Трбие саатыны таырыбы: стар- анатты достар.

ІІІ. Жмба.

Тсі ара мапалдай

Тсі а сыр жаандай.

шса отай зулайды

Кктем жлдыз аандай. (арлыаш)

 

Орман іші солылдап,

Жаырыты тнімен.

рды аашты тоылда,

Тмсыыны тбімен. (тоылда)

І.Сратар.

А) Кктем айларын ата!

Б) стар балапандарын айда сіреді?

В) Е алаш шыатын гл?

Г) андай с жмыртасын баса яа салады?

Д) Киелі с?

Е) андай сты йрыы айыр?

. н «А кгершін» 4^а – сынып

Сратар.

А) Адамдар кктемде алай киінеді?

Б) Тнде шатын сты ата!

В) Орман дрігері?

Г) з атын зі шаыратын с?

Д) Сйлейтін с?

Е) Кгершін андай с?

І. Кім стара арналан тапа оиды?

« ле сзді патшасы сз сарасы,

иыннан иыстырар ер данасы.» - деп Абай атамыз жырлаандай ле жолдарына кезек берейік.

Оушылар ле оиды.

ІІ. н «Торай» 3^а- сынып.

Кім кп с біледі?

с аттарын параа жазу.

ІІІ. «Маал- мтел, жмба» сайысына кезек берейік.

Блбл нді, жылап тілді.

 

са аяз атер емес, ашты атер.

 

Ер жаылып ола тсер,

с жаылып тора тсер.

 

Жылыда т жо, ста ст жо.

 

аз келсе, жаз келер.

Жмбатар:

Сайрайды бір талмайды,

нші с бл тадайлы. (блбл)

араыда шады, былады.

Жары крсе ашады, тыылады. (жаранат)

Шарлап келіп даланы,

йіне й салады. (арлыаш)

ІХ. «Ау биі» 3-4 сыныптар.

Ал, балалар стара байланысты андай халы болжамдарын білесідер?

· с жнін рпитсе- жабыр жауады, ауа райы згереді.

· Сары шымшы ысырса- шынымен кз боланы.

· Шымшы я салса- ыс атты болады.

· ара арылдаса - ар жауады

Х. орытынды.

ымбатты балалар кктемні жаршысы, адамзатты досы жыл сын жасы арсы алайы. Олара амор болайы.

рашан аспаны ашы болсын деген ниетпен «стар айтып барады» німен аятауды жн крдіе.

Оянып бар табиат йысынан,

Жадырап тыландай с амынан.

Кктемді шуа блеп нге ораан,

Тыдаймыз алуан сыр жыл сынан.

Трбие саатыны таырыбы: стар- анатты достар.

Трбие саатыны масаты: Оушыларды стар туралы білімдерін кеейту. ле, жырларды мнерлеп, наышына келтіріп айтуа йрету. стар туралы гімелер, ертегілер айту. стар- бау- башаны сні, ні, емшілері екенін ындыру. Оушыларды табиатты сйіп, стара аморлы жасай білуге баулу.
Крнекілігі: наыл сздер, стар суреті, слайд, жмбатар.
Сабаты барысы: І йымдастыру блімі
ІІ Кіріспе сз
- Балалар, біз бгін табиатты бір блігі стар туралы гіме озаймыз. стар бау- башаны сні, бау- башаны емшілері. стар- бізді досымыз. Оларды сазды уені табиатты лпыртып, адамдарды кіл кйіне сер етеді. Бізді халы ежелден- а стара уес, олара деген сйіспеншілігін шексіз дріптеп, е жасы кретін адамды са тееген.
- Балалар, табиатты старсыз елестету ммкін емес.
- Елімізде 500- ге жуы сты трі бар. Олар табиатты зиянкестерден орайды. Сондытан олар табиат емшілері. Олар тіршілік иелері. Олар рпа рбітеді. Балапандарын анаттандырып, жауларынан орайды. стар табиата сн береді. Жыл стары дегеніміз- салын тссе жылы жаа шып кетіп, кктемде айта шып келетін стар.
- Енді балалар, зімізді стар туралы жаттаан тапатарымызды айтайы.

Таырыбы: «стара амор болайы!»
Сыныптан тыс жмысты мнi жоары. Кеейтiлiп жргiзiлген сы-ныптан тыс жмысты трбиелiк, дамытушылы, бiлiмдiлiк маызы зор.
Сабаты масаты: а) Таныс емес стармен танысу, олар жайлы мал-мат алу. Азайып кеткен стар жайлы, "ызыл кiтапа" енген стармен танысу. Оларды аморлыа алу. старды топа блу:
) стар туралы маал-мтелдердi, наыл сздердi жата айту. Ол сздердi мiрде з орнымен олдана бiлу;
б) "стар" деген сзтiзбектi шешу арылы алан бiлiмдерiн бекiту. Шы-армашылы жмыстар жргiзу;
в) Ойын: "старды дыбысы арылы табу".
Биiктiкке секiру арылы биiк шатын старды білу. Оушыларды ептiлiкке, шапша имыла йрету. Денешынытыру сабаымен бай-ланыстыру.
Крнекiлiктер: "Бркiт - с тiрi", "ара жемтiгiн басып жейдi, а сар шашып жейдi", "ста ст жо жылыда т жо", "Ауды атуа болмайды, достыты сатуа болмайды" деген сздер жазылан плакаттар, орман стары, тау стары, су стары, й стары деп топтап, р старды салынан суреттерiн iлу. (Ол суреттердi алдын ала оушыларды здерi салан).
Сыныпаралы жарыс мынадай жоспар арылы жргiзiлдi.
Жоспар:
1) Екi топ сра ою арылы бiр-бiрiнi атын табу,
а) бiр-бiрiне досты слемi.
2) Туан жер, стар жайлы поэзия минутын жасау.
3) стар туралы н айту, би билеу.
4) стар лемiнде. р топты атысушылары стар жайлы шаын, шебер тiлмен гiме айту:
а) маал-мтелдер айту.
5) "стар" деген сзтiзбек шешу.
6) Ойындар ойнау.
а) стар жарысы. Биiк шатын стар болып секiру;
) старды дыбысын салу арылы андай с екенiн табу.
7) Екi топты оушылары стара байланысты бiр-бiрiне зiрлеген сыйы (здерi жасаан).
.8) Екi топ бiрге "стар айтьш барады" нiн орындау.
I топ жетекшiсi:
— Yй маына йiр, адама жакын, ел тыныштыыны белгiсi (символы) кандай с?
- А кгершiн. (Шешiлген со кеуделерiне а кгершiн суретiн тау).
II топ:

Е биiк шатын с лемде,
Киелi с, ажайып с бар елге.
Шы басына я салар здерi
Бл андай с, айтыдаршы
здерi ?
Кеуделерiне ларды суретi бар белгiлерiн таады.
I топ:
а, кептерлер ~ бейбiтшiлiк белгiсi
деп бiлвмiз,
Сондытан да тобымызды
"А кгершiн " атады .
стар жайлы сынасалы бiлiмiдi
бiлетiн
Болашаты ата берсiн арайланып
а, таы.
I топ жетекшiсi: — "А кгершiн" тобынан " лар" тобына досты слем! (иiлiп брi слемдеседi).
II топ:
лар с анат аан биiктерде,
Тастатан ебектенiп жемiн терген.
Сондытан "лар " дедiк
тобымызды
Бiрге шайы жаа мiрге
, бiлiмменен.
II топ жетекшiсi: — "лар" тобы нан "А кгершiн" тобына жалынды слем! (барлыы иiлiп слем бередi).
I топ: "Отаным" М.Маатаев леiн мнерлеп оиды.
II топ: "лар — с" леiн орындап бередi.
Екi топ кезектесе отырып, суретiн крсете отырып, р топтаы стар жайлы шаын, кркем тiлмен гiмелеп бередi.
Дуада — басы, мойны ср, арасы жирен, бауыры, анаты а, сал-маы 6 кг, денесi мыты с. Ол 1800-2000 метрге дейiн шады.
Дуада зиянкес насекомдармен, арам шптермен оректенедi. Ол су сы. Дуадаты етi дмдi боландытан, оны кптеп аулаан. Сондытан оларды саны азайьш кеткен. Ке, жазы даланы тамаша сндi сы—дуадаты орау, оны санын кбейту шiн олдан келген барлы кшті салуымыз керек.
Тоты - тсi лпыран имек тмсы с. Олар Африка, Америка ормандарын мекендейдi. Тоты сомданып бiткен имек тмсыымен сiмдiк жемiсi мен атты жааын да шаады. Тмсыы ааш бтаына рмеле-генде аяты кызметiн атарады.
Табиат аясында тотылар бiр-бiрiмен баж-баж еткен жаымсыз нмен немесе незiк нмен тiлдесе бередi. ола йретiлген тотылар же-келеген сздердi де айталайды. Сз жаттауа Африканы Жако, Амери-каны Амазон тотылары те бейiм.
Бiздi елде Автрияны ола йретiлген тотылары кп тараан. Олар й жадайында се бередi.
Тарак,. Сырт пiшiнi ызыша сайды, бiра одан грi аяы зындау, денесi сидам, кимылы ширак. Салмаы 170-250 г.
Тара жыл сы. Ол жердi шырлайды да жусан мен баса шптердi тсеп я жасайды. Оан сарылт сепкiлi бар 2-5 жмырта салады. Оны тешi мен мекиенi кезек басып, 21-25 кнде шыарады. Оны жмыртасын жарса, бетiе тарыл пайда болады. Тара пайдалы с. Олар кбелек жмыртасын, шеriртке сияты зиянкестердi жеп пайда келтiредi. Ол "ызыл кiтапа" енiп, орауа алынан.
Тырна. Тырна те са с. Ол су сы. Ол су атанда кздi соына арай айтады. Аспанда брыш жасап, тiзбектелiп шады.
ар ерiп, сай-сала блак суына толанда кктем жаршысындай болып, тыраулап тырналар келедi.
Тауыс. Тауысты ажап кркi ертеден адамды ызытыран. Олар Yдiстан, Онтстiк теiз аралынан келiнген, оны сем с есебiнде сiрген. Олар 5-6 жмырта салады, я басып жаткан кезде орнынан тапжылмайды. Тауыс сiмдiктермен оректенедi.
А суар. Салмаы 2 кг, дене тры 55-60 см. Тсi р жерде р трлi болады. А шбар, ср тебiлi болады. Оны тмсыы темiрдей атты, анаты зын, жiлiншiгi ыса, бiтiмi жмыр, денесi мыым. Оны анат ау, самау, шйiлу, са тсу дiстерi бар.
сбегiлер оны аза жерiнi сы емес, Сiбiрдi сы дейдi. сбегiлер а сарды ола йретiп, баптап, дуада, аз, йрек, ырауыл, р, шiл сияты стара салады.
лар. "лытауа шыты ба, лар сты крдi бе" деген азаты анатты сзi тегiн айтылмаан. лар 2100-4500 м биiк шыдар мен здарды мекендейтiн, кзге кп крiне бермейтiн с. Денесi ыкшам, мойны ыса, басы кiшiлеу. Ара жаында аздап а жолатары срылт, желкесi мен мойыны кк. Мойныны екi жаында ызыл, оыр ауырсынмен кмкерiлген а жолатары болады. Бауыры ызыл оыр, тмсыы ызыл. ларды салмаы 2-4 кг. Етi тыыз рi тттi, те дмдi. лар ртрлi дндi дакылдар мен сiмдiктермен коректенедi. ыста олар 10-15 болып бiрiгiп мiр средi.j
ларды жауы бркiт, ителri, лашын сияты ыран стар. Оларды саны азайандытан, "ызыл кiтапа" енген.
Осы сиякты шаын нгiмелер, лашын, тйес, шаала, кi, р, бркiт, за туралы ызыты нгiмелендi.
2 топ стар туралы н айтып, би биледi. Содан кейiн 2 топ кезектесiп стар туралы наыл сздер айтты.
1. Бркiт — с тiрiсi. 2. Лашын — сты жендетi. 3. аршыа — сты рысы. 4. аршыа — сты патшасы кiрпияз келедi, сар — сты тресi омаай келедi. 5.ыран жетпеген жерге киял жетедi. 6. сты аланынан саланы ызы. 7. с канатымен шып, йрыымен онады. 8. Кк ра - клдi сулетi, а мен с - елдi сулетi.
"стар" сзтiзбегiн шешу (2 топ балалары бiрiгiп).
а У
л а Р
т а у ы с
т о т ы
ш а а л а
т а р а
1. Суда жбын жазбай жретiн, е демi, достыа берiк с.
2. 4500 м шы, зды, тауды мекендейтiн, етi дмдi, "ызыл кiтапа" енген с.
3. демi, крiктi, дауысы мысыты даусыдай с.
4. Сйлей алатын, кола йретiлген с.
5. Су тазалыын сатайтын санитар с.
6. Жмыртасында секпiлi бар, "ызыл кiтапаа" енген с.
Ойындар.
а) 2 топ биiк шатын старды атайды.
лар - 4500 м
Бркiт — 2100 м
Шаала-2000 м
Тырна— 1100м
Дуада - 1800-2000 м
) Бiр топ старды дыбысын дыбыстайды, арсы топ оны шешедi. ай-тып жатан стармен оштасу.
Жылы жаа барады стар шып,
т мекенiн арсы алып жиын-шып.
Аман-есен оралыдар кн жылына,
Бiз дайынбыз арсы алуа
жыл сын да.
"стар айтып барады" нiн бiрге орындайды.
"А кгершiн" тобы "лар" тобына с яны макетiн тапсырды.
Топ жетекшiсi: 2010 жылды кктемiнде жыл стары да есен-сау оралып, я жасап балападарын ргiзсiн.
Бiзге де, стаздарымыза да осы жылды кктемiн аман-сау круге жазсын деп осы сты ясыны макетiн " лар" тобына тапсырамыз.
" лар" тобы здерi салан старды суретiн сыйлады. Сйтiп, 2 топ жарыста те тстi. Саба, ызыты ттi.
араганды аласы