакташ чикиршур лока-санграхам

26
на буддхи-бхедам джанайед аджнанам карма-сангинам
джошайет сарва-кармани видван йуктах самачаран

27
пракртех крийаманани гунаих кармани сарвашах
аханкара-вимудхатма картахам ити манйате

28
таттва-вит ту маха-бахо гуна-карма-вибхагайох
гуна гунешу вартанта ити матва на саджджате

29
пракртер гуна-саммудхах саджджанте гуна-кармасу
тан акртсна-видо мандан кртсна-вин на вичалайет

30
майи сарвани кармани саннйасйадхйатма-четаса
нирашир нирмамо бхутва йудхйасва вигата-джварах

31
йе ме матам идам нитйам анутиштханти манавах
шраддхаванто 'насуйанто мучйанте те 'пи кармабхих

32
йе тв этад абхйасуйанто нанутиштханти ме матам
сарва-джнана-вимудхамс тан виддхи наштан ачетасах

33
садршам чештате свасйах пракртер джнанаван апи
пракртим йанти бхутани ниграхах ким каришйати

34
индрийасйендрийасйартхе рага-двешау вйавастхитау
тайор на вашам агаччхет тау хй асйа парипантхинау

35
шрейан сва-дхармо вигунах пара-дхармат св-ануштхитат
сва-дхарме нидханам шрейах пара-дхармо бхайавахах

36
арджуна увача
атха кена прайукто 'йам папам чарати пурушах
аниччханн апи варшнейа балад ива нийоджитах

37
шри-бхагаван увача
кама эша кродха эша раджо-гуна-самудбхавах
махашано маха-папма виддхй энам иха ваиринам

38
дхуменаврийате вахнир йатхадаршо малена ча
йатхолбенаврто гарбхас татха тенедам авртам

39
авртам джнанам этена джнанино нитйа-ваирина
кама-рупена каунтейа душпуренаналена ча

40
индрийани мано буддхир асйадхиштханам учйате
этаир вимохайатй эша джнанам авртйа дехинам

41
тасмат твам индрийанй адау нийамйа бхаратаршабха
папманам праджахи хй энам джнана-виджнана-нашанам

42
индрийани паранй ахур индрийебхйах парам манах
манасас ту пара буддхир йо буддхех паратас ту сах

43
эвам буддхех парам буддхва самстабхйатманам атмана
джахи шатрум маха-бахо кама-рупам дурасадам

 

ГЛАВА 4 Гьяна-йога

1
шри-бхагаван увача
имам вивасвате йогам проктаван ахам авйайам
вивасван манаве праха манур икшвакаве 'бравит

2
эвам парампара-праптам имам раджаршайо видух
са каленеха махата його наштах парантапа

3
са эвайам майа те 'дйа йогах проктах пуратанах
бхакто 'си ме сакха чети рахасйам хй этад уттамам

4
арджуна увача
апарам бхавато джанма парам джанма вивасватах
катхам этад виджанийам твам адау проктаван ити

5
шри-бхагаван увача
бахуни ме вйатитани джанмани тава чарджуна
танй ахам веда сарвани на твам веттха парантапа

6
аджо 'пи санн авйайатма бхутанам ишваро 'пи сан
пракртим свам адхиштхайа самбхавамй атма-майайа

7
йада йада хи дхармасйа гланир бхавати бхарата
абхйуттханам адхармасйа тадатманам сриджамй ахам

8
паритранайа садхунам винашайа ча душкртам
дхарма-самстхапанартхайа самбхавами йуге йуге

9
джанма карма ча ме дивйам эвам йо ветти таттватах
тйактва дехам пунар джанма наити мам эти со 'рджуна

10
вита-рага-бхайа-кродха ман-майа мам упашритах
бахаво джнана-тапаса пута мад-бхавам агатах

11
йе йатха мам прападйанте тамс татхаива бхаджамй ахам
мама вартманувартанте манушйах партха сарвашах

12
канкшантах карманам сиддхим йаджанта иха деватах
кшипрам хи мануше локе сиддхир бхавати карма-джа

13
чатур-варнйам майа срштам гуна-карма-вибхагашах
тасйа картарам апи мам виддхй акартарам авйайам

14
на мам кармани лимпанти на ме карма-пхале спрха
ити мам йо 'бхиджанати кармабхир на са бадхйате

15
эвам джнатва кртам карма пурваир апи мумукшубхих
куру кармаива тасмат твам пурваих пурватарам кртам

16
ким карма ким акармети кавайо 'пй атра мохитах
тат текарма правакшйамийадж джнатвамокшйасе 'шубхат

17
кармано хй апи боддхавйам боддхавйам ча викарманах
акарманаш ча боддхавйам гахана кармано гатих

18
карманй акарма йах пашйед акармани ча карма йах
са буддхиман манушйешу са йуктах кртсна-карма-крт

19
йасйа сарве самарамбхах кама-санкалпа-варджитах
джнанагни-дагдха-карманам там ахух пандитам будхах

20
тйактва карма-пхаласангам нитйа-трпто нирашрайах
карманй абхиправртто 'пи наива кинчит кароти сах

21
нирашир йата-читтатма тйакта-сарва-париграхах
шарирам кевалам карма курван напноти килбишам

22
йадрччха-лабха-сантушто двандватито виматсарах
самах сиддхав асиддхау ча кртвапи на нибадхйате

23
гата-сангасйа муктасйа джнанавастхита-четасах
йаджнайачаратах карма самаграм правилийате

24
брахмарпанам брахма хавир брахмагнау брахмана хутам
брахмаива тена гантавйам брахма-карма-самадхина

25
даивам эвапаре йаджнам йогинах парйупасате
брахмагнав апаре йаджнам йаджненаивопаджухвати

26
шротрадининдрийанй анйе самйамагнишу джухвати
шабдадин вишайан анйа индрийагнишу джухвати

27
сарваниндрийа-кармани прана-кармани чапаре
атма-самйама-йогагнау джухвати джнана-дипите

28
дравйа-йаджнас тапо-йаджна йога-йаджнас татхапаре
свадхйайа-джнана-йаджнаш ча йатайах самшита-вратах

29
апане джухвати пранам пране 'панам татхапаре
пранапана-гати руддхва пранайама-парайанах
апаре нийатахарах пранан пранешу джухвати

30
сарве'пй эте йаджна-видо йаджна-кшапита-калмашах
йаджна-шиштамрта-бхуджо йанти брахма санатанам

31
найам локо 'стй айаджнасйа куто 'нйах куру-саттама

32
эвам баху-видха йаджна витата брахмано мукхе
карма-джан виддхи тан сарван эвам джнатва вимокшйасе

33
шрейан дравйа-майад йаджнадж джнана-йаджнах парантапа
сарвам кармакхилам партха джнане парисамапйате

34
тад виддхи пранипатена парипрашнена севайа
упадекшйанти те джнанам джнанинас таттва-даршинах

35
йадж джнатва на пунар мохам эвам йасйаси пандава
йена бхутанй ашешани дракшйасй атманй атхо майи

36
апи чед аси папебхйах сарвебхйах папа-крт-тамах
сарвам джнана-плавенаива вриджинам сантаришйаси

37
йатхаидхамси самиддхо 'гнир бхасма-сат куруте 'рджуна
джнанагних сарва-кармани бхасма-сат куруте татха

38
на хи джнанена садршам павитрам иха видйате
тат свайам йога-самсиддхах каленатмани виндати

39
шраддхавал лабхате джнанам тат-парах самйатендрийах
джнанам лабдхва парам шантим ачиренадхигаччхати

40
аджнаш чашраддадханаш ча самшайатма винашйати
найам локо 'сти на паро на сукхам самшайатманах

41
йога-саннйаста-карманам джнана-санчхинна-самшайам
атмавантам на кармани нибадхнанти дхананджайа

42
тасмад аджнана-самбхутам хрт-стхам джнанасинатманах
чхиттваинам самшайам йогам атиштхоттиштха бхарата

 

ГЛАВА 5 Карма-саньяса йога
1
арджуна увача
саннйасам карманам кришна пунар йогам ча шамсаси
йач чхрейа этайор экам тан ме брухи су-нишчитам

2
шри-бхагаван увача
саннйасах карма-йогаш ча нихшрейаса-карав убхау
тайос ту карма-саннйасат карма-його вишишйате

3
джнейах са нитйа-саннйаси йо на двешти на канкшати
нирдвандво хи маха-бахо сукхам бандхат прамучйате

4
санкхйа-йогау пртхаг балах праваданти на пандитах
экам апй астхитах самйаг убхайор виндате пхалам

5
йат санкхйаих прапйате стханам тад йогаир апи гамйате
экам санкхйам ча йогам ча йах пашйати са пашйати

6
саннйасас ту маха-бахо духкхам аптум айогатах
йога-йукто мунир брахма на чиренадхигаччхати

7
йога-йукто вишуддхатма виджитатма джитендрийах
сарва-бхутатма-бхутатма курванн апи на липйате

8-9
наива кинчит каромити йукто манйета таттва-вит
пашйан шрнванспршанджигхран ашнан гаччхансвапаншвасан

пралапан висриджан грхнанн унмишан нимишанн апи
индрийаниндрийартхешу вартанта ити дхарайан

10
брахманй адхайа кармани сангам тйактва кароти йах
липйате на са папена падма-патрам ивамбхаса

11
кайена манаса буддхйа кевалаир индрийаир апи
йогинах карма курванти сангам тйактватма-шуддхайе

12
йуктах карма-пхалам тйактва шантим апноти наиштхиким
айуктах кама-карена пхале сакто нибадхйате

13
сарва-кармани манаса саннйасйасте сукхам ваши
нава-дваре пуре дехи наива курван на карайан

14
на картртвам на кармани локасйа сриджати прабхух
на карма-пхала-самйогам свабхавас ту правартате

15
надатте касйачит папам на чаива сукртам вибхух
аджнаненавртам джнанам тена мухйанти джантавах

16
джнанена ту тад аджнанам йешам нашитам атманах
тешам адитйа-вадж джнанам пракашайати тат парам

17
тад-буддхайас тад-атманас тан-ништхас тат-парайанах
гаччхантй апунар-аврттим джнана-нирдхута-калмашах

18
видйа-винайа-сампанне брахмане гави хастини
шуни чаива шва-паке ча пандитах сама-даршинах

19
ихаива таир джитах сарго йешам самйе стхитам манах
нирдошам хи самам брахма тасмад брахмани те стхитах

20
на прахршйет прийам прапйа нодвиджет прапйа чаприйам
стхира-буддхир асаммудхо брахма-вид брахмани стхитах

21
бахйа-спаршешв асактатма виндатй атмани йат сукхам
са брахма-йога-йуктатма сукхам акшайам ашнуте

22
йе хи самспарша-джа бхога духкха-йонайа эва те
адй-антавантах каунтейа на тешу рамате будхах

23
шакнотихаива йах содхум прак шарира-вимокшанат
кама-кродходбхавам вегам са йуктах са сукхи нарах

24
йо 'нтах-сукхо 'нтар-арамас татхантар-джйотир эва йах
са йоги брахма-нирванам брахма-бхуто 'дхигаччхати

25
лабханте брахма-нирванам ршайах кшина-калмашах
чхинна-дваидха йататманах сарва-бхута-хите ратах

26
кама-кродха-вимуктанам йатинам йата-четасам
абхито брахма-нирванам вартате видитатманам

27-28
спаршан кртва бахир бахйамш чакшуш чаивантаре бхрувох
пранапанау самау кртва насабхйантара-чаринау

йатендрийа-мано-буддхир мунир мокша-парайанах
вигатеччха-бхайа-кродхо йах сада мукта эва сах

29
бхоктарам йаджна-тапасам сарва-лока-махешварам
сухридам сарва-бхутанам джнатва мам шантим ричхати

 

ГЛАВА 6 Дхьна-йога
1
шри-бхагаван увача
анашритах карма-пхалам карйам карма кароти йах
са саннйаси ча йоги ча на нирагнир на чакрийах

2
йам саннйасам ити прахур йогам там виддхи пандава
на хй асаннйаста-санкалпо йоги бхавати кашчана

3
арурукшор мунер йогам карма каранам учйате
йогарудхасйа тасйаива шамах каранам учйате

4
йада хи нендрийартхешу на кармасв анушаджджате
сарва-санкалпа-саннйаси йогарудхас тадочйате

5
уддхаред атманатманам натманам авасадайет
атмаива хй атмано бандхур атмаива рипур атманах

6
бандхур атматманас тасйа йенатмаиватмана джитах
анатманас ту шатрутве вартетатмаива шатру-ват

7
джитатманах прашантасйа параматма самахитах
шитошна-сукха-духкхешу татха манапаманайох

8
джнана-виджнана-трптатма кута-стхо виджитендрийах
йукта итй учйате йоги сама-лоштрашма-канчанах

9
сухрн-митрарй-удасина-мадхйастха-двешйа-бандхушу
садхушв апи ча папешу сама-буддхир вишишйате

10
йоги йунджита сататам атманам рахаси стхитах
экаки йата-читтатма нирашир апариграхах

11-12
шучау деше пратиштхапйа стхирам асанам атманах
натй-уччхритам нати-ничам чаиладжина-кушоттарам

татраикаграм манах кртва йата-читтендрийа-крийах
упавишйасане йунджйад йогам атма-вишуддхайе

13-14
самам кайа-широ-гривам дхарайанн ачалам стхирах
сампрекшйа насикаграм свам дишаш чанавалокайан

прашантатма вигата-бхир брахмачари-врате стхитах
манах самйамйа мач-читто йукта асита мат-парах

15
йунджанн эвам садатманам йоги нийата-манасах
шантим нирвана-парамам мат-самстхам адхигаччхати

16
натй-ашнатас ту його 'сти на чаикантам анашнатах
на чати-свапна-шиласйа джаграто наива чарджуна

17
йуктахара-вихарасйа йукта-чештасйа кармасу
йукта-свапнавабодхасйа його бхавати духкха-ха

18
йада винийатам читтам атманй эваватиштхате
ниспрхах сарва-камебхйо йукта итй учйате тада

19
йатха дипо нивата-стхо ненгате сопама смрта
йогино йата-читтасйа йунджато йогам атманах

20-23
йатропарамате читтам нируддхам йога-севайа
йатра чаиватманатманам пашйанн атмани тушйати

сукхам атйантикам йат тад буддхи-грахйам атиндрийам
ветти йатра на чаивайам стхиташ чалати таттватах

йам лабдхва чапарам лабхам манйате надхикам татах
йасмин стхито на духкхена гурунапи вичалйате


там видйад духкха-самйога-вийогам йога-самджнитам

24
са нишчайена йоктавйо його 'нирвинна-четаса

санкалпа-прабхаван камамс тйактва сарван ашешатах
манасаивендрийа-грамам винийамйа самантатах

25
шанаих шанаир упарамед буддхйа дхрти-грхитайа
атма-самстхам манах кртва на кинчид апи чинтайет

26
йато йато нишчалати манаш чанчалам астхирам
татас тато нийамйаитад атманй эва вашам найет

27
прашанта-манасам хй энам йогинам сукхам уттамам
упаити шанта-раджасам брахма-бхутам акалмашам

28
йунджанн эвам садатманам йоги вигата-калмашах
сукхена брахма-самспаршам атйантам сукхам ашнуте

29
сарва-бхута-стхам атманам сарва-бхутани чатмани
икшате йога-йуктатма сарватра сама-даршанах

30
йо мам пашйати сарватра сарвам ча майи пашйати
тасйахам на пранашйами са ча ме на пранашйати

31
сарва-бхута-стхитам йо мам бхаджатй экатвам астхитах
сарватха вартамано 'пи са йоги майи вартате

32
атмаупамйена сарватра самам пашйати йо 'рджуна
сукхам ва йади ва духкхам са йоги парамо матах

33
арджуна увача
йо 'йам йогас твайа проктах самйена мадхусудана
этасйахам на пашйами чанчалатват стхитим стхирам

34
чанчалам хи манах кришна праматхи балавад дридхам
тасйахам ниграхам манйе вайор ива су-душкарам

35
шри-бхагаван увача
асамшайам маха-бахо мано дурниграхам чалам
абхйасена ту каунтейа ваирагйена ча грхйате

36
асамйататмана його душпрапа ити ме матих
вашйатмана ту йатата шакйо 'ваптум упайатах

37
арджуна увача
айатих шраддхайопето йогач чалита-манасах
апрапйа йога-самсиддхим кам гатим кришна гаччхати

38
каччин нобхайа-вибхрашташ чхиннабхрам ива нашйати
апратиштхо маха-бахо вимудхо брахманах патхи

39
этан ме самшайам кришна чхеттум архасй ашешатах
твад-анйах самшайасйасйа чхетта на хй упападйате

40
шри-бхагаван увача
партха наивеха намутра винашас тасйа видйате
на хи калйана-крт кашчид дургатим тата гаччхати

41
прапйа пунйа-кртам локан ушитва шашватих самах
шучинам шриматам гехе йога-бхрашто 'бхиджайате

42
атха ва йогинам эва куле бхавати дхиматам
этад дхи дурлабхатарам локе джанма йад идршам

43
татра там буддхи-самйогам лабхате паурва-дехикам
йатате ча тато бхуйах самсиддхау куру-нандана

44
пурвабхйасена тенаива хрийате хй авашо 'пи сах
джиджнасур апи йогасйа шабда-брахмативартате

45
прайатнад йатаманас ту йоги самшуддха-килбишах
анека-джанма-самсиддхас тато йати парам гатим

46
тапасвибхйо 'дхико йоги джнанибхйо 'пи мато 'дхиках
кармибхйаш чадхико йоги тасмад йоги бхаварджуна

47
йогинам апи сарвешам мад-гатенантар-атмана
шраддхаван бхаджате йо мам са ме йуктатамо матах

 

ГЛАВА 7 Гьна-вигьяна йога
1
шри-бхагаван увача
майй асакта-манах партха йогам йунджан мад-ашрайах
асамшайам самаграм мам йатха джнасйаси тач чхрну

2
джнанам те 'хам са-виджнанам идам вакшйамй ашешатах
йадж джнатва неха бхуйо 'нйадж джнатавйам авашишйате

3
манушйанам сахасрешу кашчид йатати сиддхайе
йататам апи сиддханам кашчин мам ветти таттватах

4
бхумир апо 'нало вайух кхам мано буддхир эва ча
аханкара итийам ме бхинна пракртир аштадха

5
апарейам итас тв анйам пракртим виддхи ме парам
джива-бхутам маха-бахо йайедам дхарйате джагат

6
этад-йонини бхутани сарванитй упадхарайа
ахам кртснасйа джагатах прабхавах пралайас татха

7
маттах паратарам нанйат кинчид асти дхананджайа
майи сарвам идам протам сутре мани-гана ива

8
расо 'хам апсу каунтейа прабхасми шаши-сурйайох
пранавах сарва-ведешу шабдах кхе паурушам нршу

9
пунйо гандхах пртхивйам ча теджаш часми вибхавасау
дживанам сарва-бхутешу тапаш часми тапасвишу

10
биджам мам сарва-бхутанам виддхи партха санатанам
буддхир буддхиматам асми теджас теджасвинам ахам

11
балам балаватам чахам кама-рага-виварджитам
дхармавируддхо бхутешу камо 'сми бхаратаршабха

12
йе чаива саттвика бхава раджасас тамасаш ча йе
матта эвети тан виддхи на тв ахам тешу те майи

13
трибхир гуна-майаир бхаваир эбхих сарвам идам джагат
мохитам набхиджанати мам эбхйах парам авйайам

14
даиви хй эша гуна-майи мама майа дуратйайа
мам эва йе прападйанте майам этам таранти те

15
на мам душкртино мудхах прападйанте нарадхамах
майайапахрта-джнана асурам бхавам ашритах

16
чатур-видха бхаджанте мам джанах сукртино 'рджуна
арто джиджнасур артхартхи джнани ча бхаратаршабха

17
тешам джнани нитйа-йукта эка-бхактир вишишйате
прийо хи джнанино 'тйартхам ахам са ча мама прийах

18
ударах сарва эваите джнани тв атмаива ме матам
астхитах са хи йуктатма мам эвануттамам гатим

19
бахунам джанманам анте джнанаван мам прападйате
васудевах сарвам ити са махатма су-дурлабхах

20
камаис таис таир хрта-джнанах прападйанте 'нйа-деватах
там там нийамам астхайа пракртйа нийатах свайа

21
йо йо йам йам танум бхактах шраддхайарчитум иччхати
тасйа тасйачалам шраддхам там эва видадхамй ахам

22
са тайа шраддхайа йуктас тасйарадханам ихате
лабхате ча татах каман майаива вихитан хи тан

23
антават ту пхалам тешам тад бхаватй алпа-медхасам
деван дева-йаджо йанти мад-бхакта йанти мам апи

24
авйактам вйактим апаннам манйанте мам абуддхайах
парам бхавам аджананто мамавйайам ануттамам

25
нахам пракашах сарвасйа йога-майа-самавртах
мудхо 'йам набхиджанати локо мам аджам авйайам

26
ведахам саматитани вартаманани чарджуна
бхавишйани ча бхутани мам ту веда на кашчана

27
иччха-двеша-самуттхена двандва-мохена бхарата
сарва-бхутани саммохам сарге йанти парантапа

28
йешам тв анта-гатам папам джананам пунйа-карманам
те двандва-моха-нирмукта бхаджанте мам дридха-вратах

29
джара-марана-мокшайа мам ашритйа йатанти йе
те брахма тад видух кртснам адхйатмам карма чакхилам

30
садхибхутадхидаивам мам садхийаджнам ча йе видух
прайана-кале 'пи ча мам те видур йукта-четасах