Атмосфералы ауа сапасы

оршаан ортаны сапасы деп адамны мір сру ортасына зіні ажеттілігіні сай келуі дрежесін айтады. Адамды оршаан ортаа табии жадайлар, жмыс жасайтын жердегі жадайы жне трын й жадайы жатады. Оларды сапасына байланысты денсаулыы, міріні затылыы, трындарды ауыру дегейлері жне т.б. жатады. Осыан байланысты оршаан ортаны сапасын алыпта стау нормалары арастырылан.

Атмосфералы ауаны сапасын реттеу Р-ны оршаан ортаны орау жне табии ресурстар Министрлігі зырлыында. «Атмосфералы ауан орау туралы» заны іске осыланы біршама уаыт болды жне бл за кеестік дуірдегі брыны замен салыстыранда біраз згерістер енгізілген. Атмосфералы ауа бассейніні сапасын нормативті-ыты реттеуді масаты оны компоненттеріні сапасын жасарту болып табылады, сондай-а алаларда, бірыай ауа коридорларында, ндірістік орталытарда жне елімізді барлы айматарында зиянды ластаыш заттарды серін жне клемін азайту, болдырмау жне атмосфералы ауаны орау. Бл нормативті-ыты жаттар бойынша рбір ксіпорын атмосфералы ауа шін шектік рауалды концентрация (ШРК) лимитін енгізуге міндетті. Осы лимиттік белгі арнайы табиатты пайдалану кезінде тлемдерді орнату (штрафтар да кіреді) жне есептеулерге, оршаан ортаны латырылыстармен ластауа рсат алуа негіз болып табылады. Мндай рсатт ааздар оршаан ортаны орау бойынша Мемлекеттік комитетте экспертизадан ткеннен со жне сйкесінше оршаан ортаны орау бойынша органдар бекіткен со кшіне енеді.

оршаан ортаны сапасын нормалау деп крсеткіштер мен шектеулер ою, алайда бл крсеткіштерді згеруі болуы ммкін. Нормалауды масаты – оршаан ортаа адамны серіні шекті рауалды млшерін орнату. Экологиялы нормативтерді бзбау трындарды экологиялы ауіпсіздігін амтамасыз етуге, адамны, сімдіктер мен жануарларды генетикалы орын сатауа, табии ресурстарды тиімді пайдалануа жне шыаруа ммкіндік береді. Атмосфералы ауаны сапасын нормалау бойынша мемлекеттік стандарттар екі шама трінде жасалады:

- ластаушы заттарды максималды-бірреттік концентрациясы (МБК), яни атмосфераны жерге жаын абатында бір мезетте барлы кздерден жіберілетін латырылыс млшері;

- рамында газ трізді жне атты (кл жне ша) ластаушы заттарды орташа туліктік мні.

Максималды-бірреттік концентрациясы мні 20 минутты уаыт ішіндегі ауа лгісі шін аныталады. Мндай лгі алыштар 200 л ауаны жинауа жне талдауа ммкіндік береді. МБК орташа туліктік концентрациялары за уаыт лшеулер атарына жатады, оларды мнін орташа айлы жне ортша жылды концентрациялар мнімен салыстырады. азастанды МБК –ны есептеу дістемесіне сйкес алдын-ала белгіленген кздерде кніне 3 немесе 4 рет са 01:00-де, 07:00-де, 13:00-де жне 19:00-де 20 минутты сынама алу арылы жргізіледі. Зиянды заттарды орташа туліктік концентрациясы сйкесінше осы алынан сынама бойынша аныталады.

Алаш рет ластаушы заттарды шектік рауалды концентрациясы кеістік дуір кезінде белгіленген, атмосфералы ауа шін -1949 жылы, ал су шін ШРК - 1950 жылы енгізілген.

Шектік рауалды концентрация (ШРК) - 8 саатты жмыс барысында жмысшыларды денсаулыына зиян келмейтіндей зиянды заттарды жмыс аймаындаы млшері. азіргі кезде 1381 затты ШРК - сы аныталан.

ШРК - ауадаы зиянды заттарды орташа туліктік концентрациясы, тулік бойына жтыланымен тікелей, жанама, зиянды сер етпейді.

ШРК - ауадаы зиянды заттарды жоары бір жолы концентрациясы, адам организмінде рефлекторлы сер алдырмайды .

Трындар тратын елді мекендердегі ластаушы заттарды шектік рауалды концентрациялары

Коды	Ластаушы заттар атауы	Максималды бірреттік концентрация мг/м3	Орташа туліктік крсеткіш, мг/м3	ауіптілік класы
	Марганец осылыстары	0,01	0,001
	алайы осылыстары		0,002
	Натрий гидроксиді
	Натрий гидрокарбонаты
	Оксид олова
	Ккірт осылыстары	0,001	0,0003
	Азот диоксиді	0,085	0,04
	Азот оксиді	0,4	0,06
	Хлорлы сутегі	0,2	0,2
	Ккірт ышылы буы	0,3	0,1
	Кремний диоксиді
	Кл	0,15	0,05
	Ккірт диоксиді	0,5	0,05
	арапайым ккірт
	Ккіртсутегі	0,008
	Ккірткмртек	0,03	0,005
	Кміртек оксиді
	Фторлы сутек	0,02	0,005
	Фтор осылыстары	0,2	0,03
	Кміртек ккіртоксиді
	Кміртегілер (C6-C10)
	Кміртегілер(C1-C5) метан бойынша
	Бензол	1,5	0,1
	Ксилол	0,2	0,2
	Толуол	0,6	0,6
	Бенз(a)пирен		0,000001
	Метилді спирт
	2-этоксиэтанол
	Бутилацетат	0,1	0,1
	Акролеин	0,03	0,03
	Формальдегид
	Диметилдисульфид	0,7
	Меркаптандар	0,00005
	Моноэтаноламин
	Диэтаноламин
	Бензин		1,5
	Керосин
	Минерал майлары
	Кміртегілер(C12-C19)
	алымалы заттар	0,5
	Органикалы шадар (кремнезем >70%)	0,15	0,05
	Органикалы емес шадар (20% >кремнезем > 70%)	0,3	0,1
	Днекерлеу аэрозолдары	0,5	0,15
	Аэрозоль ЛКМ	0,5	0,15

 

Ластаушы заттарды шекті-жіберілімді млшері, сондай-а оларды анытау дістері уаытша болып табылады жне де халыаралы стандарттара сйкес техника мен ылымны дамуына байланысты згеруі де ммкін.

Шы дріс