Дістемелік нсаулар
Азастан Республикасыны білім жне ылым министрлігі
С. Торайыров атындаы Павлодар мемлекеттік университеті
Электрэнергетика кафедрасы
ДІСТЕМЕЛІК НСАУ
зертханалы жмыстарын орындау шін
Релелік ораныс негіздері пні бойынша
5В071800 – Электрэнергетика мамандыыны студенттеріне арналан
Павлодар
| дістемелік нсауларды бекіту параы | 
| Нысан ПМУ С Н 7.18.4/20 | ||
| БЕКІТЕМІН ОІ жніндегі проректор ________ Н.Э.Пфейфер 2013 ж. «___»__________ | ||||
растырушы : аа оытушы ____________ Ашимова А.К.
Электрэнергетика кафедрасы
5В071800 – Электрэнергетика мамандыыны студенттеріне арналан
Релелік ораныс негіздері
зертханалы жмыстара
Дістемелік нсаулар
Кафедра отырысында сынылан
«___»_________2013 ж., Хаттама № ___
Кафедра мегерушісі ____________ Марковский В.П. «____» ________2013 ж.
Энергетика факультетіні ОК пталды
«____»______________2013 ж., Хаттама №____
ОК траасы _____________Талипов О.М. «____» ___________2013 ж.
ПТАЛДЫ:
ОБ бастыы ___________ Жуманкулова Е.Н «____» __________2013 ж.
Университетті оу-дістемелік кеесімен пталды
«____»______________2013 ж. Хаттама №____
Зертнахалы жмыстарды орындау туралы жалпы нсаулар
Курс бойынша зертханалы жмыстарды орындау студенттерді теориялы білімдерін жалпылауа жне тередетуге арналады, олара электр ондырылардаы тжірибелік жмысты дадыларын беру, релелік аппаратурасымен жмыс жасауын йрету жатады.
Зертханалы жмыстара дайындалуа здігінше І сааттан беріледі. Барлы жмыстарды студенттер топ-топпен орындайды, жмысты орындау туралы есеп студентпен жеке жасалады. Жмысты орындау тртібі оытушымен бірінші сабата тсіндіріледі. Жмысты орындау туралы есеп институтты нысаны бойынша А4 ааз форматында орындалады.
рбір жмыс бойынша дістемелік нсаулар 7 блімнен трады: 1) жмысты таырыбы мен нмірі; 2) Жмыс масаты; 3) «Жалпы малматтар»; 4) «Тапсырма»; 5) «дістемелік нсаулар»; 6) «Есепті мазмны»; 7) «Баылау сратары». 1-3 блімдері жеке дайындыта, ал 4-5 блімдері зертханада аралуы тиіс. рбір таырып бойынша берілетін баылау сратары студенттерді зертханалы жмысты материалын мегеру сапасын крсету шін арналады. Зертханалы жмыса дайындалу кезінде бл сратара жауап берііздер, бл білім дегейіізді баалауа кмектеседі.
2 блімде ондыры туралы тек жалпы малматтар беріледі, зертханада ол туралы оытушы бден талдап таныстырады. Зертханалы жмысты орындау туралы есебінде тек (слбалар, графиктер, тжірибе нтижелері) «Есепті мазмны» блімінде крсетілген мліметтерден труы ажет.
Зертханалы жмысты орындаудаы ауіпсіздік техникасы
Зертхана блмесі ауіпсіздік жаынан араанда ауіпті топа жатады. Жмысты ауіпсіз орындау шарттары тиісті йымдастырушылы-техникалы шаралар кешенімен амтамасыз етіледі.
Кіріспе сабаында студенттер жалпы ауіпсіздік ережелерін оиды. рбір жмысты орындау алдында жеке наты электрлік ондырыда жмысты орындау туралы ауіпсіздік ережелері оытылады.
Зертханалы жмыс №1
Фазаралы Т-дан максималды токты ораныстар
Жмыс масаты
Ток трансформаторды ауысу слбасы жне оны ателіктері. Ток трансформаторларыны екіншілік орамдарын осу слбаларын оу.
Тапсырма
Берілген жмыс масаты болып автоматика мен релелік ораныс рылысында олданылатын тоты лшеуіш трансформаторыны бірігу слбасын жне оларды негізгі мінездемесін тексеру дістемесін оып йрену болып табылады. Тлімгерлер назарын тоты лшеуіш трансформаторыны бірігу слбаларыны лкен р-трлігіне аудару ажет.
дістемелік нсаулар
1. Тжірибеде олданылатын рылыны электрмен оректену желісінен ажыратыланына кз жеткізііз.
2. «ТК» яшыын G1 кзіне осыыз.
3. Тжірибеде олданылан оранысты жерлендіру " 
" рылысы яшытарын біріктіру, «РЕ» яшыымен G1 кзін.
4. Электрлік слбаларыны бірікпелеріне сйкес аппаратураны осу.
5. Торапты жмыс тртібін лгіледер – мысалы, тораптар шін жерлестірілген бейтараппен К1 жне К2 нктелерін осу.
6. «ыса тйыталуды» лгіледер (бл жадайда, ата айтанда ыса тйыталу солай болмайды, сондай-а А-4 жктемесіні то шектегіш кедергісі арылы жасалынады) – мысалы, екіфазалы жерге А жне С фазаларын, не шін К3, К5 жне К6 нктелерін бір-біріне жалайсыдар.
7. Ауыстырып осыш А1 шполюсті ажыратышты жмыс тртібін «РУЧН» жадайында орналастырыдар. А2 блогы трансформаторларыны орамаларыны номиналды кернеуін те етіп ойыдар, мысалы, 230/230 В. Электр берілісі желілеріні параметрлерін А3 ауыстырып осыштармен орналастырыдар, мысалы, келесідей: R=150 Ом, L/Rl=1,2/32 Гн/Ом, С1=С2=0,15 мкФ. А4 белсенді жктеме уатын тададар, мысалы, 40 % барлы ш фазада 50 Вт-тан.
8. G1 кзін осыдар. Кернеуді бар болуы туралы жарытандырыш лампалар дабыл беруі ажет.
9. «СЕТЬ» ажыратышын А1 ажыратышына осыдар.
10. А7 дербес компьютерді жмыс жадайына келідер, тиісті тізімге еніп, «То трансформаторы.ехе» олданбалы бадарламаны ашыдар.
11. Мліметтерді жинауды бастау шін «Пуск» виртуалды кнопканы басыдар.
12. А1 ажыратышты осыдар. Компьютер экранында то трансформаторы мен виртуалды реледегі тоты векторлы диаграммасы бейнеленеді, сондай-а то трансформаторыны симметриялы рамалары. То трансформаторы мен реле рамасыны виртуалды слбасында тоты рекет етуші мні оны р-трлі бліктерінде пайда болады. Шын мнінде бл слбаны трансформатор орамаларыны то осциллограммасында баылауа болады.
13. Компьютер экранында ашылан тізімнен то трансформаторы осылыстарыны керекті слбасын тадаыз, А4 белсенді жктемесіні параметрлеріні тйыталу трін жне байтарапты жерлендіру тртібін згертііз жне алынан векторлы диаграмманы баылаыз.
14. Бадарламамен жмыс кезінде оны ммкіндіктерін пайдануды адаалаыз:
- «Масштаб» кнопкасын баса отырып, барлы векторлы диаграмманы лайтуа жне азайтуа болады.
- «Поворот» кнопкасын баса отырып, барлы векторлы диаграмманы айналдыруа болады. Осы негізде рбір вектор з бастауынан айналып брылады.
- Тоты векторлы диаграммасында то трансформаторы мен реле рбір вектордан зіне зі параллельді озала алады, ызыл тілшесі бар кнопкалар тобын пайдалана отырып векторларды жылжу адымын shift баыты бар клавиша кнопкасына басу арылы азайтуа болады. Векторды алашы алыбына сйкес топты ортасындаы кнопкаа басу арылы айтып оралуа болады.
- Фаза топтарыны осциллограммасын масштабтау тышаныны сол жа клавишасын графикада басу жолымен жргізіледі жне оны жібермей отырып, манипуляторды солдан оа жне жоарыдан тменге жылжыту жолымен жгізіледі.
- Бастапы масштаба айтып оралу манипуляторды кері жылжытумен атарылады – оралу сола жне тменнен жоара.
- Векторлы диаграммаларды жне осциллограммалар графигін координат осьтеріне атысты жылжыту тышанны сол жа кнопкасын сйкесінше объектіде басу жне стап тру жне оны бір уаытта ажетті баыта жылжыту жолымен орындауа болады.
- Слбаны тарауларыны, осциллограммаларды, векторлы диаграммаларды векторларыны жне баыттары бар кнопка топтары маындаы жазуларды тсі бір-біріне сйкес келеді.
- Торапты фазаларыны тсі жалпы абылданандара сйкес келеді.
15. Тіректік кернеу ретінде слбада крсетілгеннен баса фазааралы немесе кез-келген фазалы кернеулерді пайдалануа болады (бл векторлы диаграммаларды «Трасыздыы» кезінде тиімді, яни андай да бір векторларды брыштарын жылдам кездейсо згеруі кезінде).
16. Эксперимент аяталан кезде А1 ажыратышын жне G1 кзін ажыратыыз.
Есепті мазмны
1. Жмысты таырыбы мен масаты.
2. Ток жне кернеу трансформаторларды таайыншамаларын есептеу.
3. Ток жне кернеу трансформаторларды слбесін ру.
4. Жмыс бойынша орытындылар.