ЭКОНОМИКАЛЫ РЕСУРСТАР ЖНЕ ОЛАРДЫ ТРЛЕРІ. РЕСУРС ШЕКТЕУЛІГІНІ МСЕЛЕЛЕРІ.

ндірістік процесті жзеге асыру шін экономикалы ресурстарды материалды жне рухани игіліктер мен ызметтерді жасау шін пайдаланылаалатын ндірісті бар элементтерініжиынтыы болу ажет.

ЭК.ЛЫ ресурстар келесі топтара блінеді 1)материалды-жер жне капитал жатады2)адам ресурстары-ебек пен ксіпкерлік абілет жатады.Капитал немесе инвестициялы ресурстар барлы ндірілген ралдарды, яни тауарлар мен ызметтерді ндіруде жне оларды соы ттынушыа жеткізуде пайдалынатын ралдар, кліктерді барлы трлерін , рылыларды, оймалы кеістіктердіткізу торын амтиды.

 

10)МЕНШІК ПЕН ЭК.ЛЫ ЖЙЕ ТИПТЕРІ:ЕРКІН САУДА ЭК.СЫ ,АРАЛАС ЭК.КА,ОРТАЛЫТАНДЫРЫЛАН ЖОСПАРЛЫ ЭК.КА

Меншік-бл арасындаы материалды жне рухани игіліктерді ндіру, блу , айырбастау жне ттыну салсындаы крделі леуметтік-эк.лы атынастарды байатады.Эк.лы жйе –бл эк.лы процестер жиынтыы.Ол алыптасан мліктік атынастар мен йымды трлер негізінде оамда жзеге асады.лемдік экономикалы дебиеттерде эк.лы жйені топтауды ке таралан екі фактор негізінде жргізіледі:МЕНШІК ТИПТЕРІ БОЙЫНША;

ЭКОНОМИКАНЫ ЙЫМДАСТЫРУ ТИПТЕРІ БОЙЫНША ;Осындай дістер негізінде экономикалы жйені шешуді тмендегідей типтер арылы блінеді:

a)дстрлі эк.ка;b)кімшілдік-міршілдік эк.ка ;

c)еркін бсекелестік нарыты эк.ка;

d)азіргі рынокты эк.ка немесе аралас эк.ка.

11) Мемлекеттік меншік. Мемлекеттік меншікті жекешелендіру жне мемлекеттік иеліктен алу себебі – салдаы.Ерте дниені зінде а жымды, жеке ебектік жне мемлекеттік меншік трлері алыптса бастады. Осылардын ішінен кейінірек жеке жне мемлекеттік меншік трі кбірек дами тсті. Мемлекеттік меншік зінні барынша дамуын акімшілік- міршілдік экономикалы жйеде брыныы КСРО-да жзеге асырылып оны лесі баса меншік рылымында 88,6% рады. Алайда нарыты экономикасы дамыан елдерде мемлекеттік меншікті лесі 5- 30 % ауытиды. Экономикалы жне леуметтік рылыса байланысты мемлекеттік меншік баса меншік трлерімен тиымды болуы ммкін. Оны атаратын ызметімен: жалпы оамны даму стратегиясыны алыптасуы экономиканы салалы рылымыны отайландыру нтижесінде адама баытталан е жоары тиімділікке ол жеткізу арылы сабатастырылады. Экономикада бл меншік тріні басымдау болуы, наты мірде жаымсыз тстарда яни мемлекеттік монополияны пайда болуына алып келеді. Ол экономика шін аса ауыпты еді: мемлекеттік ндірушіні ттынушыа стемдігі пайда болып, арзан тауарлар трлерін жойю жзеге асты жне тапшылы пайда болды. анааттандырмайтын сраным алыптасты. Рынока ту жне ТМД елдерінде Р мемлекеттік меншекті мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру процесіні басталуы мемлекеттік меншік лесін ысартуа оны монополиялы стемдігін жоюа баытталан. Сондай-а оамды ндірісті тиімділігін арттыру шін бсекелестік ортаны рып, оны трындарды сранымы баыттау ажет. Мемлекетік меншік лесі 30-40 % шеберінде бекітіледі.Жеке мещікті глдену кезеінде еркін бсеке барынша арындап жеке кссіпкерлерді ндіріс тиімділігін ктеруге жне трындарды сіп келе жатан ажеттіліктерін анааттандыруа итермелейді. азіргі ркениетті оамда меншік иесі мынез-лыны белгілі ережелері жасалан, соеымен атар арты ндіру экономикалы дадарысыны ескерту туралы шаралар арастырылан. Жеке меншік жаа баыт алуда жне оны келешелі алда. азіргі уаытта жеке меншік жекеленген ана емес , сондай-а жымды, акционерлік жне кооперативтік трде меншік иесі жымдарын біріктіретін болды.

12) Жекешелендіруді азастандаы кейбір ерекшеліктері. Рынока ту жне ТМД елдерінде Р мемлекеттік меншекті мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру процесіні басталуы мемлекеттік меншік лесін ысартуа оны монополиялы стемдігін жоюа баытталан. Сондай-а оамды ндірісті тиімділігін арттыру шін бсекелестік ортаны рып, оны трындарды сранымы баыттау ажет. Мемлекетік меншік лесі 30-40 % шеберінде бекітіледі.Жеке мещікті глдену кезеінде еркін бсеке барынша арындап жеке кссіпкерлерді ндіріс тиімділігін ктеруге жне трындарды сіп келе жатан ажеттіліктерін анааттандыруа итермелейді. азіргі ркениетті оамда меншік иесі мынез-лыны белгілі ережелері жасалан, соеымен атар арты ндіру экономикалы дадарысыны ескерту туралы шаралар арастырылан. Жеке меншік жаа баыт алуда жне оны келешелі алда. азіргі уаытта жеке меншік жекеленген ана емес , сондай-а жымды, акционерлік жне кооперативтік трде меншік иесі жымдарын біріктіретін болды.

13) Тауар шаруашылыны мні, пайда болу шарттары жне типтері.Тауарлы деп німдер сату шін ндіріліп, ал ндіршілер мне ттынушылар арасындаы байланыс рынокты кмегімен жзеге асырылатын шарушылы аталады. Тарихи талымны крсеткендей , тауар ндірісіні пайда болуы тмендегідей ш жадайда жзеге асады. 1) е ірі оамды ебек блісіні болуы 2)алашы трмысты ауымдасты ойнауында жеке меншікті пайда болуы 3)тауар ндірушілерді экономикалы ошаулануы. Тауар ндірісіні екі трі бар: жай жне каиталистік . Олар бір типті , себебі оларды негізінде ндіріс рал жабдыына деген жеке меншік жатады жне ол екеуіде німді сату шін ндіреді. Соан арамастан з оларды арасында принситі айырмашылы бар. Жай тауар ндірісінде нім тауар ндірушіні зіндік ебегімен жасалады. Мнда жмыс кшін талдау жо. Капиталистік тауар ндірісінде німді ндіріс рал-жабдыы жо жалдамалы жмысшы жасайды .азастанда тауар ндірушілерді экономикалы ошаулануы рынока кшу кезінде еркін ксіпкерлер тобыны алыптасуын арастырады. р рынок лгісіне тауарлы ндірісті ерекме моделі сйкес келеді. 1)Дамыан рынокты тауар ндірісі ндіріс ралдарына жеке меншік болуына, тауар ндірушілерді з ебектеріне негізделген. 2)Еркін рынокты тауар ндірісі тбегейлі жаа белгіге ие болды, ол орта сипат алды,яни ол келесі былыстарды білдіреді. 3)Реттелетін рынокты тауар ндірісі экономикада мемлекеттік жне жек секторды болуымен сипатталынады. 4)Деформацияланан рынокты тауар ндірісі міршіл-кімшіл экономикаа тн жне дамыан оамды ебек блісін, дамыан машиналы ндірісті, лтты экономиканы дайы реттеуді, еркін нарыты атынастарды басып тастауды білдіреді.

14) Тауар асиеті. Ебек н теориясы. н заы.Марксты ойынша , тауар екі касиетті иеленеді: біріншіден, андайда бір адамны сранымын анааттандыруы, екіншіден, зат бола отырып, баса зата айырбасталу абілеттігі. Затты пайдалылыы, оны адамны анау-мынау сранымын анааттандыру асиеті-ттыну ны деп аталады. Кейбір ттыну ны адам сранымын тікелей анааттандыса , басалары-жанама анааттандырады. Ттыну нын жасайтын ебек наты ебек деп аталады. Ебекті нды теориясыны негізін А Смит ,Д Рикардо алаан. Олар туарды айырбасталу ны оан сіген ебек млшерімен аныталады, сондытан адам ебегі – тауар ныны айнар кзі деген тжырым жасады. Ебекті екі сипатын Маркс ашан оны аша жаалыы ан заы іс ректіні механизмін жне одан туындайтын леуметтік –экономикалы салдарлрды тсінуге кмектесті.

15) Шекті пайдалылы теориясы. Шекті пайдалылы теориясыны жалпы н теориясындаы орны.Эконокалы ылымда 21-шы асырда жаа н теориясы –шекті пайдалылы теориясы жасалады.рбір осы соы игілікті пайдалылыы, яни сол бірлікті, ттынуды е тменгі талап етуін анаттандыру – шекті пайдалылы болады. Баалылы –затты млшеріні шектілігін байатады, ол баалылыты болмауы- оларды арты екендігін крсетеді. Затты баалылыы осы заттаы шекті пайдалылыты млшерімен аныталады. Шекті пайдалылы теориясы шін нды немесе баалылыты субъективті арастыру сипаты тн. Ейген Бем-Баверк баалылыты объективті жне субъективті маынада айыра отырып, субъективті баалылы ”адам жадайыны дрыс болуы кзарасымен мнді” екенін атаан , ал объективті баылылы – бл “айырбасталу кшіне негізделген мнділік”. Бл кезде субъективті баалылы игілікті сиректілігімен, яни ай бір игіліктерді ор млшерімен байланыстырылады.

16-17) Ашаны пайда болуы, мні жне ызметтері. Аша айналыс заы. азіргі аша ерекшеліктері. азір жне несие аша айналу жйесіні артышылытары мен кемшіліктері.Аша- ндіру мен блу процестерінде адамдар арасында белгілі бір экономикалы арым атынастарды крсететін экономикалы категория жне де абсолютті икемді айырбас ралы болып табылады. Ашаны атаратын келесідей ызметтері болады: н лшемі, айналыс ралы, тлем ралы, азына жинау жне дниежзілік аша ызметтері. н заы-бл тауар ндірісіні дамуын басаратын баа заы. Оны негізгі атаратын функциялары мынадай: тауар ндірісін реттеу, ебек німділігін ынталандыру, тауар ндірушілерді дифференсалдау.азіргі тада ааз ашалара араанда несиелік ашалар кптеп олданылады. йткені, олар те икемді рі тиімді. Ашаны рлі рашан оымыстыларды ызытыран. н формасыны ашалай трге кшуіні зіндік ерекшелігі бар. р трлі халытарды аша ретінде ерекше танымал айырбас ралдары олданылан. Оларды ны траты деп есептелген. Олар мал, ол нер бйымдары, маталар, тері, жн,ару жарата жне т.б. Ашаны пайда болуыны зерттелуінде екі кз арас бар: Субъективті жне объективті. Субъективті кз арас кезінде аша адамдар арасындаы сапалы, тиімді келісімні нтижесінде пайда болады депр есептеледі. Ал объективті кз арас кезінде ашаны жалпы эквивалент рлі бекітілген.

18) Меншік экономикалы категория. Кп меншікті экономикалы жйе.оам мірінде меншікке байланысты атынастар рашан да маызды рл атарады. Меншік белгілі бір затты жеке млік ретінде адамны иеленуінен шыан ым. Ол оамды негізгі бастаулара жатады. Сондытан да, кез-келген кімет туралы задар шыады. Меншік ыты маынасында мліктік атынастарды білдіреді. Меншік иесіне замен алдын-ала белгіленген млік ана тн. Меншік категориясыны эконормикадаы орны мен рлін, мнін тсіну шін материалды игіліктерді ндіруге ммкіндік беретін ндіріс тсілдеріне жалпылама сипаттама беру ажет. ндіріс тсілінде екі жаты зерттеу жргізіледі. Атап айтанда.ндіргіш кштер. Ол материалды игіліктерді ндіруге олданылатын адам кші мен ндіріс ралдарын амтиды.ндірістік атынастар. Бл ндіріс процесі кезінде адамдар арасында туындайтын байланыстар. Экономикалы атынастарды ішінде шешуші рлді меншік атынасы алады. Меншік – бл зат емес, заттара байланысты туындайтын атынас. Меншік ретінде кез келген тланы затты пайдалануына байланысты ыы крінеді. Меншік объектілері болып жер, имараттар, материалды жне рухани-мдениет заттары жне т.с.с. табылады. Ал, субъектілері ретінде мемлекет, жым, жеке тла мен зады тлалар болады. Экономикалы жйе- бл материалды, рухани игіліктер мен ызметтерді ндірушілер мен ттынушылар арасындаы байланыстарды ерекше реттелген жйесі. азіргі тада экономикалы жйені анытауды келесідей баыттары бары рылымды – басарушылар (Нойбергер, Даффи), технологиялы ; ужімдемелік, яни мотевациялы – Бекингей, Ландауэр; институациалды-социологиялы (Гросман, С. Кузнец). Экономикалы жйе – бл ндіргіш кштермен ндірістік атынастарды зара бірлігі.

19)Нарыты пайда болуыны экономиканы алышарттары. Нары функциялары жне рылылымы.Нарыты алыптасуы ебекті оамды блуді пайда болуымен тікелей байланысты. Ебекті блуді кшеуі, оны дифференсалдануы мен мамандануы тек ана оамды ндірісті німділігі мен артуына алып келген жо, сонымен атар осы ебекті німдерін міндетті трде айырбастауа да келеді. Мндай айырбас бірте-,бірте кшейе тсіп, азіргі тадаы нарыа дейін жетілдірілді. Тауар ндірісіні дамуымен атар нарыта дамыды жне крделене тсті. Нары кпжаты, оны ртрлі зеттеуге болады. Сондытанда да экономикалы дебиеттерде оны анытамалары да кп. орыта айтанда, нары – бл дайы ндірісті барлы буынында, ндіру,блу,айырбас жне ттыну аясында сату жне сатып алу арылы жзеге асырылатын йымды-экономикалы атынастарды жйесі. ысаша айтанда, нары дегеніміз сраныс пен сыныс негізінде сату сатып алу процесі жретін ресми орталы. Кез келген нары, оны натылы тріне арамастан, ш негізгі элементке негізделіп ралады: баа, сраныс пен сыныс, бсеке. Нарыты тепе тедікті дл осы элементтер анытайды. Нарыты белгілі бір рылымы болады. Нарыты рылымы – бл нарыты жекелеген элементтеріні ішкі рылысы. Ол зіне тн ртрлі белгілері бойынша жіктеледі. 1.Экономикалы белгіленуі бойынша тауар мен ызмет крсету нарыы,ндіріс ралдары нарыы, баалы ааздар нарыы, аржы нарытары болып блінеді.2.Географиялы орны бойынша жергілікті, лтты, айматы,лемдік нарытар болып блінеді. 3.Бсекені шектеу дрежесі бойынша: монополиялы,олигополиялы,еркін, аралас деп аталады.4.Сату сипаты бойынша блшек жне ктермн деп блінеді.

20) Нары инфрарылымы жне оны нарыты ызмет етуіндегі рлі.азіргі кезде нары дамыан инфрарылымсыз, яни осалы кмекші салалар мен йымдарсыз ммкін емес. Нары инфрарылымы дегеніміз нарыты атынастарды ызмет етуін табысты амтамасыз ететін мекемелер, мемлекеттік жне коммерциялы фирмаларды жиынтыы. Барлы нарытарды оларды формаларыны, клемдеріні кптрлілігіне арамастан экономикалы ызметті йымдастыруды баса да типтерінен ажырататын бес белгісі бар. Олар мыналар: Наыз нары оан еркін кіруді жне одан еркін шыуды кздейді. Сондытан да, нарыа атысушыларды еш уаытта да шектелмейді.Нарыа атысушы тауар ндірушілерді елеулі саныны райсысыны белгіленген бааларыны жалпы нарыты бааа серіні тмендігінен, кез келген тауар ндіруші нарыта ттынушыа зіні баасын еріксіз жіктеу шін нарыа сонша тауар шыара алмайды.Нарыта материалды, аржылы жне ебек ресурстары емін еркін озалады.Нары, оан атысушыларды барлыына бірдей ммкіндіктер беруі ажет.Еркін нарыта белгілі бір сатушылар тобы шін артышылытар кзделмейді.

21)Сраныс пен сыныс заы жне оларды зара рекеті. Нарыты тепе-тедік.Сраныс дегеніміз- адамдарды тауар сатып алуа талабы мен абілеттілігі. Баа мен баадан тыс факторлар сраныса ыпалын тигізеді. Сраныс заы- сраныс клеміні бааа кері туелділігі деп білеміз: тауарды баасы нерлым тмен болса, тауар сранысы сорлым жоарылайды. сыныс дегеніміз- сатушыларды рынока тауарларды сату шін сынудаы талабы мен абілеттілігі. сыныса баа жне баадан тыс факторлар сер етеді. сыныс заы- сыныс шамасыны баа дегейіне тікелей туелділігі: баа жоарылаан сайын, рыноктаы сыныс шамасы лаяды.Сраныс пен сынысты зара рекеттестігі баа механизмі мен бсеке негізінде іске асырылады. Бл сраныс пен сынысты теестіріп, тепе-те бааны рылуына келіп соады. Егер нарыты баа тепе-тедік баадан арты болса, арты сыныс пайда болады, немесе сыныс шамасы тауар сранысынан асып кетеді. Егер нарыты баа тепе-те баадан тмен бекітілетін болса, анааттанарлысыз сраныс пайда болады, бл жадайда сраныс шамасы сыныс шамасынан басым болады.Сраныс млшері мен сыныс лемі бір- біріне дл келеді. Егер сыныс сраныстан асып кетсе, онда тауарды сатып алу азаяды, сондытан сатушылар тауарларыны баасын тсіруге мжбр болады. Ал егер сраныссыныстан кп болса, онда тауар баасы седі.

22) Сраныс пен сынысты баа жне табыстар бойынша икемділігі. иылысан икемділік.Икемділік дегеніміз- бір айныманы екінші айныманы згеруіне пайызды згерісті атынасы ретінде кріну реакциясы. Тауар баа икемділігіне кбірек ие болан сайын оны алмастырушылары кбірек болады. сынысты икемділігіне ыпал ететін маызды фактор- уаыт. сыныс детте за мерзімге икемді бааны згеруі сыныс шамасына сер етеді. Сранысты баадан тыс факторлары:1\ ттынушылардын кірістері 2\ зара алмастырушы жне зара толытырушы тауарлардн баалары 3\ ттынушылардын таламы 4\ ктілісі сынысты баадан тыс факторлары :1\ ресурс баалары 2\ технология 3\ баса тауарлардын баалары 4\ ктілісі 5\ сатушылар саны 6\ салыпен жрдем аражатыИкемді сыныс –баа тмендегенде сату клемі седіде жалпы тсім артадыИкемсіз сыныс- баа тмендегенде сату клемі аз ана згереді жалпы тсім тмендейдіЖеке дара икемділік – бааны тмендеуі сумен теледі жне жалпы тсім згермейді.

23)Бсеке, оны мні, трлері жне оны дістері.Рынокты атынастарды мн- маынасын байататын ымдарды бірі- бсеке(латын сзі конкурро- тйістіру) болып табылады. Бсеке нары субъектісіні тепе- тедік ытаы тауарды пайдалы ткізу шін зара экономикалы жарысын крсетеді немесе аржыны те пайдалы жмсау. Бсекені болмауы монополизмге алып барады. Рынок субъектілері кп болса, бсеке тиімді жреді. Себебі бсеке мен монополия бір- біріне кері ымдар.Бсеке трлері: 1\ Ішкі салалы- бір салалы ксіпорындар арасындаы е лкен табыс шін крес. 2\ Салааралы- трлі салалы ксіпорындар арасындаы капитал салуды е пайдалы жадайы шін крес. Бсекелік кресті дістемелері: 1\ Баа бсекесі- ндіріс шыындарын азайтып, ассортименті мен сапасын згертпей тауар баасын тмендету негізінде осымша табыс алу шін крес. 2\ Кресті нарытан тыс нысандарын пайдалану- аржылы улы-смдытар, нды ааздармен алып-сатарлы жасау, нерксіптік тышылы, мемлекеттік органдар арылы ысым жасау, бсекелесті кзін жою. 3\ Баадан тыс бсеке- тауар асиетіні згеруі жне оан сапалы жаа ерекшіліктерді берілуі, субститут-тауарларды рылуы, сатудан кейінгі техникалы ызмет, жарнама.

24\Нары лгілері (моделдері): таза бсеке, таза монополия, монополиялы бсеке, олигополия. Таза бсеке- кезкелген сас тауарларды сатушылар мен сатып алушыларды кптеген рамынан турады. Бірде- бір сатып алушы мен сатушы жеке дара сранымды, рынока тауарды тсуін немесе оны баасын баылай алмайды. Сатушы бааны нарыты баадан жоары оюа дрмені жетпейді, себебі сатып алушы зіне ажетті млшерде тауарды рынокты баамен еркін ала алады. рбір сатушы бір ана тауар німін сатады. Таза монополия рынокта ешандайсыз бсекелестерсіз бір ана сатушы болан кезде пайда болады. Оны ерекшелігі, сатушы з баасын те ке шектіктк ауыстыра алады, ал максималды жоары баа тек тлем абілеттік сраныспен шектеледі. Кейбір жадайда рынокта тек бір ана сатып алушы болады. Ол монопсония деп аталады. Монополиялы бсеке кезінде рынокта сатушылар мен сатып алушыларды саны бірнешеу болады. Біра жаа былыс пайда болады - німні дифференциясы, яни німні даярлыы оны баса бсекелесті сас тауарларынан айырып тратын асиетіні болуы. Ондай асиеттер: німні жоары сапасы, демі орамы, сатудаы жасы шарттар, дкенні жаымды орына орналасуы, жоары дегейдегі сервис жне т.б. болып табылады. Олигополиялы бсеке дегеніміз бірнеше фирма стемдік ететін рынок (грек. Oligos - аздаан, polio - сату). Оан біртекті немесе ртрлі німді сипаттама тн, ал басты белгісі – баа лидерді принципі бойынша бекітіледі. Бл бринцип кптеген фирмаларды бааны осы рыноктаы мыты фирманы баасы сияты оюа мтылатынын білдіреді.

25\Экономиканы монополизациялануы жне оны леуметтік – экономикалы зардаптары. Антимонополиялы реттеу.Монополяны масаты – рынокта баа мен ндіріс клемін баылау арылы ммкін болатын жоары табыс алу . Масата жету ралы болып орташадан жоары пайданы амтамассыз ететін монополиялы баа рлымын сынады. Монополия рынота стемдік етеді жне монополды жоары баа арасында жоары пайда ала отырып, німді шыаруды шектейді. Сонымен атар бсеке жо жадайда монополия техникалы прогресс есебінен тиімділікті жоарлату ынтасын жоалтады. Антимонополиялы зандар 1880 ж АШ- та абылданан. азіргі антимонополиялы задар 2 баытта жмыс істейді: бааны баылау жне компанияларды осыуын баылайды. азастанда 1996 ж “Бсеке жне сауда рыногындаы монополиялы ызметті шектеу туралы за абылданды жне антимонополиялы саясат бойынша мемлекеттік комитет рылды.” Біра за лі жетілмеген жне толы олданылмайды.

26)ндіріс факторлары. ндіріс функциясы. ндіріс факторларыны німділік кему шегіні задылыы. Еркін нарыты жатаушыларды бірі – Жан Батист Сэй (1767-1823жж.) “Саяси экономия трактаты” (1803ж.) ебегінде “ндірісті ш факторы” теориясын сынды. Бан ебек, капитал, жерді жатызады. Ал маржинализдер осы ш фактора ксіпкерлік абілеттілікті осан. Осы факторларды ызметін пайдалананы шін жалаы, пайда, рента тлем жзеге асады. ндірістік функция дегеніміз - ндіріске енгізілген факторлар мен німні шыарылуы арасындаы зара туелділік.Q=f (L, K),мндаы L-ебек (жмыс кші); K-капитал; Q-нім. детте, факторлар шамасы згермей, траты болады. Яни барлы факторлар бір мезгілде згереді н/е тек оларды біреуі згереді. Бл жадайда табыстылыа шектеулі сер етеді, ол тмендейді.

27) ндіріс шыындары. Айын жне айын емес шыындар.ндіріс шыыны – бл ндірісті сатып алынан факторларыны тлемі. Айын шыындардеп ндіріс факторлары мен жабдытаушылара айын аша формасындаы тлем трін алатын балама шыындар аталады. Бларды болуы ресурстарды тыстан алумен байланысты. Мысалы, жмысшылара жалаы тлеу, клік шыындарын теу т.б. Айын емес шыындар деп ндірісте пайдаланылан фирманы з иелігіндегі (сырттан сатып алынан) ресурстарды нын айтады. Мысалы, имараттарды жала бермегендіктен тспеген пайда. Бухгалтерлік статистикада айын емес шыындар крсетілмейді.

28) Бугалтерлік,алыпты жне экон. пайда. Экон. пайданы алыптасу шарттары. Пайда жеке ксіпорынны,саланы ттас лтты шаруашылыты ызметіні экономикалы нтижелерін бейнелейтін экономикалы категория. Бухгалтерлік пайда дегеніміз німді (жмысты, ызметті) сатудан тскен жалпы тсім мен аталмыш сырты шыындар, яни жабдытаушылар ресурстарына тлемдеріні арасындаы айырым. Экономикалы пайда жалпы тсімнен барлы шыындарды (сырты жне ішкі, соысына ксіпкерді алыпты пайдасы да жатады) алып тастаана те. алыпты пайда бл ксіпкерлік ызметті орындааны шін сыйаы; ішкі рентамен жне ішкі жалаымен атар ішкі шыындарды элементі болып табылады. алыпты пайда ксіпкерлік ресурстарды ызметті белгілі бір саласында стап труа ммкіндік береді.

29Пайданы жалпы жне шекті крсеткіштерді пайдалану арылы максималдау шарттары. Максималды пайдалылыты тепе-тедігін талдау мен анытау шін жаа экон- ымдарды енгіземіз: жалпы нім, орташа ж/е шекті нім. Жалпы нім (ТР) – бл німні жалпы саны, осы факторды санды аныталуы кезінде ж/е басада згермейтін ндіріс факторында ндіріледі. Шекті нім (МР) – бл осылан нім, осы ндіріс факторыны бір бірлігіне лайан кезде алынады: н/е ; Шекті нім ебегіні алай згеретіндігін байасты. Белгілі мнділікке дейін ол се тседі; онан со тмендей бастайды. Оны мн-маынасы мынада: егер бір фактор лайса, ал баса факторлар згеріссіз алады, онда ндіріс факторыны осымша німі кеми бастайды.

30) Ксіпкерлік ымы. Ксіпкерді экон.ы ызметтері. Ксіпкерлік – адам ызметіні ерекше саласы жне ол ебекті баса трлерінен ошауланып трады. Бан кезінде ататы неміс экономисі Гарвард университетіні профессоры Иозеф Алиоз Шумпетер (1883-1950жж.) мн берген. Оны айтан мынандай сзін эпиграф етіп алуа болады: «Ксіпкер болу – басаны істегенін істеу». «Ксіпкерлік» терминін алашы рет аылшын экономисі Ричард Кантильон (1650-1734жж.) ендірді. Ксіпкерлікті 3 трі бар: 1)бір тлалы жекеленген шаруашылытар 2)серіктестіктер 3)акционерлік оамдар; Жалпы шаын фирманы жмыс атаруы экон-ны икемділігін ктеру шін шешуші факторды бірі болып табылады. Шаын бизнесті даму дегейіне арап, мамандар елді экон-сыны ауыспалы кезеге икемді болуыны дегейін анытайды. Нарыты атынастарды бастапы дегейінде тран азастан экон-сы шін сіресе, осы фактор шешуші болып табылады. иыдытар, стсіздіктерге арамастан, шаын ксіпкерлік экон-, оамды, ылыми техникалы проблема-ды шеше дамып келе жатыр. 31)Ксіпкерлікті азастанда дамуы. оамды санада ксіпкер-бл тек адам, индивидум деген пікір берік ортыан.Рынок атынастарыны рылу жне даму практикасы мемлекеттік оамды мдделер шін белсенді ксіпкерлік ызметпен айналыса алатынын крсетті.Меммлекет ызметті ксіпкерлік саласына ерте осылады, сорлым тпелі экономиканы затыы ыса, мемлекеттік ксіпкерлік ызметті арыдан ойластырылан дадарыса арсы жне инфляцияа арсы бадарына бола нары экономикасы тиымды дамиды, соырлым мемлекетте халы аралы инвестициялы ахуал те жасы,соырлым лемдік экономикада осы мемлекетті мртебесі биік болады. тпелі экономика жадайында мемлекеттік ксіпкерлік ерекше сипата ие болады. Мемлекет нарыты жие жолында зады тла ретінде жаа функцияны-ксіпкерлік абілетті игеру ажет. Ксіпкерлік ызметті дамуыны экономикалы негізгі мемелекеттік меншік болып табылады.Р-да 2001 жылды басында мемелекеттік ксіпорындарды лесі оларды жалпы санында 23,5% рады. Мемлекет ксіпорындары оларды дербестігіні сипатына байланысты ш топа блінеді: бюджеттік;оамды;аралас акционерлік оамдар.Р-да мемлекеттік ксіпорына келесі ксіпорын жатады: мемлекеттік, шаруашылы жргізуге ыы бар, толы шаруашылы есепке негізделген ораныс зауыттары, дрі-дрмек дайындау жне т.б.; азыналы, жедел басаруа ыы бар, толы емес шаруашылы есепке негізделген.-тан мемл-ні ксіпкерлік ызметіні келесі мысалы 1996жылды басында азастан территориясы арылы тетін Евразия темір жолы бойынша транзиттік, жк жне контейнерлік тасымала атысты Еуропа мен Азияны жеті мемлекеттеріні арасында жаттара ол ойылуы бойынша оны инициативасынан крінді.азастан территориясы арылы трт трансконтениниталды темір жол магистралдары теді: Трансазия;Еуро-Азия,Ортаазия жне Атау теіз порты арылы Батыс магистралі.Еуропа-Скандинавия-Иран арасында жктерді тасымалдау уаытын ысартуды амтамасыз ететін «Солтстік-Отстік» жоба аралуда.

32)ыса мерзімдегі ндіріс шыындары:траты,айнымалы,орташа.Траты шыындар FC(Fixed cost)-ндіріс клеміне байланыссыз шыындар.Олара рылыс жне имараттара амортизациялы аударымдар, ренталы тлемдер, кімшілік басару шыындары т.б. жатады. Бндай шыындар тіпті ксіпорын жмысын тотатанда да тленуі тиіс.Айнымалы шыындар VC(variable cost)- ндіріліп жатан нім клемі санына туелді шыындар.Олар шикізата, материалдара, ебекаыа жне т.б. кететін шыындардан трады.ндіріс клемі скен сайын олар седі.Шыындарды шартты трде траты жне айнымалы блу талдау жасалып отыран кееге де байланысты болады.за мерзімде барлы шыындар айнымалы болады,себебі за мерзімде барлы рал-жабдытар ауыстырылады.Айнымалы жне траты шыындарды осындысы жалпы шыындарды райды TC(total cost).Орташа шыындар фирманы кірістерін анытау шін маызды: егер баа орташа шыындара те болса, фирма пайда алмайды. Егер орташа шыындардан кем болса, онда фирма зиян шегеді жне банкрот болады.Егер баа орташа шыындардан жоары болса, фирма баа мен шыындар арасындаы айырма млшерінде пайда табады.Орташа жалпы шыындар жалпы шыындарды нім клеміне блгенге те болады: ATC=TC/Q. Орташа траты шыындар, жалпы траты шыындарды нім клеміне болгенге те:AFC=TFC/Q. Орташа айнымалы шыындар жалпы айнымалы шыындарды ндірілген нім санына болгенге те: AVC=TVC/Q.

33)Ксіпкерлікті йымды-ыты формалары.Ксіпкерлік р трлі формада болады.Оларды топтастыру негізінде екі белгі жатыр:меншік формасы жне фирма клемі.Меншік формасына байланысты ксіпкерлік мемлекеттік жне жеке болып блінеді.Мемлекеттік ксіпкерлік детте траты жне капитал сыйымдылыы жоары,-себебі,кіметті аржылы жне йымдастырушылы жаынан аморлыында.Сонда да,жеке сектор мемлекеттікке араанда бір атар артышылыа ие:тсімділігі жоары ызмет сферасын тадауа еркін;бизнес клемі шектелмеген;ата баамен шектелмеген. Ксіпкерлікте де ш трді бліп алады:жеке тлалар;серіктестік; корпорация. Жеке ксіпкерлік деп бр адам ана айналысатын бизнесті айтады. Оны жауапкершілігі шктелмеген жне оны капиталы кп емес,жеке ксіпкерлікті кемшіліктері осында.Оны артышылытары:р меншік иесі з пайдасына зі ие,кез келген згерісті зі жасай алады. Серіктестік деп екі немесе одан да кп адам бірлесіп айналысатын бизнесті атайды. Серіктестікке де табыс салыы салынады.Корпорация деп бірге ксіпкерлік ызмет істеу шін бірлескен тлалар жиынтыы аталады.Корпорация меншігінде ы акциялар бойынша бліктерге блінген,сондытан корпорация иелері акция стаушылар,ал корпорация акционерлік оам деп аталады.

34) Шикізата сраныс.Ресурстара таайындалан баа мні жне оларды на ыпалы. Тауатдын баасы ндірушілер мен ттынушыларды жеке мдделерін анытауа ызмет етеді.Сондытан, микроэкономиканы негізгі мселесі болып р трлі рыноктардаы тауарларды баасыны рылуына сер ететін факторлар талданады. Баа рылудаы негізгі факторлар болып сраныс, сыныс жне олара сер ететін ндірістік шыындар, ресурстарды сиректігі, тауарларды пайдалылыы, фирманы ндірістік ммкіндіктері, уаыт интервалы жне т.б. аталады. Сатып алушылыр саныны кдеюі сранысты кбейтеді.Кптеген тауарлара атысты жадай, табысты кбеюі сапалы тауарлара сранысты суіне келеді. Сранысы табысты згеруіне тікелей байланысты згеретін тауарлар жоары категориялы тауарлар деп аталады.Сраныс табысты тсуі кезінде тетін тауарлар тменгі категориялы тауар деп аталады.

35) Ебек нарыы: ерекшеліктері, ызмет ету, механизмі. Ебек рыногі –бл рынокты ерекше трі, онда жмыс кші тауарын сату жне сатып алу жзеге асады. Осы жерде оны ны мен жалдану жадайы бааланады. Ебек рыногі – экономика жадайын крсетуді айнасы, трындарды жмыспен амту клемі мен динамикасын, жмыссыздыты сала бойынша, ксіби біліктілік, демографиялы жне баса да крсеткіштеріні рылымын байатады. Осы былыстар АШ-таы ебек рыногында айын крінді. Осындаы салы рылымнда екі тенденция байалады: ауылшаруашылыымен айналысатындар саныны тез ысаруы жне оларды ызмет крсету саясында артуы. Себебі бл сала барынша лая тсті жне ол оамды ебекті олданатын басты салаа айналады. Рынокта срыным мен сыным заы жмыс жасайды жне ол ебек аыа сер етеді.Мнда жмыс кшін сатушылар мен сатып алушылар кездеседі. зіні жмыс кшін сынатын жмыскерлер, яни зіні жмыса абілеттілігін сатушылар болып табылады. Бізді елімізде ебек рыногын мойындау шін жмыс кшіні леуметтік-экономикалы табиаты мен оны ндіріс рал-жабдыымен осылу дісін тбегейлі згерту керек. Ебек рыногындаы тепе-тедік сраныс пен сыныс кмегімен бекітіледі. Ебекке деген сраныс млшері жалаы млшерінен кері пропорционалды байланыстылыта болады. Жалаы млшері ктерілген кезінде фирмалар нарыты тепе-тедікті сатау масатында жмыс кшіне сранысты тмендетуі ажет, ал жалаы млшері тмендегенде едекке сраныс артады. Жмыс кшіне деген сыныс наты байланыса іс-рекет етеді.

36) Жалаы ебек баасы ретінде.Жалаыны блшектеп (дифферианциалдап) таайындау.Жалаы-ебек ныны ашалай лшемі. Р-ны аралас леуметтік баытталан рынокты экономикаа кшу кезінде минималды дегейдегі ебек аыны мемлеке кепілдендіреді жне жоары дегейдегі ебек аыа шек ойылмайды. Бл ебекті материалды ынталандыруды жне ебек німділігін арттыруды басты ралы болып, оамды ндірісті тиімді дамытуа ыпал етеді. Жалаыны диференциалау жне оны принциптері.Ебекаы дегейі халы шаруашылыы саласы жне аясына арай зіндік ерекшілігімен айындалып, ал бес принцпке негізделген: 1)ебекті крделігі. Крделі біліктілікті ебек жай ебекке араанда молдау нды райды жне оан ебекаы жоары болуы тиіс; 2) ебек жадайына арай жіктеу. Ебек жадайы жеіл жне ауыр; алыпты жне зиянды болуы ммкін. Сондытан алыпты жадайда ебек еткендерге араанда, ауыр рі зиянды жмыс істегендер жалаыны кп алуы ажет; 3) елімізді дамуын байататын экономиканы е ажетті салаларында басаларына араанда сім мен аы тлеу жоары болады; 4) экономикалы аудан мен айматы табии-климатты жадайыны згешелігімен байланысты; 5) жмыскер зі ебек ететін жердегі жне жалпы жымны ебек нтижесімен байланысты. Жалаыны йымдастыруды негізгі принцптері тарифтік жйеде бейнеленген. Ебек сыйпатыны санды жне сапалыын есепке ала отырып, тарифтік жйе жалаыны йымдастырады жне реттейді. Тарифтік жйеге тарифтік-квалификациялы анытама, тарифтік сетка жне тарифтік сім енеді

37 . Жалакы жуйелері жане формалары.Накты жане туракты жалакы. Енбек баска ондіріс факторлары сиякты жалакы деп аталатын табыс акеледі.жалакы енбекке марапатталу ретінде корінеді.бул даусыз шындыкты барлык зерттеушілер мойындайды.бірак олардын жалакыны тусіндірудегі бірлігі осымен ітеді жане озгешеліктер туындайды.маркстік концепция біріншіден енбек болашак кунынын кайнар козі, сол себепті онын куны жок, тауар емес деп далелдейді. Бул мынаган негізделген , сатылатын енбек емес, жумысшынын енбекке деген кабілеттілігі, ягни жумысшы мен онын жан уясынын омір суру куралынын кунын аныктайтын жумыс куші корінеді. Екіншіден , жалакы ретінде енбектін барлык онімі емес, тек кажеттісі , ягни жумыс кушінін кунынын орнын толтыратыны толенеді.ушіншіден тауар кунында баска факторларындын да улесі корінеді. Сонымен жалакы бул жумыс кушінін бага жане кун формасында корініс беруі.жалакы номиналды жане накты болып болінеді. Наминалды жалакы деп жумысшыга озінін енбегі ушін толенетін акша сомасын айтады. Накты жалакы дегеніміз алынган акша сомасына толып жаткан омірлік игіліктер мен кызметтерді иемдену молшерімен олшенеді. Ол номиналды жалакмен тікелей байланыста жане тауар мен кызметтерге бага денгейіне кері байланыста тур. Жалакы екі формада болады; мерзімді жне келісімді. Мерзімді жалакы жумыс узактыгымен аныкталады онын олшемі енбекті сагатына толем болып табылады. Келісімді толемде жалакы ондірілген онім колеміне байланысты болады.

38. Капитал нарыгы жане онын курылымы.Пайыз капитал меншік иесіні факторлык табысы ретінде. Бугінде Казакстанда болып жаткан отпелі кезен капиталдын алгашкы корлануымен тенестіріледі. Алайда осы процестердін арасында толы сйкестік жок, сондыктан уксастык шартты. Капиталдын алгашкы корлануы тусінігі ен бірінші А.Смит енбнгінде кездескен, кейіннен К.Маркстін «Капиталында» зерттелген.онын алгашкы магынасы феодализмнен капитализмге отудін материалдык жагдайларын дайындауда болды. Нарыкты катынастарга кошкен кезде капитал созі жиі аталатын болады бірак капитал деп кез келген акшаны айтады. Рас, кандайда бір капитал болмасын оз козгалысын белгілі акша сомасы турінде бастайды. Алайда акшанын акшамен жане акшанын капитал ретіндегі айырмашылыгы бар . акшалар оз бетінше капитал бола алмайды. Акшанын капиталга айналуынын басты шарты акша иегерінін нарыкта сондай тауарды табу мумкіндігі болып , ол жанаша кунды жасауга кабілетті , оданда коп озінін бай тургысынын кунды жасайды. Озінін басты енбегі капиталда К.Марк капиталдын бір катар аныктамасын берген. Кездейсок емес. Капиталдын бірінші томында капитал бул кн. Капиталдын екінші томында капитал бул козгалыс екенін далелдейді. Капиталдын ушінші томында капитал бул зат емес, ол адамдар арасындагы белгілі когамдык катынастар екенін айткан.

39 . Багалы кагаздар турлері. Багалы кагаздар рыногы.Багалы кагаздар иесіне табыс келетін, онын ксіп орын мліктеріне катысы барлыгын куландыратын коммерциялык документ. Багалы кагаздар табысты иелеріне дивидентпен пайызы турінде келінеді. ыры президентінін «багалы кагадар жане кор биржасы туралы» 1996 жылга 21 суірдегі жарлыгыны байланысты елімізде багалы кагаздар нарыгы айналымына акция, облегация, мемлекеттік казыналык міндеттемелер, жинак пен дипозит, сертификаттар жане вексел жіберіледі. Акция акционерлік кагамнын мулкіне белгілі пайызды салганын куаттайтын багалы кагаз жне онын иесіне пайданын бір болігін дивидент турінде алу кукыгын береді.

40. Пайда мні. Пайданын негізгі тусініктемелері. Пайданын кайнар козін тусіндіру талпынысынын алгашкылары болып 15- 17 мерканталистер жасаган.олардын ойлауынша пайда сырткы саудада туындаган. Тауарды шет елде жогары багамен сату аркылы адамдар пайда табады. Пайда теориясына экономикалык теорияя классиктері А.Смит пен Д.Рикардо субелі улес косты. Пайданын кайнар козін олар ондірістен таба білді. А.смит озінін басты енбегі «табигатты зерттеу жане халыктар байлыгынын себептері» деген енбекткрінде былай деген: «жумысшылардын материалга коскан кунынын озі екі болшекке болінеді: біреуі олардын жалакысын толеуде, екіншісі ксіпкердін пайдасын толеуде кетеді». А.Смит пайданы ксіпкердін жалдамалы жумысшы енбегі оніммен шегеру ретінде карастырган. А.Смит ойын былай корытындылаган: пайда бул жумысшышын толенбеген енгбегі, алайда онын корытындылары карама кайшылыкта болды. Д.Рикордо озінін пайдага коз карасын «саяси экономия жне салык салуды бастау» деген енбегінде баяндаган, онда ол жалакы молшері мен пайда бір біріне кері катынаста болатындыгын длелдеуге тырыскан, «пайданын жогарлауы немесе томендеуі, жалакынын томен немесе жогары болуымен байланыстыгын айткан. Демек Д.Рикардонын айтуынша пайда бул жумысшылар ондірген косымша

41.Жер нарыы, жер рентасы жне оны трлері. Жер баасы. Жер жне оны ойнауы ш факторыны бірі бола отырып, рента деп аталатын табыс келеді. Жер рентасыны табиаты жерді экономикалы ресурс ретіндегі ерекшеліктерімен жне жерді пайдалану атынастарымен байланысты. Жер - бірегей ндіріс ралы: сан жаынан ол шектелген, оны жасанды трде дайы ндіру ммкін емес; жер учаскілер нарлыы жаынан бір-біріне самайды, яни оларды табии ндіргіш кштері згеше болады. Жерді пайдалану экономикалы атынастарды ртрлі жйесімен реттеледі. Экономикалы ресурс ретінде жер ебек нтижесі емес яни оны ндіріс шыындары жо. Жер табиатты сыйлыы. Жерді саны шектелген, сондытан жер тжірибеде айда пайдаланса да оны сынысы млде икемді емес. Бл жер нарыында тек сраныс ана белсенді екенін крсетеді. Жерге сраныс згерістеріні нтижесі шамалы боландытан, оны пайдалананда осы ресурсты иесі белгілейтін баа шешуші роль атарады.. Нарыты экономиканы субъектісіне меншік иесіні екі типі жатады-толы меншік иесі жне ттыну меншік иесі. Жерді шектеулі жне оны дайы ндіруді ммкін еместігі, жер монополиясыны екі трлі болуын тудырады. Толы меншік иесі жерге зіні жеке меншік монополиясын жргізеді: ксіпкерге оны капмталын з жеріне келіп пайдалануа рсат ету етпеуге ерікті болады. Жал туралы келісім жасалан со жерді наты пайдаланушы белгіленеді. Оны жерді осы учаскісінде шаруашылы жргізуге монополиялы ы болады. Жеке меншік монополиясы абсолюттік жер рентасын тудырады, жерге шаруашылы монополиясы – дифференциялы жер рентасын тудырады. Рента – меншікке келетін табысты бір трі,капиталды жерге пайдалану ы шін меншік иесіне тсетін тлем. Оны клемі жала беру келісімінде белгіленеді.

42.лтты шарттар жргізу. Негізгі макроэкономикалы крсеткіштер.Макроэк\ теорияны зерттеу масаты бл экономиканы алыптастыру механизіміні тсінігі б.т. эконо\ крсеткіштер эко\ саясатта, эк\ талдау жне баалау шін жиі олд\ды. Ж азаматтар табыстарыны жиынтыын ж\е ндіріс тауарлары мен ызметтер шін жмсалан жалпы шыын клемін сипаттайды. Ж эк\а крсет\ е натысы деп есептеледі. Ж-ді тмендегідей бліктерге бліп крсетуге б\ды: 1) барлы э\ агенттер табысыны жиынтыы. 2) ндіріс тауарлары мен крсетілген ызмет\ жалпы шыын клемі. Ж-э\ка жадайын сипаттайды, себебі адамдар аз табыстара араанда лкен табыстарды кбірек абылдайды. Яни ндіріс тауарлары мен крсетілген ызмет клемі жоарылаан сайын, зіндік анааттандыру дрежесіні дегейі,ндірістік ж\е мемл\к ттыну дегейі жоары б\ды. Ж-эк\даы табыс пен ндірістегі шыын клемін бірдей лшейді. Себебі бл лшемдер соында бірдей болады. Жалпы, э\ка шін табыс клемі шыын клеміне те болу керек. Бан кз жеткізу шін,біз лтты есепшотты, Ж стат\ жйе лшемін ж\е баса да сонымен байланысты крсеткіштерге талдау жасап, оып йренуіміз керек.

44. Жинаталан сраныс (АD)бл лтты ндірісті наты клемі ттынушыны, ксіпорынны, мемлекетті кез келген баа дегейінде сатып алуы. АDтауар рыногында сынылан соы тауара жне ызметке барлы сраныс осындысын крсетеді. AD=c+i+gp+x; с й шаруашылыны жиынты сранысы; і капитал ралдарына сраныс; gp мемлекет тарапынан тауара жне ызметке сраныс; х таза экспорт, шетелді отанды тауара сранысымен, отанны шетелдік тауарына сранысы арасындаы айырымы. Жинаталан сыныс(AS)бл ртрлі баа дегейінде сынуа ммкін тауар мен ызметті жалпы саны, AS жалпы лтты німге те немесе лтты табыс клеміне теестіруге болады AS=Ж немесе AS=Т. Жинаталан сыныс баа дегеиіне туелді. те жоары баа ндіріс тауарын жне оан сынысты ынталандырады.. Ал, те тмен баа керісінше ндіріске жне тауара сынысты ысартады. Жиынты сынысынатек ана баалы факторлар ана емес, сонымен бірге баалы емес емес факторлар да ыпал етеді. Егер баалы факторлар жинаталан сыныс исыыны озалысын крсетпесе, онда баалы емес факторлар исыты оа жылжытады, шыынды азайтанда сола олар кбейгені. Егер жинаталан сраныс жинаталан сыныса те болса, тауар нарыында тепе-тедік орнайды. Біра наты мірде ол бзылады.

45. Казыргі кезенде Казакстандагы макроэкономиканын саясаттын басым жактары.(К.Р. президентінін 14 02 08 жылгы жолдауы)Енді макроэкономикалы саясатты басымдытары туралы.
кімет, лтты банк, аржылы баылау агенттігі мемлекетті аржылы трасызды атерлеріне арсы жйелі де жедел іс-имылдаржасауыны ыпалды тетігін алыптастырып, халыаралы рыноктарды азастан экономикасына деген сенімін ныайтуы керек.
Бірінші. аржылы баылау агенттігі­ніжмысын жйелі трде ныайту ажет.
Екінші. Салы жйесін азастанны жаа сатыдаы дамуыны міндеттерімен сйкестендіру ажет.
шінші. Экономикамызды тиімділігі мен бсекеге абілеттілігін амтамасыз етудегі айрыша миссияны мені тапсырмам бойынша жаадан рылан Бсекелестікті орау жніндегі агенттік атаратын болады.
Тртінші. Инфляцияа арсы крестікшейту ажет. Инфляцияны жаанды экономикалы дерістер тарапынан болатын ысымны кшейе тсуінен де лайып отыранын ескеріп, кімет тарапынан ойластырылан жне сол рекеттерге сйкес іс-шаралар абылдануы ажет.
46. Экономикалы цикл. Циклды алуан трлілігі. Экономикалы цикл- кезедік ктерілу, рлеу жне іскерлік белсенділік басылуымен крінеді, ммкін болатын барлы сыныс пен сранысты сйкессіздік формаларында айындалады.Цикл суретінде тербелуді болу нтижесі р трлі экономикалы белсенділік крсеткіштерін крсетеді: Ж су арыны, жалпы сату клемі, жалпы баа дегейі, жмыссызды клемі жне т.б.Негізгі цикл болып Ж су арыны теселуі кезінде экономикалы жйе трт фазадан трады: жандану,рлеу,бум(аылшын тілінен аударанда « глдену,тез ктерілу немесе дрбеле»), депрессия, тмендеу, кйзеліс.