Мемлекеттік бадарламалары мен жобаларын басару пнін оыту дістемесі

Мемлекеттік бадарлама жне жобаны жасалуы жне орындалуы елімізді стратегиялы жоспарларыны орындалуыны кепілі болып табылады жне елімізді дамуындаы рлі те зор. Мемлекеттік бадарламалар жне жобаларды басаруды негіздерін білу іргелі жне жан-жатылы білім алуды міндетті элементі болып табылады. Сондытан мемлекеттік жне жергілікті басару саласында мамандарды дайындаудаы оу пндеріні рылымында мемлекеттік бадарламалар жне жобаларды басару пні маызды орына ие болады.

Мемлекеттік бадарламалар мен жобаларды тиімді басару жйесін ру негізінде азастан скеле дамитын леуметтік баытталан экономиканы ра алады.

Мемлекеттік бадарламалар жне жобаларды басару- мемлекеттік бадарламалар жне жобаларды басаруды тжірибесі жне экономикалы саясатты негізгі аидалары туралы пн болып табылады.

Курсты масаты- азастан Республикасы шаруашылыыны заманауи жадайында мемлекеттік бадарлама жне жобаны басаруды практикалы дістері жне методикалы негіздерін, теориясыны мнін ашу.

Бл курста ртрлі республикалы мемлекеттік бадарлама жне жобаларды лкен клемдегі практикалы жне теориялы материалдарымен танысу жзеге асырылады. Пнге дайындау барысында оулытара, оу ралдарына жне мемлекеттік бадарлама жне жоба бойынша осымша материалдара лкен рл беріледі. Сонымен атар, семинар сабатарында азастандаы мемлекеттік бадарлама жне жобаларды тжірибесіне кп кіл блінеді. Семестр бойына СЖ- ді орындау, алынан теориялы білімді, елді наты йымдарында мемлекеттік бадарлама жне жобаларды жзеге асыру бойынша наты шараларды талдауда жне жасауда ммкіндік береді.

Мемлекеттік бадарламаны теориялы астарына келетін болса, мемлекеттік бадарлама -ресурстар, орындаушылар, ылыми- зерттеу, ндірістік, леуметтік-экономикалы, йымды жне баса шаралар болып табылады. Мемлекеттік бадарлама экономиканы тікелей реттеу ралы ретінде мемлекетті дамытуды басым міндеттерін шешуге баытталады. "Мемлекеттік бадарлама" ымыны маыналы ауымы ке. Ол мемлекеттік бюджет ммкіндіктерін ескере отырып, трлі шараларды аржыландыру кезінде олданылады.

Ол мазмнына арай – ылыми-техникалы, инновациялы, леуметік, инвестициялы, экономикалы, оранысты, айматы, т.б. трлерге; зірлену дегейі мен мнділігіне арай – жалпы мемлекеттік (республикалы), айматы трлерге; басару мен аржыландыру тсілдеріне арай – ата трпатты бадарламалара, атарымды бадарламалара, демеуаржы бадарламаларына блінеді.

Мемлекет жобалар мен бадарламаларды жоспарлау жне жзеге асыруда негізділік пен натылыты арттыру, аражат пен ресурсті шыындалуын, орындалу мерзімін баылау жзеге асырылады. Тжірибе барысында мемлекеттік дегейдегі масата жетуге баытталан жобалы тсілдерін олдану трі елімізді ыса мерзімді жне за мерзімді экономикалы жне леуметтік саясатыны мселелерін жйелі шешуге арналан лтты нысаналы бадарламаларды зірлеу жне іске асыру болып табылады. лтты бадарламалар мемлекетті рылымды саясатын іске асыруды жне оны леуметтік экономикалы дамуына белсенді серін тигізуді маызды ралыны бірі болып табылады. Ол атарушы билікті мемлекеттік органдарыны зыретіне кіретін жйелі мселелерді шешуге баытталан ке ауымды, мемлекет шін те маызды инвестициялы жне ылыми-техникалы жобаларды іске асыруа жмылдырылуы ажет.лтты бадарламалар мемлекеттік саясатты іске асыруды тиімді ралы болып ызмет атарады.

2 болим

 

азастан шін стратегиялы маызы зор 2050 стр бадарламасы абылданды жне Нрлы Жол бадарламасы абылданды. Осы бадарламаларды азір елімізді маызыды саласына айналып отыран ауылшаруашылы саласыны алатын орыны ерекше.

азастан шін агронерксіптік кешен саласы – е маызды басымды. йткені, жаандану заманында азы-тліктік ауіпсіздік лтты ауіпсіздікпен атар ойылса, келешекте ауыл шаруашылыы тыырыа тірілетін елді ауіпсіздігіне де атер болатынын сарапшылар болжайды. Бл жайында Мемлекет басшысы Н.Назарбаев былтыры «азастан-2050» стратегиясы алыптасан мемлекетті жаа саяси баыты» атты азастан халына Жолдауында наты айтып, азы-тлік ауіпсіздігіне тнетін атерді жаанды сын-атерлер атарына жатызан болатын. Елбасыны айтуынша, лемдік халы саны суіні жоары арыны азы-тлік проблемасын крт шиеленістіріп отыр.

азастанны агронерксіп кешені баытындаы станымы айын. Елбасы тапсырмасына сйкес, елімізді агронерксіп кешеніні 2020 жыла дейінгі дамуыны жаа бадарламасы да абылданды. Дегенмен, ауыл шаруашылыы саласында сапалы секіріс жасау шін азастанны ішкі жадайынан блек, жаанды ауымдаы мселелер де маызды болма. Сондытан да бір жаынан жаандану дерісіні белсенді атысушысына айналан елімізге халыаралы сауда-саттытара атысты агронерксіптік баытты олдай тсу аса маызды. Оны стіне, Президент айтпашы, жаандануды лтты мемлекеттерге тнген атер деп емес, керісінше, айсы бір баыттар бойынша зор ммкіндік тудыратын объективті деріс деп арауа болады.

 

2013-2020 жылдара арналан агро­нерксіп кешенін дамытуды сала­аралы «Агробизнес-2020» бадарла­масы негізгі масаты ар­­жы жадайын сауытыруа, агро­нер­ксіптік кешен шін тауарлар, ж­мыстар мен ызмет крсетулерге ол­жетімділікті арттыруа, АК субъек­тілерін амтамасыз етуді мемлекеттік жйелерін дамытуа, сонымен атар, саланы мемлекеттік реттеу жйесіні тиімділігін арттыруа баытталады.

Бадарламаны негізгі масаттарына ол жеткізу шін трт баыт бойынша жмыстар жргізілмек. Оны біріншісі – аржылы сауытыру. Ол кредиттер мен жобаларды айта рылымдау, ай­та аржыландыру, сондай-а, бар бо­рыш­тарын теу шін ауылшаруашылы тауар ндірушілерін аржыландыру арылы жзеге асырылады. Осылайша, мемлекет кредиттік жктемені жеілде­теді жне кптеген ауылшаруашылы тауарларын ндірушілерді аржылы трасыздыын болдырмайды.

Екіншісі – агронерксіптік кешен субъектілері шін ызмет пен жмыс­тарды, тауарларды олжетімділігін жо­а­рылату баыты. Бл ретте агронерк­сіптік кешен субъектілеріне кеес ызметін, білімдік, аржылы, жмыс, тауарларды экономикалы олжетім­ділігін жоарылату бойынша мемлекет­тік олдау механизмдері арылы мін­дет­тер ойылан. Мнымен АК субъек­тілеріні жаа мемлекеттік олдау механизмдеріне, біріншіден, АК басымды инвестициялы жобалар шін инвестициялы субсидиялар, екіншіден, аржылы институттар алдында АК субъектілеріні арыздарын кепілден­діру жне сатандыру ызметтерін субсидиялау, шіншісі – берілген несиелер бойынша сыйаы млшерлемесін субсидиялау жатады.

Сондай-а, сімдік шаруашылыы, мал шаруашылыы, ауыл шаруашылыы шикізатын айта деу жне амтама­сыз ететін салаларды німдеріні ндірісін субсидиялау бойынша жмыс з жаласын таппа.

Ал шінші баыт бойынша агро­нер­ксіптік кешен субъектілерін мемлекет­тік амтамасыз ету жйелерін дамыту шеберінде фитосанитарлы ауіпсіздік жйесін дамыту, ветеринарлы ауіп­сіздік жйесін дамыту міндеттерін шешу жоспарлануда.

Шаралар фитосанитарлы жне вете­ринарлы зертханалар ру жне жаб­ды­тауа, фито жне ветеринарлы ауіп­сіздікті диагностикасы мен мони­торингі, жануарларды бірегейлендіру, ауруларды таралу аупін тмендету, сондай-а, жайылымды мал шаруашы­лыы шін жайылымдарды суландыруа баытталма.

Тртінші баыт шеберінде агро­нерксіптік кешенді мемлекеттік реттеу жйесіні тиімділігін арттыру бойынша ауымды шаралар легі ктіп тр. Айталы, ауыл шаруашылыына агрохи­миялы ызмет крсету тиімділігін арттыру, АК субъектілерін апаратты амтамасыз ету жйесін дамыту, ауыл­шаруашылы даылдарын мемлекеттік сортты сынау тиімділігін арттыру, АК субъектілері шін мемлекеттік ызмет­терді крсету жйесін дамыту, ауыл шаруашылыындаы техникалы реттеу жйесін дамыту, АК-тегі мемлекеттік баылау жне адаалау жйесіні тиім­ділігін арттыру, органикалы ауыл шаруашылыы німін ндіру мен оны айналымын дамыту шін жадайлар жасау жмыстары осы тртінші баыт бойынша жзеге асырылма.

Бадарлама ауылда бизнесті дамуына, салаа инвестицияны келуіне, блі­ніп жатан аржыны тиімділігін жо­арылатуа ммкіндік береді деп ктілуде.

Пнді оытуда олданылатын бадарламалар мен жобаларды басарудаы жаа дістер.

1.кімшілік дістері

2.Экономикалы

3.леуметтік-психологиялы

 

Е негізгі діске — кімшілік діс жатады. кімшілік дісіне кнделікті жмыстарды йымдастырып, басарып отыру рекеттері жатады. Блар бйры, нсаулар арылы іске асырылады. Тртіп, жазалау—брі де кімшілік дістеріне сай келеді.

Халы шаруашылыы дамуыны азіргі кезеінде басаруды экономикалы дістері зор маыз алып отыр. Басаруды экономикалы дістеріні мазмны ебек жне материал шыындарын мейлінше аз жмсай отырып, мейлінше жасы ндірістік нтижелерге жету масатында ызметкерлерді экономикалы мдделеріне нысаналы ыпал етуде болып табылады. ндірістік жымдар мен жекелеген ызметкерлерге белгілі бір экономикалы тталарды (зіндік н, пайда, баа, жалаы, материалды ктермелеу орлары) пайдалану жолымен ыпал ету экономикалы дістер деп тсініледі.

Экономикалы дістер орындаушылара оларды экономикалы мдделері арылы жанама ыпал етуді пайдаланылуын кздейді.

Экономикалы дісті негізінде материалды ызытыру мен ынталандыру, ашамен мадатау жне жазалау жатыр.

 

леуметтік-экономикалы жйеде басаруды леуметтік-психологиялы дістеріні атаратын роліне баа жеткісіз. Бл жйелерде негізгі элемент-адам. Ебек жымын басаруда басшыны жасы маман екендігі леуметтік-психологиялы факторларды пайдалана білуімен аныталады. Ебек коллективінде леуметтік-психологиялы процестер мен рылымдарды жйесі алыптасады, олар ебек німділігін арттыруды, шаруашылы есеп принциптерін ныайтуды, жымны оамды мірін демократиялауды орасан резерві бар.

Бл дісті негізі — адамдарды мтаждыын, ажеттілігін ескере отырып, басшыларды здеріні ол астындаы ызметкерлеріне ртрлі (леуметтік-психологиялы) ыпал жасауында.

Адамдарды мінез-лын, жан дниесін, зерттеп келіп, оларды рухани кз-арасын баылап, жым жайлы ортасын жасап, тртіпті ныайтып, ызметкерлерді жмыса деген шыармашылы ынтасын ктеретін шаралар жасау жолдары.

3 болим

 

Студентті (магистрантты) оытуда ынталылыын, ерекешелігін арттыруда келесі шаралар жзеге асырылуы тиіс:

рбір аудиториялы сабаа, графикке сйкес, сіз алдын- ала дайындыпен келуііз ажет. Тапсырмаа дайынды, таырып талыланатын аудиториялы сабаа дейін дайын болуы ажет.

Пнні кестесінде крсетілгендей, семинар сабаыны жне СЖ тапсырмалары семестр бойына блініп крсетіледі. Бл студенттерді (магистрант) тапсырманы наты, уаытылы орынадауына келеді.

Кптеген семинар тапсырмалары бірнеше сратардан трады, яни бл сйкес оу ралдарын іздегенде ажет болуы ммкін: ажетті материалдарды олжетімді кздерден алуа болады: оулы, оу ралы, монаграфия, ресми жат, журнал маалалары, статистикалы мліметтер жне басалары.

Семестр бойына, оыан материалдарды, сйкес таырыптаы СЖ орындауда олдануа болады. СЖ жне тапсырманы орындауа байланысты наты талаптар аудиториялы сабата крсетіледі. Студенттерді (магистранттарды) білімін арттыруда СЖ алатын орыны ерекше. Себебі, студент тек теориялы трде оып ана оймай, СЖ таырыбы бойынша елімізді, лемдік тжірибені ізденіп арастырады. СЖ ртрлі тапсырмалар трінде берілуі ммкін, яни, студенттер онда жоба растырады, эссе жазу, презентация орау сияты студентті ізденуін, тапырлыын, сйлеу мдениетін арттыратын тапсырмаларды орындайды. Бл студернт ( магистрант) білімін арттыруа алып келеді.

Студент ( магистрант) оуда ынталылыын арттыру шін, оларды тапсырманы орындауына сйкес баллмен баалаынып отырады. Бл сйкесінше, студент (магистрант)ты тапсырмаларды жауапкершілікпен орындауына жне жасы орындауа мтылуына алып келеді.

Жалпы студент (магистрант)тарды оытуды ерекешлігін арттыруда осымша материалдарды олдану, оны талдауды жаа дістертерін йренуді маызы зор.

4 болим

Кез келген мемлекетті болашаы – білімді жастар. Кзі ашы, ккірегі ояу кез келген білімді рпа з Отанын даму жолында аянбай тер тгеді. азіргі бой жарыстыратын емес, ой жарыстыратын заман. Жалын мен жігерді, ізденіс пен талпынысты талап ететін жасты шата ел болашаы шін ебек ету ркімні міндеті.

Бгінгі жас болаша азастанны жанды бейнесі. андай мыты мемлекет болмасын жастарды білімі мен оу-аарту ісіне кп кіл бледі. Келешекті іргетасын алау шін, е алдымен сол елді жастарыны саналы рпа болып жетілуіне кш салу керек. азіргі тада Елбасымыз дл осы баытта кптеген жмыстар атаруда. Нрлы болашаты даыл жолында рбір жасты аласыз, білім нрімен сусындауына барынша жадай жасалан.

Ел ертеi — бiлiмдi жастар. «Бла крсе кзiн аш» дегендей, аза жастарын бiлiмге баыттауымыз керек. Елбасы Н.Назарбаев «азастанны болашаы бгiнгi жастар. Сiздер олара алай бiлiм берсеiздер, азастан сол-дегейде болады» деп атап крсеткен. Елiмiздi болашаы жастарды ебекорлыына, талап-тiлегiне, арман-мратына байланысты. Олар ата-бабаларымыздан мра болып келе жатан ндылытарымызды, тарихи дстрлерiмiздi жаыртып, оны ала бастырып ана оймай, экономикасын, ылымын да дамытуа, жiгерлене ел шiн ебектенуге мiндеттi. Яни, елімізді леуметтік- экономикалы жадайын арттыруда, азіргі біз дайындап жатан саналы, білімді жастарды алар орыны ерекше. Экономика саласында білім алып жатыран студенттер, магистранттар елді экономикалы саясатын дрыс жзеге асыруа, елді дадарыс жадайынан алып шыуа, бсекеге абілетті етуде, леуметтік –экономикалы жадайды жасартуа жне елімізді дамытып, ауіпсіздігін арттыруда аянбай ебек етері ха. азіргі еліміз станып отыран саясатты олдауда, елімізде орын алып жатыран мселелерді шешуде жне елді даму баыттарын айындауда осы болаша мамандарымызды орыны ерекше.

Басаруды барлы дегейлерінде, шаруашылы жргізуді барлы буындарында аымдаы жмысты немі болашапен салыстыра алатын, тымды шешім абылдай алатын мамандарды рлі баран сайын арта тсуде.