Жоспарды дйектеу шін крсеткіштерді салыстыру лгісі

 

 

4. Индекстік діс – салыстырмалы шамалар крсетіледі, базистік индекс-рбір кейіндегі крсеткіші базистік кеземен сйкес жргізілсе, тізбекті индекс-рбір кейінгі алдыы крсеткішке сйкес.

5. Графикалы діс – крсеткіштерді масштабты бейнелерін крсетеді, яни р трлі геометриялы фигуралар, диаграммалар, кестелер арылы. Бл діс арылы крсеткіштер динамикасын кешенді оуа жне баалауа болады. Кестелерді ш трі болады: а. Жай кестелер (мінезделетін объект жайлы мліметтерді бірігуі), б. Топты кестелер (бір белгілері бойынша мліметтерді топтасуы), в. Комбинациялы (бірнеше белгілері бойынша мліметтер тобы жне ішкі топтасуы).

6. Топтастыру – апарат, млімет, крсеткіштерді бір белгілері бойынша топтасу дісі. Бл йымны жоспарлы жне есептік крсеткіштерін талдауда кп олданылады. (рылымды – жмыскер стажы, ішкі рылымын тану, Типтік – ксіпорынны йымдастыру ытары мен ызметтерін топтастыру, Аналитикалы екі трлі зерттеу объектілерді байланысын анытау).

7. Балансты дісі – комплекстік крсеткіштеріні бір-біріне сйкес келуімен салыстыруында жне есептеуді тедесуінде ралады. Бл діс ксіпорын шін маызды болып келеді, себебі, баланс крсеткіштер актив пассив тебе тедігі.

Дстрлі емес тріне:

Эвристикалы дістер – негізгі апаратты алу кзі ретінде ылымны ртрлі сфераларындаы жне бизнестегі алымдар мен мамандарды интуициялары болады. Осы тсілді кп тараан тріне эксперттік баа ою. Ол анонимді, жеке болуы ммкін. Осы сауалнаманы экспериментті жргізу объектісі мен нысаны йымдастыруды бекітіп, мамандарды тадап, содан кейін талдау жасап,эксперимент нтижелерін біріктіреді.

 

Факторлы талдауды олданудаы ерекшеліктері

Экономикалы факторларды талдауда – орытынды крсеткіштерді згеруіне толы, тікелей сер ету жйесін баалау йымдастырады.

Факторлы талдауда бірнеше модельдеу трлері олданылады. Олар:

1). Y=a+b+c+d – аддитивтік модель

Y –орытынды крсеткіш,

A,b,c,d – факторлар.

Бл модельде ндірістік шыындарды зіндік нмен байланысыны крсеткішітері бейнеленеді.

2).Y=a*b*c*d – мультипликативті модель

Мысал ретінде, ндіріс клеміні екі факторлы моделі жатады:

V= R*W

R – жмысшыларды орташа саны,

W – бір жмысшыны орташа ндірісі.

3). Y = a/b – атынас моделі

Мысал ретінде, капиталды жалпы айналым коэффиценті болады.

4). Y= (a+b)c – аралас модель

Рентабельділік крсеткіштері мысал бола алады.

Факторлы талдауда діс пен модельді дрыс тадау керек. Оны діспен ай модель йлесетіні 4-кестеден коре аламыз.

Кесте

Дістер мен тсілдерді олайлы етіп тадау

діс	Модельдер
мультипликативті	аддитивті	атынас	аралас
Тізбекті	+	+	+	+
Абсалютті	+	-	+	-
Салыстырмалы згеріс	+	-	-	y= a(b-c)
Интегралды	+	-	+	y=a:Sb1

+ олданылады; - олданылмайды.

 

Тізбекті діс – факторларды талдаудаы негізгі діс. Бл діс арылы нтижелік крсеткішке сер ететін, рбір факторлар сомасын анытаймыз. діс арналымы, жоспарлы соммаларды тізбектеп наты шамалара алмастыру.

Тізбекті дісті мына трге салып, есептеп, ашып крсетуге болады:

Y_o= a_o+b_o+c_o

Y_a=a₁*b_o*c_o

Y_b=a₁*b₁*c_o

Y₁=a₁*b₁*c₁

Мндаы,

A_o, b_o, c_o – базистік крсеткіштер,

A₁b₁c₁ – фактілік крсеткіштер,

Y_a ,y_b, - а,б крсеткіштеріні згеруінен болан кезедегі орытынды крсеткішті згеруі.

Жалпы згеруі y = y₁-y₀ рбір фактор серінен ортынды ксеткіштеріні згеруін білдіреді.

. Y= y_a+y_b+y_c

. Y_a = y_a-y_o

. Y_b = y_b-y_a

. Y_c = y₁-y_b

Тексеру мына формула арылы жзеге асады:

Y = y_a+y_b +y_c

Барлы факторларды сері талдау шін, мысал трінде ндірістегі німді ндіруге сер ететін факторлар тізбесі 5-кестеде крсетілген.

орытынды ретінде айта кететін болса, тізбекті дісті артышылыы, олданудаы жалпылама деректерді алынуы мен есептеуді олайлыы.

Кесте