Пндерді айырмашылыы

Зерттеулер туралы естіп, ріптестерімен пікір алмасан со, малімдер негізгі дадылар тізімін жасады. Олар ойлану шін жеткілікті уаыт берілетін сратарды жоспарлап, ойлануа мжбрлеуге баытталан тсініктемелер сынды. Олар оушылара зіні жмыстарын жне басаларды жмыстарын баалау шін жеткілікті уаыт беруге тырысты.

Алайда белгілі бір уаыт ткеннен кейін, бл негізгі талаптар белгілі бір дрежеге дейін ана келетіні тсінікті болды. Жасы сраты тадау шін пнді жан-жаты білу ажет, бл шін пнді тере мегерген жадайда ана алуа болатын білім міндетті емес. Пн бойынша жоары дегейлі дайындыа араанда, пнні фундаменталды аидаттарын толы тсіну, оушылара шырасуы ммкін проблемалы мселелерді тсіну жне німді ойлауды ынталандыратын сратарды рудаы шыармашылы абілет анарлым маызды⁹. Сонымен атар, мндай педагогикалы білім оушыларды жауаптарын тсінуде маызды болып табылады. Яни, оушыларды айтандары оларды ойын білуді кілті болуы ммкін, дегенмен мндай кілтті тсіну пнді оыту дерісінде туындауы ммкін жалпы иындытар туралы толы білуді талап етеді. Сондытан, алыптастырушы баалауды жалпы аидаттары барлы пндерде олданыланымен, олар р пнде ртрлі тсілдер арылы крініс беруі ммкін. Математика, жаратылыстану жне тіл пндеріні малімдерін салыстыру барысында, біз осындай айырмашылытарды крдік.

Математика пнінде оушылар алгоритмдерді олдануа жне оларды олдайтын ымдар туралы тсінік алыптастыруа йренеді. Оушылар белгілі бір жадайда ана олданылатын стратегияларды ткен кезде оларды таы баса жерлерде олданылмайтынын тсінбеуі иынды тудыруы ммкін. Осы стратегияларды талылап, оушылар бл стратегиялара атысты з тсінігін згерту ажеттігін тсінетіндей етіп бл проблеманы тереірек зерделеу шін жауап алуды олдануа болады. Мндай оуды детте аны крінетін дрыс нтижесі болады. Ашы тапсырмаларда, сондай-а кнделікті тапсырмаларды шешу шін математикалы тсілдерді олдану кезінде дрыс шешімдерді бірнеше нсасы болуы ммкін. Бл жадайда сапа критерийлерін тсіну иындау тиіп, ол наты мысалдар мен абстрактілі критерийлерді бірлесіп талылауды ажет етуі ммкін.

Жаратылыстану пндерінде жадай осыан сас. Табиатта ылым «дрыс» тсініктеме беретін кптеген былыстар болып жатады. Алайда, кптеген оушылар мектептен тыс та трлі білім алады. Мысалы, кейбір оушылар жануарлар озалатындытан олар тірі, ал ааштар жне сімдіктер тірі емес, себебі олар озалмайды деп ойлауы ммкін. Немесе оушылар айда ауа болмаандытан, арышкерлер онда салмасыз болады деп есептеуі ммкін. Осындай «арама-арсы ымдарды» кбін алдын ала болжауа болады, себебі олар жасы жатталан. Сонымен бірге жалыз «дрыс» кзарас бар деп тжырымдау тиімсіз екені аныталды. Бндай жадайда осы идеялар тірегінде гіме бастап, ал содан кейін ылым лемінен алынан жаа фактілер мен дйектерді енгізе отырып, оны кзарасын жоа шыаратын тсініктеме сыну ажет.

Нтижесін болжауа болмайтын баса да аспектілер бар. Айталы, математика пнінде ашы тапсырмалар алыптастырушы баалауды трлі тсілдеріні олданылуын кздейді. Ал ылыми жетістіктерді леуметтік жне этникалы салдарларына атысты сратар лі ашы кйінде алуда. Сондытан, оны шешуді фундаменталды тсілін олдану шін мндай жмыс барынша «ашы» болуы тиіс. Тсініктеме беруді басты міндеті оушыларды гімеге тарту, оларды андай болжамдары бар екенін біліп, сынатын дйектеріні сапалы болуына кмектесу болып табылады.

Тіл сабаындаы зара баалау мен зін зі баалауды зіндік тарихы бар. Пнні мазмны болсын, кптеген тапсырмаларды нтижелері болсын бл тсілдерді пнні жалпы масаты – оушыларды сын трысынан ойлауын кшейтуге атысты басты орына шыарып, бірінші кезекке ояды.

 

Тсініктеме беруді басты міндеті оушыларды гімеге тарту, оларды андай болжамдары бар екенін біліп, сынатын дйектеріні сапалы болуына кмектесу болып табылады.

 

зара баалау мен зін зі баалауды екінші маызды функциясын Ройс Садлер енгізді. Оны пайымдауы бойынша, критерийлерді здері жмыс сапасын баалау шін немесе ала басушылыты анытау шін пайдасыз, себебі осымша факторлар те кп¹⁰. Мселені шешімі белгілі бір жадайларда критерийлерді алай тсіндіруді білуде жатыр. Осы жадайда малімдерге «білім жйесі» ажет болады. Малімдер бл білімді оушыларды білімін баалау жолымен алады. Бл – олара бааларды саралауа, ала ілгерілеушілікке алай ол жеткізілгенін білуге ммкіндік беретін дерісті дл зі. зара баалау мен зін зі баалау оу барысында оушылара сапа критерийлерімен кзделген осындай ммкіндіктерді сынады.

дебиет сабаында, жаратылыстану жне математика пндеріндегідей негізгі сабатара басты назар аударан дрыс. Оушылара мтін мазмны туралы тсінігін кеейтуге немесе з идеяларын жазбас брын оларды рып алуа ммкіндік беретін кеейтілген тапсырмалар те тымды болып саналады. Олар шаын топта немесе жппен жмыс жргізуді кздегенімен, нтижелері бкіл сыныпты талылауына шыарылады. бедиет сабатарында жмысты таы бір трі кездеседі – бл дады оуа адам сайын олдау крсетіп отыру шін тапсырманы белгілі бір рылымын алыптастыру шін ана олданылады, дегенмен ол ойды шектемес шін оан атты екпін жасалмайды. Жмысты мндай трлері оушылара гімелесу барысында тсінікті дамытуа ммкіндік берумен атар, алдаы жауап алу кезінде малімге сабаты німділігін баалап, оушыларды жмысын басаруа ммкіндік береді. Тапсырманы сапасы аншалыты жасы болса, оны ыпал ету сапасы да сорлым жасы болма.

Оу тапсырмаларыны арасындаы айырмашылы оларды рырлылыы трысынан арастырылуы ммкін. Бір жаынан – жалыз дрыс жауабы бар «жабы» тапсырма, екінші жаынан лайы келетін бірнеше жауаптары бар «ашы» тапсырма. дебиет сабаыны тапсырмасы - мысалы, ле жазу – кп жадайларда ртрлі нса болуын кздейді. Алайда, тіпті осындай тапсырмаларды зінде траты компонент бар – мысалы, грамматикалы жне жанрлы ережелерді сатау. Математика бойынша тапсырмалара келер болса, олар негізінен бір ана дрыс жауап ктеді, біра кнделікті проблемаларды шешу шін математиканы олдану ашы баалауа келуі ммкін. Сондытан, оытуды екі нысаны шін де кез келген пнде олдануа болатын белгілі бір ережелер ажет.

Осы айырмашылытара арамастан, тжірибе баланы бойында дамыан негізгі дадылар барлы пндерде олданылатындыын крсетті. Жобаа атысан жаратылыстану пніні бір малімі з ріптестеріне біз талылаан тсілді з тжірибесінде олданандыы жнінде айтып беріп, одан кейін бл тжірибені барлы пндерге тараандыын крген:

 

Сурет жне актерлік шеберлік малімдері, технология малімі де оларды жиі олданады (кей кездері трлі жауапты, за мерзімді жобаны кздейтін немесе оыту бадарламасымен атты шектелмеген тапсырмалармен жмыс жргізеді). Алайда, аылшын тіліні малімі бгін маан келіп, айтты: «Кеше таажайып кн болды. Бгін мен оны зімні 8-сынып оушыларыммен жргізуге тырыстым. Ол мені олымнан келді. Ешандай ол ктерусіз, ойлануа жеткілікті уаыт берілді. Мен жыл бойы ауыз ашпаан балалардан тааларлы жауаптар алдым. Олар барлыы з ойларын ортаа салуа тырысты жне оларды жауаптарыны сапасы тамаша болды. за уаыт бойы саба беріп жрсем де, алашы рет саба беру дісімді згертуден жаа бір сезімге блендім». - Джеймс, TwoBishops мектебі.