Сиыр сті – шикізат (ГОСТР 52054 - 2003).

МАЛ ШАРУАШЫЛЫЫ НІМДЕРІН СТАНДАРТТАУ ТАЛАПТАРЫ

АСЫЛ ТЫМДЫ МАЛДАРА АРНАЛАН МЕМЛЕКЕТТІК СТАНДАРТ (ГОСТ 25967 - 83).

Стандарт толыымен СТС ЭВ 2044 – 79 стандартына сйкестендірілген.

Ет баытындаы ірі ара малдарыны німдік крсеткіштерін анытау дістері мен тымды малдара арналан стандарт: суі, экстерьер, сиыр сттілігі, тірілей салмаыны суі, салмаыны суіне кететін азы шыыны.

Бл стандарт асыл тымды зауыттар мен станцияларда, асылдандыру шаруашылытары мен фермаларында олданылады.

1. су арынын анытау дістері.

дісті негізгі масаты малды тірілей салмаын анытау мен з тліні крсеткіштері бойынша баалануымен аныталады.

1.1. рал – жабдытар. Салмаы 2000 кг дейінгі малды жне лшеу длдігі 1 кг аспайтындай ГОСТ 14004 – 68 бойынша белгіленген таразымен лшенеді.

1.2. Сына жргізу. Азытандырудан брын малды жасына байланысты салмаын анытау кезедері:

- 5 жаса дейінгі балар мен сиырларды жылына бір рет;

- баларды туылан кезінде, енесінен блгенде, 205 кндігінде, 12 жне

15 айында;

- таналарды: туылан кезінде, енесінен блгенде, 205 кндігінде жне 12 айында. Бірінші шаылыстыран кезінде.

р айды соында баларды келеріні крсеткіштерімен салыстыра отырып, німділігін баалау салмаын анытап оан баылау жасау. Балау мерзімі 8-ай мен 15-ай аралыында жреді.

1.3. Алынан деректерді деу. Малды натылы суін килограмм бірлігімен жргізеді.

Баылау мерзіміні соы мен басында баны салмаын екі лшеуді орта крсеткіші бойынша анытайды.

2. Экстерьерді анытау дісі

Бл дісті мні малды дене пішіні мен оны лшемдерін баалау болып табылады: шотыыны биіктігі, ккрегіні тередігі, кеудесіні зындыы, ккрегіні орамы.

2.1. рал жабдытар. мбібап лшеу таяы.

лшеу рулеткасы.

2.2. Сына жргізу. Анытау жргізу:

- 3 – 5 жастаы ересек малдарда:

- жасын белгілеген со ашырыма дайындайтын жас малды сынатан ткізу

- баылаудаы баларды сынатан ткізу.

Малды денесіні сырт пішінін кзбен баалайды: басы, мойны, ккірегі, кеудесі, арасы, белі, бксесі, аятары т.б. Бл баытта арнайы лшемдер жргізілуі де тиіс, белгіленген дістер бойынша, оларды стану ажет.

2.3. Алынан деректерді деу.

2.3.1. Дене пішініні крсеткіштері балл мен бааланады

2.3.2. Белгіленген талаптар бойынша ересек малды дене пішінін 100 баллды крсеткіштер шкаласымен баалайды.

2.3.3. Шкала крсеткіштері бойынша 15 айлы баны дене бітімін 60 балл мен баалайды.

2.3.4. Жас малды дене бітімі 5 баллды крсеткіштермен бааланады: 5 - те жасы, 4 – жасы, 3 – анааттанарлы, 2 – анаатсыз.

3. Сиырды сттілігін анытау дісі.

Бл енесіні стін ему кезіндегі тлді салмаыны згеруімен аныталатын діс.

3.1. ралдар. ГОСТ 14004 – 68 бойынша 1 кг аспайтын длдікпен, 500 кг-дейінгі салматы лшеуге арналан таразыны олдану.

3.2. Сына жргізу.

Бзауды 205 кнге туралап енесінен блгенде жне туылан кезде лшейді.

3.3. Алынан нтижені деу.

Тмендегі формула кг лшем бірлігі бойынша сиырды сауу мерзіміндегі сттілігін анытайды:

М = m – m.

m – бзауды тірілей салмаы, кг.

m₁– бзауды туыландаы тірілей салмаы, кг.

4. Тірілей салматы сімін анытау дісі.

Бл рпаыны сапасы жне з німділігі бойынша баны тірілей салмаын анытау негізіне жаындастырылан діс болып табылады.

4.1. ралдар.

ГОСТ 14004 – 68 бойынша 1 кг аспайтын длдікпен жне 1000 кг таразыны пайдалана отырып салма лшеу.

4.2. Сына жргізу.

р айды соында башытара баылау салма лшемін 8-ден 15 айа дейінгі аралыта ткізіп отыру.

4.3. Алынан нтижені деу.

Баылау жргізгендегі осан салмаын оны ткізген салмаына есептеп анытайды.

5. осан салма бірлігіне есептегендегі азы шыынын анытау дісі.

Бл діс башытарды тірілей салмаыны суіне кеткен азы шыынын есептеуге баытталан. Сына станцияларындаы баларды німділігін келеріні крсеткіштерімен салыстыру жне з німділігі бойынша да баалау дісіне негізделген. Мнда да жоарыда крсеткендей ралдарды пайдалану сына жргізуді жне алынан нтижені деу жмыстары жзеге асырылады.

Сиыр сті – шикізат (ГОСТР 52054 - 2003).

1. олдану аймаы.

Бл стандарт ндірісте ртрлі ст німдерін ндіру шін балалара арналан ст таамдарын жасау масатында республикада ндірілетін немесе сырта шыарып сататын сиыр стіне арналан. Мнда ст німіні ауіпсіздігі ескеріліп баылау дістері мен абылдау ережелері жне табалау, тасымалдау талаптары крсетілген. Стандартта нормативтік жаттара (ГОСТ, МЕМ СТ) сілтемелер жасалынан.

2. Жіктелуі.

2.1. Стандартта ГОСТ Р 51917 арастыран терминдер мен оларды тсініктемесі олданылады: сиыр сті – шикізат алашы деуден тіп, ст немесе ст компоненттеріне жатпайтын оспаларды пайдаланып тазартылан жне сауыланнан кейін (4±2)⁰С дейін салындатылан ст ндірісі мен пайдалануа дайын нім.

2.2. Сиыр сті органолетикалы, физика – химиялы, микробиологиялы крсеткіштеріне байланысты: бірінші, екінші жне шінші сорта блінеді.

3. Жалпы техникалы талаптар.

3.1. Таам німдеріне ойылатын талаптара сай ауіпсіздігі, сапасы мен ветеринария задарына сйкес инфекциялы жпалы аурудан таза шаруашылытарда сауылатын сиырдан малынан алынуы тиіс.

3.2. Органалептикалы крсеткіштер бойынша мына талаптара сай келуі керек (12- кесте)

12- кесте

Крсеткіштер	Стті сорттылы нормалары
Жоары	Бірінші	Екінші	Сорта жатпайтын
Консистен-циясы	Біркелкі тнбасы жо, тйіршіксіз сйы, мздатылан жіберілмейді	Белок тнбасы бар аздап механикалы оспасы бар
Дмі, иісі	Бгде дмсіз, таза ст иісі мен дмі бар	Азы дмі білініп трады
	Кктем мен ысы мерзімде аздап азы дмі шыып трады
Тсі	А тстен ашы сары тске дейін	Крем тстес, ашы кк т.б.

3.3. Ст физика – химиялы крсеткіш талаптары бойынша 13 кестедегідей болуы тиіс.

13- кесте

Крсеткіштер	Стті сорттылы нормалары
Жоары	Бірінші	Екінші	Сорта жатпайтын
ышылдыы, ⁰Т	16,0-18,0	16,0-18,0	16,0-20,99	15,99 кем емес, 21,00 аспауы керек
Тазалы тобы, кем емес	I	I	II	III
Тыыздыы, кг/м³, аз емес	1028,0	1027,0	1027,0	1026,9 кем емес
Мздату температурасы, ⁰С	- 0,520 жоары емес	- 0,520 жоары

3.4. Афлатоксин, антрибиотиктер, ингибирлеуші элементтер, радионуклидтер, пестициттер, патогендік микроорганизмдер, оны ішінде КМАФАн М жне соматикалы клеткалар т.б. токсикалы элементтер санитарлы нормалы талаптара сай болуы тиіс.

3.5. Жоары сорта жататын жне термо – тзімділігі II сорттан тмен емес сттер балалар таамын дайындауа олданылады (ГОСТ 25228).

3.6. Республика аумаында белгіленген базистік ст майы мен белок % крсеткіштері олданылуы тиіс.

3.7. Сауылан ст сзбеден тазартылып ткізілгені жн (фильтрлеу). Сауыланнан кейін температурасы (4±2)⁰С жадайында ст шаруашылыта екі сааттан арты сталмауы тиіс.

3.8. Табалануы

3.8.1. Тасымалдау кезінде ткізушіден німге мынадай табалау – апаратты крсеткіштер талап етіледі (жеке тладан): німні аты; ткізушіні аты – жні; мекен – жайы; клемі (л).

3.8.2. Тасымалдау кезінде ткізушіден німге мынадай табалау – апаратты крсеткіштер талап етіледі (зады тладан): німні аты; ткізуші аты – жні; мекен – жайы; мемлекет аты; партия нмері; кні мен уаыты; ст температурасы; олданылан стандарт белгісі.

4. абылдау ережелері.

4.1. Бзауды енесінен айыраннан кейін жеті кнге дейінгі жне суалу бес кнге алана дейінгі ст таама пайдалануа жарамсыз деп танылады.

4.2. абылдау ережесі – ГОСТ 13928 бойынша жргізіледі жне ветеринарлы, ауіпсіздік пен сапасына белгіленген тртіп бойынша кулік (анытама) беріледі. Бл сапасы мен ауіпсіздік амтамасыз ететін кулікте мынадай крсеткіштер белгіленеді: кулік нмері мен берілген кні; ткізушіні аты – жні мен мекен – жайы; нім аты мен сорты; партия номері; жіберілген кні, уаыты; партия млшері (л); сараптау нтижесіні крсеткіштері; ветеринарлы жатты нмері мен берілу уаыты (анытама) жне оны берген мемлекеттік мекеме аты; пайдаланылан стандарт нмері мен сілтемелер.

4.3. Ст абылдау кезіндегі сапасын баылау мерзімі мен крсеткіштері (14 кестеде).

4.4. Стандартта крсетілген 3.4. крсеткіштері бойынша баылауды денсаулы сатау мекемелеріні рсаты бойынша жргізеді.

14- кесте

Баылайтын крсеткіштер	Баылау мерзімі	айта баылау кезіндегі сына дістері
ткізуші срануы бойынша	Кмн туан жадайда

Органолептикалы	Кнделікті р партиядан	ГОСТ 28283	ГОСТ 28283
Температура, ⁰С	Кнделікті р партиядан	ГОСТ 26754	ГОСТ 26754
Титірлеу ышылы, ⁰Т	Кнделікті р партиядан	ГОСТ 3624	ГОСТ 3624 (2.2)
Май массасыны лесі, %	Кнделікті р партиядан	ГОСТ 5867	ГОСТ 22760
Тыыздыы, кг/м³	Кнделікті р партиядан	ГОСТ 3625	ГОСТ 3625
Жиілік тобы	Кнделікті р партиядан	ГОСТ 8218	ГОСТ 8218
Бактериялы рытану, КОЕ/г	10 кнде бір рет	ГОСТ 9225	ГОСТ 9225
Белок массасы, %	бір айда екі рет	ГОСТ 25179	ГОСТ 23327
ату температурасы	⁰С, кнделікті р партияда	ГОСТ 25101	ГОСТ 30562
Фосфатаза рамы	кмн туан кезде	ГОСТ 3623	ГОСТ 3623
Термотзімділік тобы	Кнделікті р партияда	ГОСТ 25228	ГОСТ 25228
Соматикалы кл.рамы, мы/см³	10 кнде бір рет	ГОСТ 23453	ГОСТ 23453
Ингибрлік заттары	10 кнде бір рет	ГОСТ 23454	ГОСТ р 51600

4.5. Барлы крсеткіштері бойынша стандарт талаптарына сай келіп, стте ингибрлік заттар табылса, бл сорта жатпайтын нім болып есептелінеді. Мндай стті келесі партиясы міндетті трде арнайы тексеруден тіп ингибрлік заттары жотыы расталаннан кейін ана абылданады.

4.6. Стті химиялы жне микробиологиялы тазалыы баылау арнайы белгіленген талаптара сай жргізіледі.

4.7. Стті сапасы бір белгісінен (крсеткішінен) болса да кмн туызса, сараптауды сол партиядан айта жргізеді, біра лгісіні млшері артыыра алынады. Екінші айтара жасалан сараптау нтижесі соы, рі наты болып табылады жне сол партияа з кшін сатайды.

4.8. Егер ст органолептикалы, физика – химиялы, микробиологиялы крсеткіштері бойынша талаптара сай келіп, тыыздыы 1026 кг/м³, ышылдыы 15⁰Т немесе 21⁰Т болса, онда мндай стті екінші сортты нім атарына жатызады. Баылау лгісін алуды мерзімі 14 кннен аспауы тиіс.