IV. ТЫЫН ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ ЖНЕ ОЙЫТАРДЫ ДЕУКЕЗІНДЕ ЭКСКАВАТОРЛАР ОЗАЛЫСЫНЫ СХЕМАСЫ
Тапсырма
Тік крекпен жабдыталан экскаваторды бірінші (1а сурет) жне екінші (1б сурет) азым тістері параметлерін анытау жне азаншырды деу схемасын жасау (сызу)
Шешімі
1. Экскаватор траы дегейінде е лкен 1-ші жріс келесі формуламен аныталады:
(1)
2*0.9*5=9
мндаы 
экскаватор ось озалысынан мадай сойысы табан арасындаы е лкен араашыты;
тра дегейі бойынша азу радиусы, м. (БНж/еБ § 2-1-8, 1 кесте).
2. сті бойынша 1-ші е лкен жріс ені келесі формуламен аныталады:
(2)
2 
=14.96
мндаы 
сті бойынша е лкен тісті жартылай ені:
е лкен азу радиусы, (БНж/еБ § 2-1-8, 1 кесте);
- жмыс озалысыны зындыы, м
3. Экскаваторды 2-ші е лкен бйір тіс ені, м
В= 
(3)
В= 4.5+3.5=8
мндаы 
;
1-ші формуланы ара.
4. азаншырды жасау схемасын сызу. Ол шін азаншырды жоспары мен тілігін экскаватор озалыс схемасын жасаймыз. 1-ші жне 2-ші жрісі бар азым параметрін оса есепке аланда.
Тапсырма
Кері крекпен жабдыталан экскаваторды бірінші (1а сурет) жне екінші (1б сурет) азым тістері параметлерін анытау жне азаншырды деу схемасын жасау (сызу)
Шешімі
1. Топыраты транспорта тиеген кезде жоары беті бойынша бірінші бйірлік тісті е лкен ені 
немесе біржаты атжал мына формуламен аныталады:
| (5) |
=3.49
мндаы 
- е лкен кесу радиусы, м (БНж/еЕ § 2-1-11, 1 кесте);
- жылжу лшемі, м (2 кесте);
топыраты клікке тсіру радиусы, м (БНж/еЕ § 2-1-11, 1 кесте);
клік ралы немесе топыра йіндісіні ені, м, (2 кесте).
2. Осы тісті ені, 
м:
(6)
мндаы 
– лама коэффициенті (Нж/еЕ-111 4-80, 4 кесте);
– азым биіктігі, м (2 кесте).
3. Е лкен екінші жне келесі бйірлі жрістерді мына формуламен аныталады:
| (7) |
=3.553
мндаы 
е лкен тередіктегі азаншыр тбі бойынша кесу радиусы (2а сурет) корсетілген схема бойынша
(8)
Rn = 2.23+0.5=2.73
мнда
(9)
=2.23
мндаы 
, 
берілген мліметтен араыз:
(10)
=3.7
4. азаншырды деу схемасын сызамыз. Жоспар мен имасына экскаваторды азымда бірінші жне екінші тістері параметрлерін тсіреміз
Тапсырма
Орда топыра біржаа атжалдай отырып деледі. Кері крекпен жабдыталан экскаваторды озалыс сіні орналасуын анытау.(4 сурет)
Берілген деректері 2 кестеде крсетілген
Шешімі
1. .Орды клдене имасыны ауданын жне сті бойынша енін анытаймыз:
, (11)
(12)
мндаы 
жне 
орды тбі бойынша ені жне биіктігі, м.
лама коэффициенті (Нж/еЕ III-4- 80)
2. йінді тгуіні клдене имасын анытаймыз, тгу лама брышы 
:
(13)
мндаы 
бастапы опсыту коэффициенті (БНж/еБ 2 жина, 1 басылым. 2-ші осымша).
3. Атжалды биіктігі 
мен оны тбі бойыша енін 
анытаймыз:
(14)
(15)
bo = 2*4.13=8.26
Егер осындысы 
те немесе экскаваторды тиеу 
радиусынан аз болса, онда орды сі бойынша оюа болады. Не болмаса экскаваторды жріс сі йінді жаа С шамасына ыыстырады:
C = (2.8+4.13)/2+1-2.1 = 2.365 (16)
V. АДАНЫ БАТЫРАТЫН РАЛДАРДЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫ ПАРАМЕТРЛЕРІН АНЫТАУ
Тапсырма
Бірабатты нерксіптік имараттарды іргетас астына адаларды батыру шін шойын топа (копровое) жабдытарын тадау
Шешімі
1. Баланы минималды энергиясы
| (1) |
мнда 
– соыны минимальды энергиясы, Дж;
–25 Дж/кН те коэффициент;
– адаа тсетін есептік жктеме, кН (1 кестені ара).
2. Топаты абылданан типі соылауды есептік энергиясын анааттандыратындыын тексеру керек
| (2) |
мнда 
– топаты толы массасы, Н;
– ада массасы, Н (1 кестені ара);
– абылданан топаты есептік энергиясы (3 жне 4 формулаларды ара), Дж;
– жарамдылы коэффициенті, ада материалы мен топа типіне байланысты болады. Темірбетон адаларды трубалы дизель-топапен ау шін 
шамаа, ал штангалы дизель-топапен аанда 
шамасына те болады.
:
а) бырлы дизель-топа шін:
(3)
б) штангалы дизель-топа шін:
(4)
мндаы 
топаты соы блігіні массасы, Н;
Н- топаты соы блігіні лау биіктігі, м.
3. аданы батыруды аусымды пайдалану німділігі Псм мына формуламен аныталады:
(5)
Псм = (492*0,9)/55=8,05091
мндаы 492 – ауысым затыы, мин;
уаыт бойынша ондыруды олданылу коэффициенті 0,9-а те;
1 минутта 1 аданы ау цикліні затыы, БНж/еБ, 12жинаы бойынша аныталады.
4. Берілген уаыт ішінде аданы ау шін ажетті шойын топаты санын мына формула бойынша анытаймыз:
(6)
мндаы 
ауа арналан нысанадаы ада саны, шт, (1 кестені ара).;
ада батыруды аусымды пайдалану німділігі, ада/аусым;
аданы ауа берілген уаыт, кн (1 кестені ара).