Газ латырылыстарын зиянды заттардан тазалау.

Атмосфераа зиянды заттарды латырылуы Р лі де болса орын алып отыр. Оан себеп, кптеген ксіпорындарды лі кнге дейін зиянды заттарды стап алатын сзгілерді орнатпауында. Сондытан да атмосфераа латырылатын газдарды аэрозольдардан (шадар) жне улы газ жне бутрізді оспалардан (NО, NО₂, SО₂, SО₃ жне т.б.) айыру шін ртрлі айыру дістері олданылады.

Латырылыстарды аэрозольдардан тазалау шін ауаны аншалыты ластану дрежесіне, атты заттар размерлері жне тазалауды талап етілген дегейіне арай алынады. Тазалауды талап етілген дегейлері келесідей ондырыларды олдану нтижесінде жзеге асады: ра ша стаыштар (циклондар, ша отыратын камералар), ра ша стаыштар (скрубберлер жне бас.), сзгіштер, электрлік сзгіштер: каталитикалы, абсорбциялы, адсорбциялы жне т,б,) жне баса да газды улы газ жне бу трізді оспалардан тазарту дістері олданылады.

Шаттыш ондырыларды жіктелуі атты блшектерді газ фазасынан айыруды парциалды ерекшеліктеріне негізделген. Шаттыш ондырылар ртрлі болып келеді. Осыан байланысты олар трт топа блінеді.

Тмендегі кестеде ша стаыш рылыларды жіктемесі берілген.

Кесте 5- Ша стаыш жабдытарды жіктелуі

Ша стаыш жабдытар
ра тазалау аппараттары	Ылалды тазалау аппараттары	Сзілу арылы тазалау аппараттары	Электрлі сзгілі тазалау аппараттары
циклондар	скрубберлер	Ауа сзгілері	ра электрлі сзгілер
Ша отыратын камералар	Вентури скрубберлері	Мата сзгілер	Бір айматы
Жалюзді ша стаыштар	Насадкалы скрубберлер	Ылалды сзгілер – ылал стаыштар	Екі айматы
Ротациялы ша стаыштар	Барботажды жне кбікті скрубберлер		Клдене
Ттін сорыштар жне алдытарды стаыштар	рылау – инерциялы скрубберлер		Тік
	Ортадан тепкіш скрубберлер		Пластинкалы

 

Осыларды ішінде е кп тарааны ірі жабыса емес шадардан газды жне ауаны ра тазалау аппараттары.

Олара ртрлі трыдаы циклондар жатады.. Циклондарды жмыс істеу принципі айналып жатыран ауа аымындаы ша блшектеріне сер ететін ортадан тепкіш кштерді пайдалануа негізделген.

Газдарды шадардан тазалау шін цилиндрлі циклондар пайдаланады. Газдарды кп млшерін тазалау шін бір біріне жаланан бірнеше элементтерден тратын батареялы циклондарды олданады. Газ аысын тазаланан жне шаа аныан газа блу шін жалюзді ша стаыштар олданады.

Ратациялы ша стаыштар млшері 5 мкм арты блшектерден ауаны тазалауа арналан.

Газды ылалды тазалау аппараттары немесе скрубберлер млшері 0,3-1,0 мкм арты шадарды тазалауда тиімді болып табылады. Оларды жмыс істеу принципі ылалдарды немесе сйыты бетінде ша блшектеріні шгуіне негізделген. Сйыты ретінде не су (шадардан тазалау шін), не химиялы ерітінді (шадармен оса улы газ тріздес компоненттерді бір уаытта аулау шін) олданады.

Улы емес жне жарылу аупі жо газдарды шадардан тазалау шін ортадан тепкіш скрубберлер олданады. Оларда ша блшектері сйыты бетіне ортадан тепкіш кштерді серімен латырылады.

Ылалды ша стаыштарды кемшілігіне келесілер жатады: шлак (алдыы) кп сйытыты кп млшеріні пайда болуы; оларды деу шін арнайы аппаратты ажеттілігі; газ жретін бырларды, ттін сорыштарды, вентиляторларды бітеп тастайтын тазаланан газдарда бойынша ша бар сйыты тамшыларыны болуы.

Сзілу арылы тазалау аппараттары газды кеуекті сзгіні бетінде ша блшектеріні шгуі нтижесінде тазалауа негізделген. Сзу элементтеріні бетінде шаны шгуі жанасу кезінде, гравитациялы, инерциялы жне диффузиялы процестерді нтижесінде жреді. Сзгілерді жіктелуі сзгілерді орналасу жадайына, сзгі конструкциясына, оны ммкіндігіне жне тазалау дрежесіне арай болады.

Электрлі сзгілі аппараттар газды кп клемін ша мен тманнан (майлы), кп жадайда ттінді газдардан тазалауа негізделген. Оларды конструкциялары ртрлі болып келеді, ал жмыс істеу принципі электрлі аймата шадарды шгуіне негізделген.

Электрлі сзгілерді артышылыына тиімді жмыс режиміні траты болуы, энергия шыыныны салыстырмалы трде аланда аз болуы жатады, ал кемшілігіне – металл шыыны кп жне гавариті лкен.

Газ латырылыстарын газ жне бу трізді ластанулардан тазалау шін азіргі кезде газ жне бу стаыш ондырыларды екі трі олданылады.

ондырыларды бірінші трі латырылыстарды санитарлы тазалауа арналан ондыры, йткені латырылатын заттарды млшері аз боланымен, оларды аз млшеріні зі адам денсаулыына зиян.

Екінші трі ндірістік латырылыстарды зиянды заттарды кп млшерінен тазалауа негізделген.. Айырып алан зиянды заттарды кейін ртрлі технологиялы процестерге шикізат есебінде олданады.

ндірістік латырылыстарды газ жне ша тріндегі ластаушылардан блу тсілдері физикалы-химиялы процестерге байланысты негізгі топа блінеді:

-оспаларды ерітінділерімен жуу (абсорбция);

-латырылстарды оспаларды химиялы трде байланыстыратын реагенттер ерітінділерімен жуу (хемосорбция);

-газ трізді оспаларды атты рекетті заттарды кмегімен жту (адсорбция);

-блінген газдарды термиялы бейтараптандыру жне оспаларды каталитикалы айналу арылы жту

Атмосферадаы оспаларды физикалы сипаттамасыны негізіне алыпты жадайда ауа клемі (м³) бірлігіндегі затты салмаыны (мг) концентрациясы жатады. оспаларды концентрациясы (мг/м³) оршаан орта мен адама заттарды физикалы, химиялы жне баса серін анытайды, сондай-а атмосферада оспаларды бір алыпты болуын адаалайтын негізгі крсеткіш болып есептелінеді.

Газдарды атты жне ылалды оспалардан ртрлі аппараттарда айыру тсілі бірнеше крсеткіштер бойынша аныталады.

Тазалауды жалпы тиімділігі мына формуламен аныталады:

=(С_кіру –С_шыу ) /С_кіру (6.1)

мндаы, С_кіру ,С_шыу – ша стаыштара дейін жне ша стаыштардан кейінгі газдардаы оспаларды салматы концентрациясы;

– тазалау тиімділігі.

Егер тазалау бір-біріне жаланан жйеде жретін болса, онда тазалау тиімділігі келесідей формуламен аныталынады:

=1-(1- ₁) х (1- ₂) х..х-(1- _п) (6.2)

мндаы ₁, ₂жне _п – 1,2 жне п аппаратыны тазалау тиімділігі.

Кей жадайларда тазалауды фракциялы тазалау тиімділігі тсінігі олданылады. Ол жадайда тазалау тиімділігі келесі формуламен аныталады:

_і=(С_кіруі –С_шыуі ) /С_кіру (6.3)

мндаы С_кіруі ,С_шыуі – ша стаыша дейінгі жне одан кейінгі і- нші фракцияны салматы концентрациясы.

Тазалау процесініні тиімділігін баалау шін ша стаыш арылы блшекті соу коэффиценті К олданылады:

К = С_шыу/ С_кіру (6.4)

Осы (6.1) ж»не (6.2) формуладан байаландай, соу коэффиценті мен тазалау тиімділігі келесі атынаста болады:

К = 1- (6.5)

Шы дріс