Ашы тзутісті конусты тісті берілісті есептеу
Ашы тзутісті конусты берілісті геометриялы парамтерлері иілуде тістерді сенімділік беріктігіне есептеу шартынан аныталады.
3.1. Бастапы мліметтер:
Беріліс схемасы – тісті доалатар консольды орналасан.
Шестерня мен доала біліктеріндегі айландырушы момент жне айналу жиілігі:
Шестерня материалы – болат 45 МЕСТ 1050-88, термиялы деу – жасарту, 
.
Доала материалы – болат 45 МЕСТ 1050-88, термиялы деу – жасарту, 
.
Ммкіндік кернеуді сесептеу:
иілу беріктікке есептеуде
мнда 
- тзімділік шегі,
шестерня шін - 
тісті доала шін - 
– шыдамзатыы (шыдамдылы) коэффициенті, 
;
- ауіпсіздік коэффициенті, 
3.2. Іліністі есепті модулі
мнда 
– коэффициент, тзутісті беріліс шін – 1,4 жне иаштісті беріліс шін – 1,12 те деп абылдау ммкін;
– шестерня білігіндегі айландырушы момент, Н·мм;
- шестерняны тістер саны, 
абылдаймыз.
- шестерня еніні оны диаметріне атынасы коэффициенті. Ашы конусты тісті беріліс шін 
аралыында болады. 
те деп абылдаймыз.
- жктемені шоырлану коэффиценті, 3.1- кестеден жуы мндері доалатарды тірекке атысты орналасуы бойынша аныталады.
3.1- кестеден доалатар консольды орналасан жне , сондытан 
те деп абылдаймыз.
3.1- кесте. Жктемені шоырлану коэффиценті
| Доалатарды тірекке атысты орналасуы | ||
| консольды | Симметриялы | Ассимметриялы | |
| 0,2 | 1,15/1,08 | 1/1 | 1,02/1,02 |
| 0,4 | 1,22/1,18 | 1/1 | 1,08/1,03 |
| 0,6 | 1,32/1,3 | 1,03/1,02 | 1,11/1,05 |
| 0,8 | - | 1,06/1,03 | 1,17/1,07 |
| 1,0 | - | 1,10/1,04 | 1,23/1,1 |
| 1,2 | 1,14/1,06 | 1,29/1,13 | |
| 1,4 | 1,17/1,08 | 1,36/1,17 |
Ескерту: алымында - 
, блімінде – 
3.1- сурет. Тіс тжісі ені бойынша жктемені бір алыпты емес таралуыны коэффициентін анытау шін графиктер (немесе жктемені шоырлану коэффиценті)
– сырты динамикалы жктемені ескеретін коэффицент. 3.2- кестеден тадалады. 
.
3.2- кесте. Сырты динамикалы жктеме коэффицентіні мні (МЕСТ 21354-87)
| озалтышты жктелу режимі | Жетектегі машинаны жктелу режимі | ||||
| Біралыпты | 1,00 | 1,25 | 1,50 | 1,75 | |
| Кіші біралып-сыздытан | 1,10 | 1,35 | 1,60 | 1,85 | |
| Орташа біралып-сыздытан | 1,25 | 1,50 | 1,75 | 2,00 | |
| Едуір біралып-сыздытан | 1,50 | 1,75 | 2,00 | 2,25 |
озалтышты жктелу режиміні сипаттары:
1 Біралыпты – электрозалтыштары;
2 Кіші біралыпсыздытан – гидравликалы озалтыштар;
3 Орташа біралыпсыздытан – кпцилиндрлі ІЖ;
4 Едуір біралыпсыздытан – бірцилиндрлі ІЖ.
Жетектегі машинаны жктелу режиміні сипаттары:
1 Біралыпты – біралыпты жмыс істейтін ленталы,пластинкалы конвейерлер, жеіл ктергіш рылы, вентиляторлар жне т.с.с;
2 Кіші біралыпсыздытан – біралыпсыз жмыс істейтін ленталы жне пластиналы транспортерлар, шестернялы жне ротационды сорылар, станоктарды бас жетектері, ауыр ктергіш ралдары, крандар механизмдері, нерксіп жне кеніші вентиляторлары, кпцилиндрлі поршенді сорылар жне т.с.с;
3 Орташа біралыпсыздытан – резина жне пластмаса шін былауыштар, аашдейтін станоктар, бірцилиндрлі поршенді сорылар жне т.с.с;
4 Едуір біралыпсыздытан – экскаваторлар, ожаулар, бры машиналары брикеттеуші пресстар, ысты прокаттарды станиналары жне т.б.
- тіс формасын ескеретін коэффицент. 3.3- кестеден тісті доалатарты келтірілген тістері саны жне ралды жылжыту коэффициентіне туелділігінен аныталады. иаш тісті берілісті эквивалент тістер саны мына формуламен аныталады 
, (i = 1, 2, …). (немесе 3.2- суреттен тадау ммкін).
жне 
, болан жадайда 
те.
3.3- кесте. Тіс формасын коэффицент мндері (МЕСТ 21354-87) (Дунаев)
| z немесе zv | ралды жылжыту коэффициенті | ||||||||
| - 0.5 | - 0.4 | - 0.25 | - 0.16 | + 0.16 | + 0.25 | + 0.4 | + 0.5 | ||
| - | - | - | - | - | - | - | 3.68 | 3.46 | |
| - | - | - | - | 4.28 | 4.01 | 3.78 | 3.54 | 3.40 | |
| - | - | - | 4.40 | 4.07 | 3.83 | 3.64 | 3.50 | 3.39 | |
| - | - | 4.30 | 4.13 | 3.90 | 3.72 | 3.62 | 3.47 | 3.40 | |
| 4.50 | 4.27 | 4.05 | 3.94 | 3.78 | 3.65 | 3.59 | 3.46 | 3.40 | |
| 4.14 | 4.02 | 3.88 | 3.81 | 3.70 | 3.56 | 3.57 | 3.48 | 3.42 | |
| 3.96 | 3.88 | 3.78 | 3.73 | 3.68 | 3.56 | 3.54 | 3.49 | 3.44 | |
| 3.82 | 3.78 | 3.71 | 3.68 | 3.61 | 3.55 | 3.55 | 3.50 | 3.48 | |
| 3.79 | 3.74 | 3.68 | 3.68 | 3.61 | 3.55 | 3.55 | 3.50 | 3.48 | |
| 3.73 | 3.70 | 3.66 | 3.63 | 3.60 | 3.61 | 3.55 | 3.51 | 3.50 | |
| 3.70 | 3.68 | 3.64 | 3.62 | 3.60 | 3.58 | 3.55 | 3.53 | 3.51 | |
| 3.68 | 3.66 | 3.62 | 3.61 | 3.60 | 3.56 | 3.65 | 3.55 | 3.52 | |
| 3.64 | 3.62 | 3.62 | 3.62 | 3.62 | 3.59 | 3.58 | 3.56 | 3.56 | |
| >180 | 3.63 | 3.63 | 3.63 | 3.63 | 3.63 | 3.63 | 3.63 | 3.63 | 3.63 |
Онда
Есепетелген модульді мнін стандарта сйкес дгелектейміз.
3.3. Тісті доалаты тістер саны
=19 
- бтін сана дгелектендіріледі. 
те деп абылдаймыз.
3.4. Беріліс саныны наты мні
3.5. Конусты блгіш брышы:
шестерняны
доалаты
3.6. Сырты диаметрлер:
Блгіш шеберіні диаметрі
;
.
Тіс тбесі (десі) шеберіні диаметрі
;
.
Тіс аяы (ойыы) шеберіні диаметрі
;
.
3.7. Сырты конусты ара ашыты
3.8. Тісті доалатар тжісіні ені
Доала ені бтін сана дгелектендіріледі. Ra40 нормаль сызыты лшем атары мніні лкен жаынына дгелектейміз, яни 
3.9. Орташа конусты ара ашыты, мм
3.10. Тзутісті конусты берілісті орташа шеберлік модулі, мм
3.11. Шестерня жне доалаты орташа блгіш диаметрі, мм
3.12. Тісті доалатар ілінісіндегі кштер
Шеберлік кш, Н
Шестерняны радиал кші 
, доалаты стік кшіне те 
, Н
Шестерняны стік кші 
, доалаты радиал кшіне те 
, Н
(ілінісу брышы - 
)
3.13. Доалатарды шеберлік жылдамдыы, м/с
мнда 
- шестерняны орташа блгіш диаметрі, мм;
– шестерня білігіні айналу жиілігі, 
3.14. Тісті доалатарды жасауды длдік дрежесі
Тісті доалатарды жасауды длдік дрежесі 3.5- кесте бойынша тісті доалаты ммкіндік шеберлік жылдамдыына жне берілісті олдану саласы туелділігінен аныталады.
3.5- кесте. Тісті доалатарды жасау длділігіні дрежесі (МЕСТ 1643-81) (Ив, Д)
| Длдік дрежесі | Ммкіндік шеберлік жылдамды  м/с
| Ескерту | |||
| тзу тісті | тзу емес тісті | ||||
| цилиндрлік | конусты | цилиндрлік | конусты | ||
| (жоары длдік) | < 15 | < 12 | < 30 | < 20 | Жоары жылдамдыты беріліс, дл кинематика-лы механизмдер |
| (нормаль длдік) | < 10 | < 8 | < 15 | < 10 | Жоары жылдамдыты жне жоары жктемелі берілістер |
| (орта длдік) | < 6 | < 4 | < 10 | < 7 | Ерекше длдікті талап етпейтін жалпы машина жасаудаы берілістер |
| (тмен длдік) | < 2 | < 1,5 | < 4 | < 3 | Длдікке жеілдетілген талаптар ойылан жай жретін берілістер |
3.5- кестеден тісті доалатарды дайындау длділігі дрежесін 9 (тмен длдік) абылдаймыз.
3.15. Иілу кернеуді жктемесіні есепті коэффицентін 
анытау
,
мндаы - жктемені шоырлану коэффиценті (3.1- кесте),
боланда, 
- жктемені динамикалы коэффиценті (3.6- кесте), тісті длділік дрежесі 9, тіс бетіні аттылыы HB 350 МПа жне шеберлік жылдамды 
м/с боланда, 
;
3.6- кесте. Иілу кернеу бойынша жктемені динамикалы коэффиценті 
(Ив, Ду)
| Длділік дрежесі | Тіс бетіні аттылыы | Шеберлік жылдамды м/с
| ||||
| 350 HB | 1,06/1,03 | 1,18/1,09 | 1,32/1,13 | 1,50/1,20 | 1,64/1,26 | |
| > 350 HB | 1,02/1,01 | 1,06/1,03 | 1,10/1,06 | 1,16/1,06 | 1,20/1,08 | |
| 350 HB | 1,08/1,03 | 1,24/1,09 | 1,40/1,16 | 1,64/1,25 | 1,80/1,32 | |
| > 350 HB | 1,02/1,01 | 1,06/1,03 | 1,12/1,05 | 1,19/1,08 | 1,25/1,10 | |
| 350 HB | 1,10/1,04 | 1,30/1,12 | 1,48/1,19 | 1,77/1,30 | 1,96/1,38 | |
| > 350 HB | 1,03/1,01 | 1,09/1,03 | 1,15/1,06 | 1.24/1,09 | 1,30/1,12 | |
| 350 HB | 1,11/1,04 | 1,33/1,12 | 1,56/1,22 | 1,90/1,36 | - /1,45 | |
| > 350 HB | 1,03/1,01 | 1,09/1,03 | 1,17/1,07 | 1.28/1,11 | 1,35/1,14 |
Ескерту: алымында - тзу тісті, блімінде – иаш тісті тісті доалатар шін келтірілген
– тістерді біралыпты жктелмегенін ескеретін коэффициент (3.7- кесте), тзутісті цилиндрлік доалатар шін 
.
Онда
3.16. Доала тістерін иілу беріктігіне тексеру
Тзу тісті доала шін
Иілу беріктік шарты орындалды.
3.3- сурет. Ашы конусты берілісті негізгі геометриялы параметрлері