Ауыл шаруашылыы - АК-ті 2 буыны

Агрегатты щоырландыру

Шоырландыру ндірістік бірліктер клемінде ндіріс масштабыны артуын білдіреді, яни ксіпорынны іріленуі болып табылады. Шоырландыруа ндірістік бірліктер ауымыны лаюына оамды ебек блінісі дамуында жетекші роль беріледі. Себебі машиналарды тиімді пайдаланылуы тек ндіріс клеміні жеткілікті лкен млшерінде ана ммкін болады.

ндірісті шоырландыруды трт нысаны бар:

• агрегатты;

• технологиялы;

• зауытты;

• йымдастырушылы.

Олар екі жолмен дамиды: экстенсивті жне интенсивті.

Агрегатты щоырландыру – бл жабдыты бірліктік уатын жоарылатуды білдіреді, яни машина мен агрегаттарды німділігін берілген техника даму дегейі шін максималды артуы мен нім шыысы бойынша жиынты уаттаы лкен уатты агрегаттарды лесіні артуы болып табылады. Агрегатты шоырландыру ылыми-техникалы прогрессті бейнелейді жне нерксіпті барлы салаларында тек интенсивті жолмен дамиды.

Агронерксіп кешені тсінігі, рамы жне рылымы

Ауыл шаруашылы німдерін ндіріп оюдын, зі жеткіліксіз. Оны сатап, сапалы трде дегеннен кейін халыа уаытында жеткізу керек. Ауыл шаруашылыы бл мселелерді баса салаларды кмегінсіз шеше алмайды. Сондытан оны ажеттіліктерін амтамасыз етіп, німдерін дейтін нерксіп ндірістері мен ауыл шаруашылыыны арасында тікелей байланыс алыптасан. Басаша айтанда, агронерксіп кешені (АК) пайда болды.

Агронерксіптік кешенні негізгі масаты - халыты азы-тлікпен, ал нерксіпті ажетті шикізатпен амтамасыз ету.

АК рамында ш негізгі буын бар.

1. АК-ке ызмет крсететін, оны техникамен, тыайтыштармен амтамасыз ететін салалар райды.

2. бл ауыл шаруашылыы.

3. тама жне жеіл нерксіптері.

Олар ауыл шаруашылыы німдерін халы ттынатын тауарлара айналдырады.

Жмыскерлерді саны жнінен (2,4 млн адам) АК аса ірі салааралы кешен болып табылады. Ол елдегі ішкі жалпы німні 1/10 блігін береді. АК німдері барлы тауар саудасыны 50%-дан артыын райтындытан, халыты л-ауатын жасартуа серін тигізеді. Сонымен бірге німдері шет елдерге сатылады. Мысалы, бидай жне н азастанны маызды экспортты тауары.

АК-ті 1 буыны - ызмет крсету саласы

1 буыннын, салалары АК-ке ауыл шаруашылы машиналарын, рал-жабды жеткізе отырып, оны интенсификациясыны жалпы дегейін анытайды. Ттас кешенні жетістіктері оны дамуымен тыыз байланысты. зірге АК-ті ажетті німмен толы амтамасыз ете алмай келеді.

АК-ті алыпты жмыс істеуі шін техника мен рал-жабдытарды 4000-дай трі ажет. Бізді елімізде оларды 400-дей трі ана шыарылады. Кптеген маызды ндірістер дамымаан немесе енді пайда болып келеді.

Сондытан лі де ескі техника пайдаланылады, ол ебегіні лесі жоары, ауыл шаруашылы даылдары мен малдарды німділігі тмен. ндірілген німні аз ана лесі деледі. Еліміз шет елдерден азы-тлікті кеп млшерде сатып алады.

Ауыл шаруашылыы - АК-ті 2 буыны

Ауыл шаруашылыы - АК-ті орталы тізбегі болып табылатын, ел экономикасыны дстрлік саласы. Оны нерксіптен 3 негізгі айырмашылыы бар.

1. Ауыл шаруашылыында жер - негізгі зат рі ебек ралы болып саналады. Сондытан жерді дрыс пайдалану, нарлылыын сатау - оамны маызды міндеті.

2. Ауыл шаруашылыы - экономиканы маусымды саласы.

3. Ауыл шаруашылык ндірісіне табии жадайлар атты сер етеді.

Жиі болатын рашылы, атты аяздар, ар басуы мен кктайа ауыл ебеккерлеріне егін німі мен мал басын сатап алу шін ажырлы крес жргізуге мжбр етеді. Осыан байланысты, елімізді аумаын «туекелді егін жне мал шаруашылыы зонасы» деп атауа болады.

Ауыл шаруашылыымен 200 мыдай р трлі ксіпорындар - фермерлік шаруашылытар, акционерлік оамдар, серіктестіктер, кооперативтер мен трындар шаруашылытары айналысады.

Нарыты экономика жадайында мемлекетті рлі згереді. Ол енді ауыл шаруашылы німдерін шыарумен айналыспайды, тек ол шін ажетті жадай жасайды.

Мемлекет ауыл трындарыны тіршілігі мен ебек жадайын жасартып, шаруашылытара техника мен жанар-жаармай алуа кмектеседі, сонымен бірге ауыл шаруашылыы ылыми мекемелері мен тжірибе стансаларын аржыландырады. Мемлекеттік азы-тлік корпорациясы ауыл трындарынан сірген німні бір блігін сатып алады.

 

Агронерксіптік кешенні негізгі масаты

Ауыл шаруашылы німдерін ндіріп оюдын, зі жеткіліксіз. Оны сатап, сапалы трде дегеннен кейін халыа уаытында жеткізу керек. Ауыл шаруашылыы бл мселелерді баса салаларды кмегінсіз шеше алмайды. Сондытан оны ажеттіліктерін амтамасыз етіп, німдерін дейтін нерксіп ндірістері мен ауыл шаруашылыыны арасында тікелей байланыс алыптасан. Басаша айтанда, агронерксіп кешені (АК) пайда болды.

Агронерксіптік кешенні негізгі масаты - халыты азы-тлікпен, ал нерксіпті ажетті шикізатпен амтамасыз ету.

Айналым аржыны рамы

Айналым аржысы
Айналым орлары Айналыс орлары
ндірістік орлар Аяталмаан ндіріс Болаша мерзімні шыындары Дайын нім Жібеілген, біра лі тленбеген нім осымша орлар
Шикізат, материалдар, запас блшектер жне с.с Жмыс орындарында алан ндіріс процестегі ебек заттары Жаа німдерді растыруа, ылыми-зерттеу, тжірибе жмыстара арналан шыындар, болаша мерзім зіндік нына кіреді. Тексеруден ткен жне оймада орналасан дайын нім Ксіпорын есеп шотына тлемі лі тспеген, біра жнелтілген нім Кассадаы аша, есеп шоттаы аша, дебиторлы арыздылы жне т.с.с
             

Айналым ралдарын пайдалану тиімділігін ктеру жолдары

Айналым капиталыны айналым затыы кптеген сырты жне ішкі факторлара байланысты болады. Сырты факторлара келесілерді жатызуа болады:

§ Ксіпорынны салалы ерекшеліктері (мысалы, нерксіп саласыны ксіпорындарындаы аымды активтерді айналым жылдамдыы ызмет крсету саласындаы ксіпорындарындаы активтерді айналым жылдамдыынан тмен болады);

§ Ксіпорын ызметіні ерекшеліктері (ндірістік, жабдытаушы, білім саласындаы ксіпорындар);

§ Ксіпорынны ндірістік абілеті;

§ ттынушылар арасындаы арым- атынастар, ксіпорынны німіне деген сранысты болуы).

 

Айналым капиталын олдануды тиімділігіне сер ететін ішкі факторлара келесілер жатады:

§ Шыындарды басару жйесі (ндіріске ажетті материалдарды тиімді млшерін анытау);

§ Ксіпорынны баа саясаты;

§ Тауарлы-материалды ндылытарды баалауды тиімді дістерді (ндірістік, орташа салматалан н, ФиФО, ЛиФО) олдануды ажет ететін есеп саясаты.

Капиталды айналымдылыыны артуы материалды ндылытарды басару жйесіні тиімділігіні артанын жне ксіпорынны ндірістік белсенділігіні скенін сипаттайды. Активтерді айналымдылыыны тмендеуі ксіпорынны олында шектен тыс материалды ндылытарды, дебиторлы арызды, аша аражаттарыны шоырлананын білдіреді.

Айналым ралдарын пайдалануды экономикалы тиімділігі

Айналым орлары – бл ашалай формада айындалатын айналым орлары мен айналыс орларыны жиынтыы. Айналым орлары ндіріс процесіне атысса, айналыс орлары айналыс рісінде олданылады.

Айналым орлары – бір цикл ішінде толыымен ттынылатын ебек заттары. Айналым орлары з нын дайын німге бірден тсіреді жне зіні натуралды затты формасын згертеді.