Химиянын негізгі задары

Атом рылысыны квант-механикалы моделі.

1933ж Нильс Бор Резерфордты моделімен Планкты теориясын олданып,атом моделіні рылысын жасады.Атом рылысы квант – механикалы теориясыны ережелер:1.Электронны екі жаты табиаты ( блшектік–корпускулалы жне толынды ) болады.Ол зін блшек ретінде де , толын ретінде де стай алады:блшек ретінде,электронны белгілі массасы мен заряды бар;мнымен атар озалыстаы электрон толынды та асиет крсетеді,мселен дифракцияа абілеттілігімен сипатталады.2.Электрон шін координат пен жылдамдыты бірден,бір стте дл лшеу ммкін емес.Жылдамдыты нерлым дл лшенген сайын,сорлым координатта белгісіздік болады жне керісінше.3.Атомдаы электрон белгілі траектория

бойынша озалмайды,ядро маындаы кеістікті кез келген блігінде бола алады,алайда оны атом кеістігіні ртрлі блігінде болу ытималдылыы бірдей емес.Ядро айналасындаы электронны болуыны ытималдыы е жоары кеістік атомды орбиталь д.а.

Электронды блт туралы тсінік.Квантты сандар

 

Электронда теріс заряд болатындытан,оны орбиталі зарядты белгілі бір таралуын электронды блт д.а. Электрон блтыатомдаы электронны квантты механика трысынан араандаы моделі.Орбиталь электронды блтты формасын сипаттайды.Ядроны маайындаы электрон блтыны тыыздыы ртрлі болады.Электронны болу ммкіндігі длірек болатын кеістікте электрон блтыны тыыздыы да жоары болады.Электрон блттары бір-бірінен здеріні энергия млшері,пішіндері жне кеістікте орналасу баыты арылы ажыратылады.Э.Шредингер тедеуі арылы электрон озалысыны е маызды сипаттамаларыны бірі-оны толынды функциясы аныталады.р элементті атомы ядро зарядымен жне саны соан те электрондармен сипатталады,ал бл электрондар микроблшектер боландытан,оларды кйін трт квант саны рнектейді:

Бас квант саны (n)-электронны энергиясы мен орбитальды лшемін анытап,энергетикалы дегейді сипаттайтын шама.n=1,2,3,4,5.Оны мні жоары болса,энергиясыда жоары болады.Энергетикалы дегей-бас квант саныны бірдей мні бар орбитальдарды жиынтыы.Орбитальды квант саны (l)-энергетикалы дегеиді дегейшесінде орналасан электронны энергиясын сипаттайтын ж\е электронды блт пішінін анытайтын шама.Энергетикалы дегейше-бір энергетикалы дегейде болатын ж\е бірдей формадаы орбитальдарды жиынтыы.l=0 шар трізді(s-дегей),l=1гантель формалы(p-дегей).Магнит квант саны (Ml)-сырты магнит рісіні серінен орбитальдарды кеістікте орналасуын жне дегейдегі орбиталдарды санын анытайтын шама.-1,0,+1 бтін сандар мнін абылдайды.Спин квант саны (Ms)-электронны з сіні айналасында айналуын сипаттап,тек ана екі мнді абылдай алатын шама.(+1/2жне1/2)

 

Химиянын негізгі задары

Стехиометрия – ол рекеттесуші заттарды массалы немесе клемдік атынастары туралы ілім. Массаны саталу заы:химиялы реакциялара тскен заттарды массасы, реакция нтижесінде тзілген заттарды массасына те. Кез келген трлену барысында массалар згеріске тап болып, энергия блінеді немесе сііріледі. Масса мен энергия арасындаы мндай зара байланысты А.Эйнштейн 1905 жылы крсетті. Заттарды рам тратылы заы:1801 жылы француз химигі Ж.Пруст металдарды оксидтері мен сульфидтерін талдау нтижесіні негізінде рамны тратылы заын тжырымдады: андай жолмен алынан болса да, таза химиялы осылыстарды сапалы жне санды рамы рдайым траты болады. андай дісен болса да рамы санды жне сапалы тратылыта болатын осылыстарды дальтонидтер деп атайды. Алу дістері мен оны алу жадайына туелділікте болып, рамы айнымалы келетін осылыстарды бертоллидтер д.а. Клемдік атынастар заы: -Шарль Гей-Люссак,1802 жылы реакцияласушы жне реакциядан шыатын газ-р- клем-рі- зара атынасы кішкене бтін сандар атынасындай болады. Еселі атынас заы:(Дальтон 1803ж) Екі элемент бірімен бірі бірнеше осылыс тзетін болса, ол осылыстарда сол элементтерді біреуіні бірдей етіп алынан салма блігіне екіншісіні сай келетін салма бліктеріні зара атынасы кішкене бтін сандар атынасындай болады. Авогадро заы:(1811ж) Бірдей жадайда алынан ртрлі газдарды бірдей клем-ріндегі молекулаларды саны да бірдей болады. Авогадро заыны аса маызды 3 салдар туындайды: 1) кез келген затты 1 молінде молекулалар саны бірдей; 2) кез келген газды 1 молі алыпты жадайда (р-760мм.с.б.б.-1атм. ысым жне Т-273,16К) 22,414л клемде болады. Бл клемді молярлы клем деп атайды. 22,414 л/моль; 3) бірдей клемдегі р трлі газдар массаларыны бір-біріне атынасы оларды молекулалы массаларыны атынасына те. Эквиваленттер заы (Рихтер, 1792-1800жж.). рекеттесуші заттар массасы оларды эквиваленттік массасына пропорционалды. Эквивалент деп берілген тотыу-тотысыздану реакцияларында бір электрона, ал алмасу реакцияларында бір протона сйкес келетін натылы н/е шартты блшек. Молекула н/е молекуланы блігі эквивалент болады.