Экзистенциализм философиясы

Экзистенциализм фил.сы адам туралы.

Экзистенциализм жеке адамдар «басалара» (оамды атынастара) салыстырмалы трде туелді екенін мойындайды. Жалпы аланда «басаларды» адамдарды ажыратып, дау-жанжал тудыратындыына арамастан олар зара байланыса тседі. Бл байланыс «басалармен мір сру коммуникациясы» деп аталады. Адамдар зара байланыса мтылу коммуникация алдындаы реймен, оны ммкіндігіне шбаланумен т.б. сзіз ласады. Мндай жадайда адамдар наыз «экзистенциалды» еркін тла бола алмайды. Еркін тла болу шін, ол оршаан сырты лемні жне іштегі сырты лемні серінен тылып, зіне зіні мен іс-рекетіні себептерін айындауы керек. Басаша айтанда, бостанды дегеніміз сыртты серінсіз еркін тандау. Бостандыты таы бір крінісі ол – жауапкершілік. Туаннан еркін болуа жаралан адам, бкіл лемні ауыртпалыын з мойнына ктереді, ол жалпы лем шін де, болмыс тсілі ретіндегі з шін де жауапты.(Стартр). Экзистенциалистер болмыса арама-арсы «иемдену» ымын да арастырды. Ал, адамды меншікті, заттарды езіп жаншуынан алай таруа болады? Бл сраа Марсель арама айшылыты айнар кзі адамны з табиатында дей келіп, одан шыу жолы – сйіспеншілікте, айырымдылыта, «рбандыта», иеленуді болмыс дегейіне ктеретін дінде, нерде жне философияда жатыр деп есептейді. Жалпы адамзат білмегендіктен орлы кріп отыран жо, керісінше, кп білгендіктен асірет шегіп отыр.

Позитивизм философиясы.

Негізгі позитивизм-«дрыс пікір» деп аталатын ым болып дниеге келеді, оны бастамасын салан Огюст Конт (1798-1857) жне Джон Стюарт Милль, Герберт Спенсер. Бл философияны ары тбі Д-Юм мен И.Канта тіреледі. Оларды масаты- алымдарды толып жатан алдын ораан бос ойлардан, былайша айтанда философиядан азат ету. Оларды пікірінше, рбір ылым - з алдына философия. Сол ылымдарды зерттеу ажет. Былайша айтанда рбір ылымда пайдалы да, пайдасыз да ойлар болады. Масат-дейді позитивистер,-солардын тек дрысын, пайдалысын абылдап пайдасызынан, кнделікті тіршіліктен тыс ойлардан арылу. Ондаы масаты-француз революция-сыны теориялы негізі болан. ХVIII асырдаы француз философиясынан бас тарту. Олай, болса, позитивизм-идеалистік философия, оны ішінде субъективтік идеализм. Сйтіп, революция арылы стемдікке олы жеткен буржуазия брын материализм, ылым шін крескен болса, енді одан бас тартып, идеализмге біржолата ден ойды. Оны эволюциясы бір асыр ішінде ш кезенен тті. Бірінші кезеі-позитивизм, екіншісі кезеі-эмпирио-критицизм, шінші кезеі-неопозитивизм немесе логикалы позитивизм. Себептері алдымен позитивизмні пайда болуына кері сер еткен—Гегель диалектикасыны дниеге келуі. Буржуазия идеологтары содан ауіптенді. Диалектикалы метофизиканы механикалы материализм деп, кемшіліктерін айын крсетті.

47) Ибн-Сина фил.даы дай эманациясы идеясы.

Ибн-Сина (980-1037)дниетанымыны алыптасуына философ рі жаратылыстану ылымдарыны озы лгілі білгірі ретінде араб мсылман лемінде танымал болуына Аль-Кинди мен л-Фараби философиясыны тікелей ыпал тигізгені белгілі. Европалытара Авиценна деген атпен белгілі болан ол. Орта Азияда, Бара аласыны маында дниеге келеді. Иран мемлекетіндегі Исфакан атты алада философия жне медицина саласы бойынша дріс алып з білімін жетілдіреді. Ибн-Сина жан-жаты тере білімді, философ, дрігер, аын рі саяси айраткер болан екен. Ол жзден аса ылыми кітаптар жазыпты. Оларды ішінде е лемге танымал болан атаын Шыыс пен БАтыса танытан «Сауыу кітабы» деп аталатын медицина жайлы жазан кітабы. Ол асырлар бойы Шыыс жне Батыс дрігерлері шін баа жетпес білім кзіне айналан еді. Ибн-Синаны философиялы шыармасы он сегіз блімнен тратын «Сауыу кітабы» логиканы, физиканы, математиканы жне философияны амтыан. Арабтар лемінде Ибн-Синаны аты рметпен аталатын еді. Оны біресе «Философтар патшасы» деп атаса, біресе «Дрігерлер атасы» деп дріптеген. Философияда Фараби баытын жаластыранымен Ибн-Сина араб перапатетизмні негізін алаушы болды. Оны болмыс туралы ілімі материяна мгі жаратылыстан тыс былыс ретінде арастырды. Алайда бл аида діни кзарастармен байланыстыруа мжбр болан. Мысалы, ол дайды бар екендігіне шб келтірмейді. Дние шындыты ммкіндігі ана. Ол уаыттан тысары дайды жадай туызуына байланысты шындыа айналады. Адамны рухын Ибн-Сина денені бейзатты формасы ретінде арастырады. Денелерді айта тірілуі ммкін емес дейді Ибн-Сина жалпы ымдар (универсалиялар) мселесі ете ызы трде шешкен. Оны ілімі бойынша жалпы ымдар ш дай мір среді.: 1) заттара дейін, дретті аыл-ойында; 2) затты зінде, себебі ол сол затты мні ; 3) заттан кейін адамдарды санасында.

Таным теориясында Ибн-Сина л-Фарабиді жолын уып оны одан рі дамытуа ат салысады. Дегенмен оны кейбір мистикалы тжырымдара бай негізгі тсілдеріні бірі ретінде ол дай шапаатын мойындап сынады. , Ибн-Сина философиясы Аристотельді исламны негізгі аидаларымен штастыра отырып, оларды зара ынтыматастырма болан ілім. Ол л-Фарабиден кейінгі философия тарихында зіндік із алдыран араб тілді мсылман философиясыны е ірі кілдеріні бірі деп білеміз.

49) «мір философиясы» кілдеріні кзарасы

XIX асырды шінші ширегінде пайда болан «мір философиясыны» (Ницше, В.Дильтей, А.Бергсон) ыпалымен 20 жылдары М.Шелер (1874-1928ж.) мен О.Шпенглер(1880-1936ж.). негізгі ебектері: «себептілік жне тадыр», «Европаны лдырауы» жне басаларды ілімдеріні арасында азіргі иррационалды (аыл жетпейтін) философиялы аым пайда болады. Иррационалистерді пікірінше, материя сияты «атты денелерге» жне дерексіз ымдара сйенген рационалды (аыл-ой) таным згермелі, наты, трасыз жеке «мірді» танып-білуді бірден-бір айнар кзі – инстинкт, интуиция, сезім. Таным субъектісіне адам жаратылан, одан тыс кптеген заттар лемі арсы трады. Оларды райсысы здеріне тн задылытара ие, ал бл задылытар оларды мір сру жне бейнелеу сияты эмпирикалы задылытарынан жоары трады. Осы трыдан аланда философия ауымы жаынан ке мнділікті ана арастыратын те жоары сатыда тратын ылым (М.Шелер). оамды процестерді дамуы ирроционалды «міретгані», «опат болуды кту» т.с.с. кштермен баытталады. Мысалы, Батыс мдениеті ркениетті белгілі бір сатысында, зіні жойылуына ая басты. Бл озалыс тыныштысыз, зорлыпен, тасын сияты атты екпінмен, зіні соы сресіне ойланбастан, ммкін ойлануа орып жаындап келеді.( Ницше)

51.Постпозитивизм философиясыны пні туралы

Постпозитивизм философиясы ылымны дайын шешімдерін, ылыми мнді зерттейді. Оны екі баыты бар: критикалы рационализм жне тарихи-социологиялы позитивизм. Критикалы рационализмні негізін салушы Карл Поппер (1902-1994). «Логика жне ылыми білімні суі». Оны басты масаты: ылыми білімді метафизикалы ылыми емес білімнен блу. Тарихи социологиялы позитивизмні кілі Томас Кун (1922). «ылыми революцияны рылысы». Методологияа емес ылым тарихына жаын. ХХ асырда барлы елдерге тн экономикалы, саяси-леуметтік, рухани згерістерге байланысты оамды мірді крделенуі, ылыми-техникалы жне технологиялы революцияны одан рі тередеп рістеуі, мбебапты проблемаларды шиеленісуі, кптеген социолистік елдерде тоталитарлы режимдарды алыптасып ирауы, бірінші жне екінші соыстарды салдары, т.б. осылар сияты маызды оиалар, жалпыадамзатты ркениетті, мдениетті жне адамдар тадырыны бгінгісі мен болашаы туралы брыннан алыптасан концепцияларын баса методологиялы аидалар негізінде айта арап, кей жадайда тбегейлі згерген философиялы ой тірегінде алыптасан жздеген философиялы аымдар мен мектептер дниеге келді.

52.Ш. Улихановты леуметтік кзарастары

аза аартушыларыны негізін салушы Шоан Шыыслы Улиханов (1835-1866) – демократиялы лтты мдениетімізді крнекті кілі. Энциклопедист-алым, шыыстанушы, саяхатшы, публицист жне оам айраткері Шоан Улиханов з бойында шын мнінде еуропалы білімділік пен шыыс халытарыны мдениеті жайлы тсінікті йлестірді жне ыса мырында мол да жан жаты шыармашылы мра алдырды. Улиханов шыармашылыын 1) алыптасу кезеі (1855-1859 жылдар аралыы) жне 2) кемелдену кезеі (1859-1865) деп екіге блуге болады. Петербордан басталатын ызыты да мазмнды соы кезеі Шоанны туан жерге айтып ораланнан - міріні соына дейінгі жылдарды амтыды. Омбыда кадет корпусын бітірген Шоан зіні 30 жылды аз міріні ішінде этнография, азастан жне Орта Азия тарихы мен мдениеті саласында ебектер алдыран алым, аартушы-демократ Шоан тікелей философиялы мселелер жнінде ебектер жазбаан, алайда, кптеген шыармаларынан философиялы пікірлері мен тжырымдарын байауа болады. Ол «азатардаы шамандыты алдыы», «Даладаы мсылманды жнінде», «Тір(дай)» деген ебектерінде философияны негізгі мселесіне атысты пікірлер айтады. Е алдымен, Ш. Улихановты сырты дниені адам санасынан тыс мір сретіндігіне шек келтірмейтіндігін айту керек.

54.Ф.Ницше фил.даы леуметтік мселелер

Шопенгауерді жігер туралы ілімін немісті белгілі философы Ницше Фридрих(1844-1900) ары арай дамытып,зіні ,,Билікке мтылан жігер,, деген концепциясын рды.Негізгі ебектері:,,Музыка рухынан трагедияны туындауы,, Зара-туштра осылай деген,, Билікке мтылан жігер,, т.б.Ницшені пікірінше,ркениет пен мдениетте лдырау процесі басталды.Бан кінлі тек буржуазиялы оам ана емес,жалпы оамтану іліміні оамда болып жатан былыстарды дрыс тсіндіре алмауы деп пайымдады.Осы трыда,Н. з концепциясыны негізі етіп Дарвинні ,,мір деген крес,, заын алды. Бл идеяны ары арай дамыта отырып, Н. мір дегеніміз крес арылы билікке мтылу деген тжырым жасады. Оны ойынша мірді иыншылытарына, сопатарына арсы тра алатындай «аса кшті адамдар» басаларды трбиесімен немесе зін-зі трбиелеу арылы емес, зінде туаннан бар мірлік кшті арасында алыптасады. Оларды тобырлардан ерекшелейтін асиеттер – алырлы, жан-жаты дамыан демілік жне билікке мтылдыратын мірлік кш пен жоары дрежелі жігер. Осы трыдан Н. «лды мораль» негізінде алыптасан дінді де, «жалан» моралді уаыздайтын буржуазияны да, барлы игілікті жне ндылытарды ртатын тобырды да сына алып, жалпы адамзатты масаты, оамны лы адамдары – «аса кшті адамдарды» дниеге келтіру болып табылады деген тжырым жасайды. Н-ні идеялары кейінгі кездері саяси ойлар мен практикаа лкен сер етті.

 

55.Кун-фу-цзы философиясыны ерекшеліктері

Конфуцзийшылды-бл философиялы аымны пайда болуы жне алыптасуы,осы аымны негізін алаушы Кун-Фу-Цзы,оны ізбасарлары Мен-цзы жне Сюнь-Цзыды есімдерімен тыыз байланысты..К-ды негізгі арастыратын мселесі-адамдар арасындаы атынас,трбие мселелері.Соан байланысты ол мынадай ымдара кп кіл бледі.Олар:»Те орта»,»Адамгершілік» жне «зара сйіспеншілік».Кон-Фу-Цзы философиясыны пайымдауынша,осы ш ым бірігіп,»Дао»райды.р адам осы Даоны жолымен мір сруі ажет. »Те орта»-адамдарды сабырсызды пен сатыты арасындаы іс-рекеті.мірде мндай ортаны стап,іс-рекет жасау оай емес,себебі адам- кпшілігі сабырсызды крсетсе,бір тобы тым са келеді.Ал «адамгершілікті» негізі –«жень»-ата-анасын рметтеу жне лкен ааларын сыйлау.Кімде кім шын жректен адамгершілікке мтылса,ол еш уаытта жаманды жасамайды.Ал зара сйіспеншілік арылы арым-атынас,конфуцзишылды дептглік туралы ілімні негізгі зекті ымы..Аталан дептілік аидаларын «Текті адамдар» ана басшылыа алып,іс-рекет жасайды.К. философиясыны ерекшелігіні бірі- барлы нрсе згерісте болады,уаыт тотамай тіп жатады десе де,оамды мірге келгенде,ондаы алыптасан жадайлар аз-алпында дамуы керек.

56.оамды сана жне формалары

Сананы трлері кп.Ол жеке адамныы санасы жне оамды,арапайым жне теориялы,ылыми жне ылыма арсы,прогресшіл жне кері тартпа сана болып блінеді.оамды сана – кпшілікті рухани ралына айналан сана,мселен,анатты сздер,маал-мтелдер, т.б. Олай болу шін сана кптеген адамны ойын,масатын, мын, уанышын бірдей бейнелейтін болуы керек.Ондай сананы оамды сана дейді.

ылым мен мдениет оамды сананы барлы трлеріне з серін тигізеді,здері де оларды серін абылдай отырып дамиды.йткені оамды сана трлеріні бір-біріне сер етуі – зады былыс.ылым оамды сананы барлы трлеріне сер етеді.Осыан орай оамды сананы мынадай формалары бар:саяси сана,ылы сана,моральдік сана, эстетикалы сана,дін жне атеистік сана.

57.Аын – жыраулар фил.даы “мір” мселесі.

аза аын – жырауларыны дниетанымы,философиялы даналы ойлары тл философиямызды алыптасуына рухани негіз бола алады. Кптеген аын – жыраулар мір туралы з ойларын айтып кеткен.Соны ішінде Шалкиіз жырау мір туралы былай деген:Дниеде траты,мгілік ештее де жо дейді жырау.мір ыса екен,бл жалан басы жмыр пендені брінен де тедіекен,демек,осы аз мырды дниедегі бар ызыты тегіс кріп думандатып ткізу керек деп,жырау мір мселесі жайында философиялы толаныстар жасайды.Жырау мірді бар ызыы,баыты, уанышы о дниеде емес,адамны бар баыты бл дниеде екендігін айтып теді.

Экзистенциализм философиясы

Экзистенциализм немесе мыр кешу философиясы деп аталан аым асырды 20жылдарында пайда болып алыптаса бастады. Крнекті кілдері Германияда М.Хайдеггер мен К.Ясперс,Францияда Сартр, А.Камью мен Г.Марсель жатады.Олар бар зейінін мыр кешуді маынасына, яни жеке адамны кнсі мен жауапкершілігіне,шешім абылдау абілетіне, адамны мылы масаттары мен мірге деген атынастарын анытауа аударды.

Адамны мыр кешуі(экзистенция) ттас болмыс ретінде арастырылады , оны ешандай да ылыми не философиялы жолмен танып білуге болмайтындыы туралы тжырым жасалады.

Экзистенциализмні идеялы бастау алатын ілімдері дат мистигі Кьеркегордан басталады.

Экзистенц.ні негізгі ымдарыны бірі—орыныш.

Тіршілік иесі лімнен де ертеінен де, келешегінен де орады.Шындыында лімнен оруа болмайды, йткені ол да мір сияты табии нрсе, демек оны зады былыс ретінде абылдау керек.

Маызды категорияларына болмыс пен еркіндік жатады.

59.Буддизм іліміндегі 4 аиат жне иналыстан шыу жолдары

Буддизмні зегін трт аиат туралы ілім райды. Олар:

1.Пендені мыры асірет шегумен тікелй байланысты: туылу, лу, кесел, ккейідегіні жзеге аспауы–барлыы да асіретке жетелейді.

2.асірет шегуді себебі–мтажды. Ол уаныш–айы, асірет шегу арылы айта туылуа, айта тлеуге алып келеді.

3.асірет шегуді шектеу мтаждыты аластауа байланысты жне де бл іс сегіз жол арылы жзеге асырылады:а)дрыс пайымдау,)дрыс шешім абылдау,б)дрыс сйлеу,в)дрыс мыр кешу, г)мтылыс,д)дрыс зейін,ж)дрыс сенім,е)дрыс шйілу

4.Нпсілікке штарлы та, зін–зі азаптау да дрыс жолдан ауытушылы

иналыстан шыуды бес уаызы(панчашила):

1.Тіршілік иелеріне зиян келтірмеу

2.Бтен меншікке станбау,ол спау

3.Тиым салынан жынысты атынастардан бойды аула салу.

4.ау,тірік сздерден тиылу

5.Мас ылатын ішімдіктерден бас тарту

60.Абай философиясындаы леуметтік мселелерді ктерілуі

лы аын,ойшыл–демократ,сазгер Абай нанбайлыны оам мірін тсінудегі кзарасы, идеалистік трыда болды.Ол кезде аза халыны леуметтік даму дегейі тмен болуыны себебінен оамны объективтік задылытарын дл анытау те иын еді.аза елінде бай, кедей болып блінген таптарды арасындаы тартысты Абай айын крді. Кедейлерді жошылы трмысын “араша, желтосан мен сол бір-екі ай”,таы баса ледерінде реалистік трыдан суреттейді.стем тап кілдерін: байларды, билерді болыстарды аяусыз шенеді.

Халына байлара сздері тсін десеіз ебек етіп, оу оы дейді.

Бапен асан патшадан

Мимен асан ара арты

Саалын сатан кріден

Ебегін сатан бала арты

61.аза фил.ны алыптасу ж\е даму ерекшелік

аза философиясыны негізгі мселелеріні бірі–философияны пайда болу мселесі. Негізінен бл мселе лемдік философияда талай пікірталас тудырып жр.Біріншіден, философияны дл шыан мерзімін белгілеу те иын.Екіншіден,философия деген ымны зіне осы кнге дейінгі дл де толы анытама берілген жо.шіншіден,аза философиясы мселелеріні жазбаша трде берілген классикалы тжырымдар мтіндері жоты асы.аза тарихында философиялы былыстарды 3 кезеге бліп арастыруа болады:1.Алы философия–объективтілік пен субъективтілікті те нашар ажырататын сана. 2.Философиялы кезе– объективтілік пен субъективтілікті жоары дегейде ажырататын сана.3. Теориялы дістемелік асиеттермен байытылып,классикалы жйеге ие болан жне лемдік рухани байлыпен штастырылан кезе. аза философиясыны басты ерекшелігі: парасаттан блінбей дамыан. Парасат философиясы 3 сипат арылы з мнін ашады: 1.Сылалы(интеллектуальный) 2.Кепейілділігі 3.Сабырлылыы (толерантность). Парасат философиясын келесідей арастыруа болады:1.Поэзия(салт-дстр,дет-рып) 2.аыз-ертегі,маал -мтел 3Кй.

62"Индустриалды","информациялы","ашы оам"

Индустриалды оам е алдымен корпорациялар мен фирмалар жетекшілігіндегі нерксіпке негізделеді.И.-ны негізгі белгілеріне нерксіпті арышты дамуы, нерксіпті млдем жаа салаларыны пайда болуы,ылым мен техника жетістіктерін кеінен енгізуі,капитал салымы дегейі лтты кірісті 20%-ына те дейін жоарылауы,ала трындарыны 60-90%-а дейін суі,квалификациялы ебек лесіні артуы жатады.Апараты оамда лтты байлыты суі е алдымен білім мен технология прогресіне туелді болады.

63. Табиат жне оам.Т. жне -ны арасындаы арым-атынасты мн-маынасы, сипаты андай, адамдар зін оршаан табии ортамен алай байланыс жасайды, оларды бл ортадаы орны андай, оамны мір сруіні жне дамуыны басты шарты айсы деген сияты сратарды философиялы ой толамдар жйесінде ерекше дние танымды маызы бар., Т —дамуды жаласы, ол екеуі тыыз бірлікте болады. Т пен -ды байланыстырып та, жаластырып та тратын - материалды діріс процесі, ебек процесі деп кміл сеніммен айтуа болады.-ды мірді, адамзат тіршілігіні е уелгі рі басты шарты–ебек.Ебекті арасында ана адамдар жануарлар дниесінен ажырап шыанын, адамды бейнеге ауысып, табиатты керемет діреті —аыл-ойа,санаа,тілге ие боланын жасы білеміз.Ф.Энгельс:"адамды адам еткен ебек" деп тжырымдаан.Ал ебек дегенімізді зі–адамны табиата деген белсенді арым-атынасы.Т.пен . арасындаы арым атынасты наты рі тере тсіну шін географиялы орта деп аталатын тсінік олданылады. Бл ымды ылыма XIX ортасында француз географы рі социологы Элизе Реклю кіргізген болатын,одан рі бл ым Г.В. Плеханов ебектері арылы ылыми дебиеттен орын тепті.Географиялы орта–оамды мірмен тікелей байланыса тсіп, арым атынас жасайтын табиат дниесіні бір блігі.Т. пен . зара ттастыы, зара арым атынасы туралы айтанда,тек Г.О туралы тсінікпен ана шектелу ате болар еді.Адамны,бкіл оамны мір сретін табии ортасы,рине кп.Ол биосфера деп аталады.Биосфера–жер шарыны тіршілік тараан аймаы.Басаша айтанда,биосфера–адамдарды тыныс тіршілігін, мір сруін амтамасыз ететін орта.

65.Болмыс жне материя ымдары

Болмыс категориясы шындыты бейнелейтін негізгі философиялы ымдара жатады.Болмыс ымыны маынасы 3даму кезеінен тті:1.Мифологиялы трыдан аралды;2.Натуралистік онтология;3.Болмысты адамны іс рекетімен таным арылы байланыстырады.Е бірінші кезеде,болмыс пия ,кштерге толы шынды деп танылып,образды бейнелеу арылы тсіндірілді.Натуралистік онтология болмысты заттар мен былыстар леміне теестірді.Е алашы болмысты енгізген кне грек ойшылы Парменид:"Болмыс–бар болу,мір сру,одан баса ештее жо,ал жо болу–болмыссызды."Ол лемні болмыс есебінде ттастыына, тратылыына,мгілігіне,е бастысы бар болуына,мір сретіндігіне кіл бледі.Гераклит:"Болмыс–зіліссіз алыптасу.зіліссіз алыптасу–космос шеберінде трт стихияны бір бірімен зара араласуы".Платон:"Болмыс–мгілік мір сретін,згермейтін сана тектес рухани идеялар дниесі.Ол 3 онтологиялы субстанциядан трады:1.Ттасты,ешандай белгісі жо жне блінбейді,басы да,аяы жо,озалмайды жне кеістіктен тысары.2.аыл.3.жан".Ортаасырлы философия бір а бомысты мойындайды:"Шынайы болмыс–жаратушы.Ол жоты бар етіп жасады".Жаа заман философиясы болмыс мселесін 2 трыдан тсіндірді:1Субстанционалды трыдан.2.Кант бастаан субьективтік трыдан.Кант болмысты 2 блді:апериорлы,апостериорлы.Болмысты формалары: лемдік, табии, оамды, адам, заттар, т.б.Материя ымы–дниені адамны санасынан тыс,рі туелсіз объективті шынды деп арайтын материалистік дниетанымны тп азыы, мн маынасы болып табылатын негізгі ым.Бл ым материалистік аыммен бірге пайда болып,бірге жасасып,тарихи трде алыптасан.Объективті идеалистерді (Платон,Гегель) тжырымы бойнша,материалды дние дегеніміз–бкіл лемді стап тран дайа тн сипаты бар аыл ойды,абсолюттік идеяны наты крініс табуы,іс жзіне асуы.Аристотель:"материя–барлы заттар ралып,жасалып шыатын материал,ол тр арылы ана мнге ие болады" деген.

71 Диалектика задылытар мні.

Диалектика даму процесі туралы жан жаты рі тере мазмнды ылым ретінде негізгі задармен бірге категориялар жйесін де амтиды. Категориялар заттарды,былыстар мен процестерді жалпы рі маызды жатарын, байланыстары мен атынастарын крсететін ылымны негізгі тсініктері болып табылады. Барлы ылымдар зіндік категориялар жйесі арылы здері зерттейтін обьектілерді мндік сипатын, ішкі задылытарын ашып крсетеді. Баса ылымдар секілді философияны да зіндік ылыми тсініктері, категориялары бар. Алайда философиялы категориялар амту ауымыны кездігімен, е жалпылама байланыстар мен асиеттерді бейнелеуі арылы дараланады. Оларды ішінде, сіресе, диалектиканы зара атынастаы жпталан категорияларыны маызы ерекше. Мндай категориялар жйесін диалектиканы негізгі емес задары деп те атайды. Себебі , оларды даму процесін арастыра отырып, диалектиканы негізгі задарын толытыра тседі. Енді категориялар алай алыптасады деген сраа тотала кетейік. Оларды алыптасуы адамны зіні пайда болуымен, сіп ркендеуімен, оны санасыны, ойлау жйесіні жетіліуімен тікелей байланысты. Бл процесті тбіріне ебек белгілі. Басаша айтанда, категорияларды пайда болып, алыптасуы ебекті оамды практиканы нтижесі. Адамдар практикалы іс рекет барысында трлі заттар мен былыстарды кзбен кріп, олмен стап дегендей, ыр сырына іледі, асиеттерін, байланыстарын ерекшеліктерін аарып, ккейге ялатады, сйтіп барып орынды болады. Алайда категорияларды мазмны адамдарды санасынан, аылына туелді емес. Категориялар объекті трде мір сретін былыстарды зіне тн байланыстар мен атынастарды бейнелейді.

 

72.Марксизм фил адамны мні туралы

асыр философиясындаы аса крделі кезе азіргі марксизм деп аталатын ленинизмні дниеге келуі. Оны себебі бар. Е алдымен оан объективті жадай сер етті. Егер Маркс пен Энгелс капителизмні монополияа дейінгі кезедерінде мір сріп, сл кезді проблемаларына жауап іздеген болса, В.И. Ленин капитализмні империалистік дуірінде мір срді. Осыан сйкес Ленинні алдында жаа проблемалар трды. Империализм кезінде капитализм айшылытары тередей тсті. Бл айшылытар ебек пен капитал арасында ана емес, капиталистік елдер арасында да пайда болды. Олай болса, капитализмні біркелкі дамуы да бзылды. Аырында, капитализм шыыс елдеріне, оны ішінде Ресейге де таралды. Оан дейін Реседе трлі айшылытар шиеленісіп жатан болса, оны стіне капиталистік айшылытар осылды. Ресей экономикасы алдыны атарлы дамыан ел болмаса да, онда революция жасауы бден ммкін еді. Ресейдегі буржуазиялы демократиялы револбцияны жетекші кші пролетарият болтыны айын байалды. Сондай а, асырды аяы асырды басында жаратылыстану ылымдарында, сіресе физикада ірі жаалытар ашылды. Оны мні физика ылымдары атом сырына, оны асиетті ішкі дниесіне ілді. Осыан сйкес материя оны жніндегі брыны ым згеріске шырады. Ол туралы брыны ымны таяздыы, кемістігі байалды. Атомнан электронны блініп шыуы атомны е кішкентай арапайым блшек еместігін, электрон атомнан мы есе кіші жне асиетті одан млдем баса, жары суледей жылдамдыпен озалатын аумаы массасы дайы згеріп отыратынын крсетті. Бл материяны брын соы белгісіз болып келген жаа асиеттері еді.

73.Кне нді фил.ны даму ерекшеліктері

Бізді жыл санауымыздан ш мыдай жыл брын ежелгі нді жерінде ауымды оам ыдырап, оны орнына лды оам алыптаса бастады. Осыан орай ежелгі нді оамы трт варнаа немесе кастаа блінді. Олар брахмандар абыздар, скербасылар, ауатты шаруалар жне лдар. р варна тйыталан леуметтік топ боладыда, райсысы оамда зіне тиесілі орын алады жне здеріне ана тн дстрлі мамандытары болады. Мысалы брахмандарды лесіне ой ебегі, кшадрилара скери ызмет, вайшилерге ауылшаруашылы, олнер ксібі, саудагерлік тисе, шудралара ара жмыс ана тиді. Ежелгі нді оамыны осы даму кезеіне сай мифологиялы, философиялы кзарастары да алыптасты. Олар негізінен нді мдениетіні ескерткіші ведаларда жиынтыталан. Ведалар трт блімнен трады: Самхит дайлара арналан гимндер жинаы; Брахман Самхитті тсіндіретін р трлі мифологиялы гімелер, ритуалдар, т.б; Араньянкта Орман кітабы Брахмана тн ритуалдарды орнына дайларды іштей сыйлау рметтеу, олар туралы ойланып толану туралы кзарас; Ведаларды е соы сатысы упанишадта дстрлі варналарды бір басты тезисі брахман туралы, арышты негізінле мгі мгілік брахман жатыр. Ал одан барлы заттар дамып скен. Олай болса брахман бар лемні генетикалы, тпнегіздік бастамасы жне оларды соы. Брахман екі трлі болады. Біріншісі озалмайды, наты мір среді біра жойылып кетуі ммкін, ал екіншісі жойылмайды, лмейді, озалыста болады жне аиат. Бірінші брахман кп трлі болса, екіншісі жалы. Кейбір жадайларда брахманмен атар синоним ретінде атман ымы да арастырылады. Атманны табиаты бір жаынан дене сияты болса, екінші жаынан рух сияты. Рухты атман тіршілікті негізі; ал екеуі осылып, барлы денелерді, ішкі бастамасы, негізі жне соы болады. Атман тек бастама ана емес, ол саналы тіршілік иесі,лемді жаратушы деп есептеледі.

74.Р. дамуындаы стратегиялы баыттар

Бл таырыпа бізді елбасшымызды жолдауын арастыруа болады. Осыдан он жыл брын жылы азастан халына жасалан алашы Жолдауында Елімізді жыла дейінгі Дамуыны стратегиясы бізді оамымызды келешектегі келбеті мен мемлекетімізді болашатаы бітімі баян етіледі. азастан бгінгі тада леуметтік экономикалы жаару мен саяси демократияландыруды жаа кезеіне адам басалы тр. Мен зімізді лемдік рейтинг кестесіні жоары блігіне іліккен елдер тобыны ішінен орын алуымыза ммкіндік беретін басты жеті жары мыналар дейді елбасшы:

1, ркенді де ршіл дамып келе жатан оамны іргетасы тек ана осы заманы, басекеге абілетті жне бір ана шикізат секторыны шеберімен шектеліп алмайтын ашы нары экономикасы бола алады. Бл жекеменшік институты мен келісім шартты атынастарды рметтеу мен орауа, оамны барлы мшелеріні бастамашылыы мен іскерлігіне негізделген экономика.

2, біз аа рпаты, ана мен баланы, жастарды аморлы пен ілтипата блейтін леуметтік бадарланан оам, ел халыны барлы топтары трмысыны жоары сапасы мен алдыы атарлы леуметтік стандарттарын амтамасыз ететін оам рудамыз

3 біз еркін, ашы рі демократиялы оам орнатудамыз

4, біз дйекті трде саяси тежемелік пен тепе тедікті йлестірілген жйесіне негізделген ыты мемлекет рып, оны ныайта береміз

5, біз барлы діндерді те ылыына кепілдік береміз жне азастанда конфессияаралы келісімді амтамасыз етеміз.Біз исламны,баса да лемдік жне дстрлі діндерді озы рдістерін рметтеп рі дамыта отырып,осы заманы зайырлы мемлекет орнатамыз

6, біз аза халыны саасырлы дстрін, тілі мен мдениетін сатап, тлете береміз. Сонымен атар лтаралы жне мдениетаралы келісімді, бірттас азастан халыны ілгері дамуын амтамасыз етеміз.

7, біз з елімізді халаралы оамдастыты толы ылы жне жауапты мшесі ретінде арастырамыз, ал мны зі бізді аса маызды басымдытарымызды бірі. азастан мнда геосаяси тратылыты жне ірдегі ауіпсіздікті амтамасыз ету жнінде маызды міндеттер атарып отыр.

75.Фил-ны негізгі функциялары.

Фил-ны негізгі 4 функ-сы бар. 1.Экспликация-белгілі бір мдениет н/е адамдарды тарихи-оамды мірі ттастай негізге алатын тжірибе формасы.Кзарас(ымдар арылы дниені ателігін тсіндіреді) е басты идеяларды анытайды;оларды мдениет универсалийлері д.а. 2.Рационалды фун/сы-теориялы формасы,фил.ойды,пікірді ымды ж/е логикалы формаа келтіру.Келесі функ.-жйелеу,фил.р трлі формадаы адамзат тжірибесіні нтижелерін теориялы трыдан тжырымдайды.4.Сынау-мдениет дамуындаы айшылытар мен адамзат іс-рекетіндегі пендешіліктерді сына алу,мірді мнін анытау,пайымдау барысында алыптасан зімшілдік пиылдарды шкерелеу,адам мен табиат,адам мен адам арасындаы атынастардаы аыла сыймайтын ой мен істі табиатын мазмнын ашып крсетеді.

Неотомизм философиясы

Неотомизм – католик шіркеуіні діни философиясы. Ол негізінен католиктер шоырланан Италияда, Францияда, Испанияда, Бельгияда, Германияда жне кейбір Латын Америкасыны елдерінде кеінен тараан. Негізін саландар: ХIII . мір срген улие Августин жне Фома Аквинский. кілдері: Жан Маритен, Г Марсель, В Соловьев, Н Бердяев т.б. Бл діни философияны масаты – адам жрегіне жол салу. Неотомистер ылымды жоа шыармайды; біра оны дінге арсы оймайды. Тек ылымдарды адамзата тигізіп отыран кейбір жаымсыз ыпалын сынайды. «йткені адамдар жаратушыны мытан. Барлы атер содан» дейді олар. Неотомизм философиясы екі жп категориялара негізделген: потенция (ммкіндік) жне акт (наты іс), эссенция (мн) жне экзистенция (мір сру). Неотомизмні басты мселесі шеу – дай, адам, адамгершілік. Жаратушы жайындаы проблемаа келсек ол былай дейді: а) озалысты алса, алашы кш, бірінші болып озалыс берген кш. ойа келеді; ) ажеттілік пен кездейсотыты билейтін - дай; б) барлы салдарды да сйкестікті де себебі - дай; в) дниеде брі де жарасымды жаралан, оны да себебі – дай, жаманды пен жасылыты жасайтын – адамдар. Біра дай жаманды жасаанды жазалайды дейді. Ал, енді солай-а болсын делік, сонда барлы табии сйкессіздікті, йлесімдікті, ассимметрияны жасайтын кім? йткені ол табиатта бар. Бл сраулара неотомизм тоталмайды. Дегенмен, оамдаы трлі айшылытарды шешу басшылара байланысты. Олар баынушыларды жадайын ойлауы керек деген де пікір айтады неотомистер.

77 Диалектикалы категориялар жйесі

Диалектика - даму процесі туралы жан-жанжаты тере мазмнды ылым ретінде, барлы заттар мен былыстарды зара байланысты екендігі жне оларды немі жаырып отыратындыы туралы ойлауды зерттеу тсілі. Бл термин гректі «диалогемай» - пікір таластыру - деген сзінен шыан. Диалектикалы категориялар жйесіні алыптасуы адамны зіні пайда болуымен, сіп-ркендеуімен, оны санасыны, ойлау жйесіні жетілуімен тікелей байланысты. Бл процесті тбінде ебек белгілі. Басаша айтанда, категорияларды пайда болып, алыптасуы – ебекті, оамды практиканы нтижесі. Адамдар практикалы іс-рекетер барысында трлі заттар мен былыстарды «кзбен кріп, олмен стап» дегендей, ыр-сырына іледі, асиеттерін, байланыстарын, ерекшеліктерін аарып, ккейге ялатады, сйтіп барып тсініктер, категориялар есебінде тйіндейді. Сондытан да категорияларды дниені танып білу барысындаы баспалдатар десек, бден орынды болады. Алайда категорияларды мазмны санасы мен аылына туелді емес. Категориялар объективьті трде мір сретін былыстарды зіне тн байланыстар мен атынастарды бейнелейді.

78 Шкрім философиясдаы «ждан» ымы

Шкрім дайберділы (1858-1931) шыармаларыны негігі таырыбы мораль философиясы мен мдениет ілімін амтыды. Батыстаы матерализм жіне идеализм трізді екі аныпен Шкрім шектелмей, з жолы – шінші аныпен сынады. Яни, басты мселе – ар ілімі, моралды тірегінде. Кдімгі этиканы Шкрімні «Ар ілімі» деп атуында да лкен мн бар. Себебі оны негізгі категориясы, мдениеттілікті тірегі – ождан. Бл категорияны тсіну шін Шкрімнен зінді келтірейін: «рине, жаны лген со тазрып, жоарылайтынына нанан кісі уанышта болып, жоалуына нанан кісі кініште болып біржола жоалмады-ау деп лсе керек... Жанны екі мірде де азыы – ождан, совесть деумен еш нрседен кемдік крмейді» Шкрімні ожданы ежелгі гректегі «каллокагатия», Кантты «кесімді императив» ымдарымен аттас. Ождан дегеніміз ынсап, длет, мейірім. Шкрім з халыны жанияр лы ретінде туан мдениетіне лшеусіз ызмет етті.

79 Абайды дінге кзарасы

Абай нанбайлы (1845-1904) – аза дебиетінде сыншыл реализмні негізін салушы. Ол «аынны азаматты парызы шындыты бейнелеуде, оамды кесірді ділет пен аылды билігіне жгіндіруде» деп білді. Дниетанымды мселеде Абай, Алтынсарин секілді деизмге жаын. дай - з задары бойынша дамып жататынын лшемні алашы себепшісі деп тсінді. Абай дін басылары мен діни надандыты, фатализм мен екіжзділікті атеизм трысынан емес, «наыз» дін немесе райионалдандырылан дін позициясынан сынады. Дін басыларыны насихаттап жрген соыр сеніміне Абай аылмен тануды арсы ойды. з сзімен айтанда 13 ара сзінде «алла табарака уатааланы щріксіз, айыпсыз, бірлігіне, барлыына,... хатыына бірлн длел жргізерлік болып, аылы длел испат ылара керек»

Сонымен бірге кптеген ледерінде, отыз сегізінші сзінде жанжануарларды, адамды, тіпті машина фабрикаларды алла жаратты деген тжырым жасайды. «Мен» жне «менікі» деген философиялы мселені арастырып, зіндік тжырыма келеді, яни дене лгенімен жан лмейді.

80 Фил тарихдаы адам, тла мемлекет туралы идеялар

Философия адамзат дамуыны айнарынан бастау алатын ылым. Ол бізді заманымыза дейінгі мыжылдыты басында дниеге келді.Сол кезден бастап ол немі даму стінде. Адам баласыны й-рісі кеіген сайын философияда тередей тсті. Философия – дниетанымды, теориялы, методикалы ылым. Философия бкіл лемді, оны ьасты салалары – табиат, оам, адам санасын ттас былыс ретінде алып, оны жалпы задылытарын ашады.

Философия адамдарды ккжигі ке, шаыраіы биік дниетанымды кзкарастармен аруландырып бкіл болмыса кзін ашады. Адамдар здеріні аыл-ойларыны су дрежесіне сйкес здерін табиаттан, оамнан ажырата алатын, здеріні дербес тіршілік иесі екендігін пайымдай алатын, масат-мдделеріні табыса жету-жетпеуі табиат кштерін з алпында танып біліп іс жзінде иегеру дрежесіне тікелей туелді екендігін тсінді.

Конфуцийшылдарды мемлекет – лкен отбасы, оны басшысы – халыты кесі десе, ал легистер мемлекет - з алдына бір машина сияты былыс, билеуші зін ата-баба аруаына да, халытан да, аспаннан да жоары оятын деспот. Мемлекетті негізгі масаттары: 1. ска патшалытарды біріктіріп, Аспан асындаы (ытай) мемлекет ру; 2. осы мемлекетке халыты баындару.

Мемлекеттегі ызмет орындары адамдарды жмыс істеу абілетіне арай блінуі тиіс. Конфуцийшылдар мен легистерді арасындаы крес кп жылдара созылды. Тіпті азірді зінде де саяси топтарды арасында арсы шыушылар мен жатаушылар да кездеселді.

82 XX аза фил.ны даму кезедері.

Ежелгі заманнан мір сріп келе жатан тркі тайпалары негізінде алыптасан іргелі халытарды бірі азатар асырлар бойында жазба мдениеті болмаса да, ауызша діспен зіне тн бай рухани мра жасай білді. Ал жазба дебиет пайда боланнан кейін бл мра те лкен арынмен дами отырып, р илы ерекшеліктерге толы крделі тарихи жолдардан тті. аза философиялы ойларыны алыптасу бастаулары хронологиялы жне мндік жаынан ш кезенен трады:

1) ру рылысы стем болып тран уаытты жне соан сйкес келетін алы философиялы сананы амтиды;

2) XX . басына дейінгі ойшылдарды, философтарды ілімі, мрасы мен ебектері. Негізгі кксеген масаттары – р илы леуметтік топтарды мделерін жотау, жатау, кздеу немесе жою.

3) XX . басынан азіргі уаыта дейінгі аза философиясыны негізгі принциптері, даму жолдары, жеткен биігі мен алынбай алан шындары.

84.Неотомизм философиядаы адам мселесі.

Неотомизм-католик шіркеуіні діни философиясы.Негізін саландар:XIII асырда мір срген улие Августин жне Фома Аквинский.кілдері:Жан Маритен,Э.Жильсон,Г.Марсель,В.Соловьев,Н.Бердяев,И.Бохенский,т.б. Бл діни философины масаты-адамдар жрегіне жол салу.Неотомистер ылымды жоа шыармайды,біра оны дінге арсы оймайды.Тек ылымдарды адамзата тигізіп отыран кейбір жарамсыз ыпалын сынайды.”йткені адамдар жаратушы дайды мытан.Бары атер содан”дейді олар.Неотомизм философиясы екі жп категориялара негізделген:потенция жне акт,эссенция жне эккзистенция.Неотомизмні басты мселесі шеу-дай,адам,адамгершілік.Жаратушы жайындаы проблемаа келсек,бірінші болып озалыс берген кш ойа келеді;а)озалысты алса,алашы кш,бірінші болып озалыс берген кш ойа келеді;)ажеттілік пен кездейсотыты билейтін дай; б)барлы салдарды да,сйкестікті де –дай;в)дниеде брі де жарасымды жаралан,оны себебі-дай,ал жаманды пн жасылыты жасайтын-адамдар.Дегенмен,оамдаы трлі айшлытарды шешу басшылара байланысты.Олар баынушыларды жадайын ойлауы керек деген де пікір айтады.

85.Жсіп Баласан философиясындаы баытты болу идеясы.

Орта асырлардаы Шыыс Ренессансы аталан алтын дуіріз Ж.Баласан мірі мен шыармашылыын тсіну ммкін емес.араханидтер дуіріндегі мдени оамды жадайды згеруі тркі халытарыны арасынан аартушы алымдарды, ойшыл аындарды шыарды.Жауари,Фараби,Ибн-Сина, Беруни секілді ойшыл ламаларды сан-саналы ебектері Орта Азиялы айта рлеу дуіріні асыл маржандары болып саналатын Махмт ашариды”Тркі тілдеріні сздігі”,Ж.Баласанны “таду білігі”,”А.Иассауиды ”Диуани Хикметі” сияты ждігерлерді пайда болуына белгілі бір дрежеде ыпал етті.Араб-парсылармен атар тркі халытарыны кілдері де Шыыс мденитіні ркендеуіне з лестерін осты.ткен замандарды йгілі мдени ескерткіштері адамзатты рухани дниесіні тзілген млдір абатына жатады.азіргі дуірде адамзат ауымы жылдар бойы жинаталан тжрибені ммкіндігінше толы игеруге мтылып, оны блшектеуге,иратуа баытталан кштерге арсы крес жргізуде.Кезінде бізді ата-бабаларымыз да біз секілді “Баыт деген не?” ”Адамгершілік,адалды,ділдік,даналы,ділдік, даналы, деген не? ”деген мгілік сраулара жауап іздеген болатын.Соларды бірі”тты білік”поэмасыны авторы Ж.Баласан еді.Ол-XI асырды аса крнекті аыны,есімі бкіл Шыыс елдеріне млім данышпан ойшыл,философ, энциклопедист алым,бегілі оам айраткері.Ол-философия, табиаттану,математика,астрономия,тарих,араб-парсы тіл білімі,т.б.ылым салаларын жетік мегерген лама алым.Оны есімін лемге танытан “тты білік” кітабы-сол замандаы ресми дебиет тілі болып саналан араб тілінде емес,трік халытарыны тілінде жазылан алашы энциклопедиялы ебек.Сондытантан да кез келген айма з тарихына іліп,ондаы бірші держадайда ана халы баыта кенеледі.Бекті баыты-халыты баыттылыында.Баыт жеке баса тн ым емес.Ол-халыты сипатты ым,з халын баыта жеткізген билеуші ана баытты болма. ”тты білік” мазмны осы. штік аида да кп олданылады. Мемлекетті, негізгі ш нрседен-халыты, азынадан, скерден трады.Халыты зі ш буыннан-байлардан, орталардан, кедейлерден трады.Бекі масаты-кедейлерді ортаа,ортаны байа жеткізу.Кнтуды Елік адамдарды ш трін оштап,олпаштап отыруы тиіс.Олар-алып,жрегі рыш, ер кісілер,екінші-елші алым,даналар,шінші-хатшы.

86.лтты сана жне мдениет

лтты сана дегеніміз рбір лтты зін—зі тсінуі, біз осы кімбіз, ашан пайда болды, тадырымыз, тіліміз, діліміз(менталитетіміз), мдениетіміз андай деген сратара жауап іздеуі, соны ойлап толануы. асырды аяында (1886 жылы) жазан леінде, баса да ара сздерінде Абай халымызды жаымсыз ылытары мен ескі деттеріне ренжіп, бйте берсек, дниеде не болып жатанынан хабарсыз, барлы елдерді артында марм аламыз дей келіп, оны кемістерін жасырмай бетіне басып, алы аза еліні надандытан айырылмаанына ынжылып, оны жанына, намысына тиіп, халымызды сана—сезімін оятпа болан еді. Мдениет—философиялы ой-толамны аса маызды, тере теориялы мнді ымдарыны бірі. Мдениет негізі –ебек. Ебек нерлым крделі болан сайын, мдениет те жаа сипат алып отырады. Адам дамуы мдениетке байланысты. Тек осы зара туелділікті анытай аланда ана мдениетті адамзат тарихында, адам мірінде алатын орнын тсінуге болады. Мдениетті мазмндылыы рухани араатынастан айын крінеді,йткені адам санасыны мдени-тарихы тріні негізі философиялы дниетаным болып табылады. Философия мдениетті сипаттайды жне оны сын кзбен баалап мдениет дамуыны методологиялы негізін амтамасыз етеді. Философия мен мдениетті араатынасы оамны рухани мірінде орын алатын келелі, крделі былыс.

87.Фрейд фил.даы “сублимация” ымы.

ХХ асырда пайда болан аылды еместікті бір кілі австриялы физио-психолог З.Фрейд. Ол философияда психоанализ (Psyhe-жан, Analycis-шешім) ілімін негізін салды. Ол адам психологиясыны ш тпнегізін арастырады: МЕН(эго), ЖОАРЫ МЕН(супер эго), ОЛ(ид). Фрейдті басты идеясы жеке адамны “психосексуалды дамуы ” жнінде. Яни бл теория бойынша, бейсаналыты негізін сексуалды инстинктер алайды. Сексуалды инстинктер жалпы инстинктермен байланысты сублимация (басып жаныштау) жне комплекс (жина) ымдарымен айындалады. Сублимация дегеніміз – дейді Фрейд, - тежелген “жасынан” сексуалды инстинкті бейсексуалды ( деби шыармашылы, саяси жне оамды іс рекеттер т.б.) іс рекеттер тріне ауысуы. азіргі кезе мен мдениетті болашаын болжай отырып, ол неврозды алып тастау шін мдени суперэгоны рационалды парадигмасы арылы сексуалды анааттану дрежесін кеейту ажет деген сыныс айтады. Фрейдті ебектері:Тс круді жору(тс–ынылмаан штарлы крінісі), Кнделік мірді ?>