Йодты азадаы маызы

Бріміз де йодты спиртті ерітіндісі жайлы білеміз, оны трлі жарааттара пайдаланамыз. Енді оны баса да трі барын, атмосфералы ауада, ауыз суы мен таам німдерінде те аз млшерде болатынын білеміз. Осы йод органикалы жне органикалы емес осылыстар кйінде ауамен, тааммен, сумен бірге ішек-арын жолдарына тсіп, ана, жасушалар мен тіндерге жне осы минералсыз ызмет ете алмайтын мше- аланша безіні жасушаларына жеткізіледі.

Пішіні кбелекке немесе алана сас (аты осыдан шыан) аланша безі мойынны алы жаында орналасан, «анатшалары» кмейді алымдайды (13 сурет). аланша безіні ызметіне жрек соысыны жиілігі, дене температурасы, таам німдерін «жау» жылдамдыы туелді, ал безді зіні ызмет етуі азаа тсетін йодты клеміне байланысты.

Азадаы шоырланан йодты 80% (15–20 мг) аланша безінде болады. Йод осы маызды мшені гормондарыны тзілуі шін ажет. Мнда рекет ететін бастауышы йод болатын тироксин мен трийодтиронин гормондары тзіледі. Йодты гормондарды ызметі р трлі. арапайым мысал : аланша безінде гормондар болмаан жадайда баашаба бааа айналмайды. Бл - гормондарды жануарлар лемінде негізді мні бар екеніні кусі.

Йодты гормондарды биологиялы ролі келесідей :

ü нрестелік рыты нуі, дамуы шін ыпал етеді;

ü сары денені ызметін ынталандырып, жктілікті алашы кезеін орайды;

ü ттемелік жйені алыптасуына ыпал етеді;

ü эмбриогенез рдістерін реттейді;

ü миды рсаішілік дамуын амтамасыз етеді;

ü анаболикалы сері бар, сондытан, тіндерді суі мен блінуін баылайды;

ü барлы алмасу рдістерін реттеуге атысады.

аланша безді гормондары азаны барлы жйелеріні ызметін : су-тз алмасуын, жылу пайда болуын, зат алмасу арынын, нруыздар, кмірсулар мен друмендер алмасуын баылайды. Атап айтанда аланша безінде негізгі кілі бета–каротин болып табылатын сімдік тектес ізашарлары – каротиноидтардан А друмені пайда болады.

Йод азаны жпалара арсы труын арттырады, фагоциттерді – а анды денешіктерді (И.И.Мечников ашан) белсендіруіні нтижесінде ан ауру оздырышардан тазарып, бгде элементтерден арылады. Йод вирустарды, бактерияларды, микроскопиялы саыраулатарды жояды. Сондытан аланша безден ткен ан оан енген микроазалардан тазарады. аланша безді арынды ан айналымды мшелерге жататынын айту ажет.

 

Йодты кзі:теіз німдері, балы, шпинат, брокколи ырыабаты, сбіз.

Туліктік ажеттілігі – 50-200 мкг.

 

МЫС ролі: ан тзуге, сйек кемігіне темірді туіне ыпал етеді. Ішкі секреция бездеріні ызметіне сер етеді. Адам бойында 150 мг. мыс кездеседі. сіресе бауыр, брек, жрек, блшы етте шоырланан.

Мысты жоары концентрациясы сйек жне блшы ет тінінде кездеседі. Мыс ащы ішекте сііріледі. Мысты сіірілуі – белокты атысуымен жретін те крделі процесс. Мыс белок пен ферменттерді маызды рам блігі болып табылады. Мыс ртрлі мшелер мен тіндерге церулоплазмин кмегімен жеткізіледі. Церулоплазмин екі валентті темірді ш валентті темірге тотыуына атысады (тек осы трінде ана темір организмге ол жетімді). Мыс АТФ тзілуіне атысады, яни кері энергия жинатаушы ызметін атарып, белок тіндеріні синтезі, организмні антиоксидантты рамына кіреді. Мыс кптеген азы-тліктерде кездеседі, организмде оны жеткіліксіздігі аз кездеседі. Жеткіліксіздігінде неврологиялы жне андаы бзылыстар байалады.

Мыс кзі: бауыр, балы, теіз німдері, жмырта сары уызы, жасыл ккністе, брша тымдастары жне арамы жармасы.

Туліктік ажеттілігі – 2-3 мг.

Стронций – табии микроэлемент болып табылады. сімдік, микроорганизмдер, жануар жне адам организміні рамына кіреді. Стронций кальцийді аналогы б.т., сйек тінінде кездеседі.

Трт жаса дейінгі балалар организмінде те жоары жиілікпен жиналады. Осы жаста организмде сйек тініні рылымыны алыптасуы арынды жреді. Стронций сйекте, тісте кп жиналады, бл микроэлемент кальцийді алмастырады. Стронций табиатта да кездеседі. Теіз суында оны млшері 7-ден 50 мг/л. Теіз балдырларында 26-140 мг стронций бар.

Стронций адам организміне сумен, азы-тліктермен тседі.

Стронций кзі: ызылша, томат, ажелек (петрушка), бидай, аскк (укроп), арпа, шомыр (редька), пияз, шалам (редиска), ара бидай, орамжапыра.

Стронций организмге тері, кпе арылы тседі. Азы-тлікпен тсетін стронцийді сіірілуі тмен (ішекте сііріліп, организмнен зрмен шыады).

Адам организмі шін стронцийді маызы. Стронций организм шін маызы толы аныталмады. Тіс эмаліні тзілуі мен мытылыы шін те маызды. Сйекті алыптасуыны алыпты туіне маызды.

Стронций остеопороз жне кариес ауруларыны дамуына жол бермейді. Асазан-ішек жолдарыны, жрек-ан тамыр жйелеріні ауруларыны салдарынан организмде стронций алмасуы згереді. Ересек адамдарды стронцийге деген туліктік ажеттілігі 1мг. Зерттеу мліметтеріне сйенсек, ересек адам организмінде 320мг стронций кездеседі. Организмде ор ретінде сйек пен тісте жиналады. Бл микроэлементтерді кп млшері адам организмінде, яни, лимфа тйіндері, кпе, аталы бездер, бауыр мен бйректе кездеседі. Длелді мліметтер бойынша, 0,8-5мг стронцийді кнделікті тааммен алып отырамыз.

Стронций жеткіліксіздігі. суді баяулауы, сйек пен тісті заымдалуы, тіс жегіні даму арындылыыны жоарлауы.

Стронцийді арты болуы. Стронций алмасуыны бзылуынан, организмде стронцийді арты болуы байалып, тісті жне сйек тініні бзылыстары, бауырда, анда згерістер болады. Осы кезде Уров ауруы (Кашин-Бек ауруы) дамиды. Бл ауру сйек тінінен стронций иондарыны кальций иондарын шыарумен байланысты. Организмде кальцийді жеткіліксіздігі кезінде стронций кп млшерде тсуі де осы ауруды тудыруы ммкін.

Стронцийді адам организміне жасы сіірілуіне сер ететіндер: лактоза, Д витамині, лизин, амин ышылдары, аргинин.

Стронцийді сіірілуін тмендететіндер: натрий сульфаты, барий сульфаты, таамды талшытара бай таамдар.