Шапы Шокинні ебектеріне шолу жасау

Аза тілі – 2 пнінен № 1 СЖ

Таырыбы : азастан техника ылымына лес осан тлалар

 

Тексерген: Дуйсекова М.

Орындаан: Адильканова Е.

БЭ-12-12 тобыны студенті

 

2013 ж

Мазмны:

Шапы Шкинні мірі - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3-4 бет

Шапы Шокинні ебектеріне шолу жасау - - - - - - - - - - - - - 5-7 бет

Сздік - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 8 бет

Тсіндірме сздік - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 9 бет

 

 

Шкин Шапы Шоылы (1912-2003 ж)

 

Шкин Шапы Шоылы - 1912 жылы 1 азанда Павлодар облысы Баянауыл ауданында кп балалы отбасында дниеге келген. Шкин Шапы - крнекті аза энергетигі, азастан Республикасы ылым академиясыны академигі, техника ылымыны докторы, профессор, аза КСР-іні ебек сіірген ылым айраткері.
1937 жылы Омбы ауылшаруашылы институтыны гидротехнология факультетін бітірген. Шапы Шкин 1937 – 1943 жылдары азКСР-і Егіншілік халы комитетінде инженерлік ызметте болан. 1943 –1944 жылдары КСРО ылым Академиясыны аза филиалында энергетика секторын басарды. 1944 – 1988 жылдары аралыында КСРО Энергетика жне электрлендіру мининстрлігі аза энергетика ылыми – зерттеу институтын рып, оны директорлыы ызметін за жылдар бойы абыроймен атаран.
Шапы Шкин зіні ылымдаы ол жеткізген лкен жетістіктерімен, сол кездегі ылыми ортаны ксіби ше­берлігімен мойындатып, 1964 жылы азастан Республикасы ылым Академиясыны Президенті болып сайланды, ол бл ызметін 1967 жыла дейін табысты басарды.

Ол Белград (1957ж), Бангкок (1961ж), Будапешт (1965ж), Мскеу (1968ж) жне Парижде (1971) ткен халыаралы конференциялар мен симпозиумдара атысып, онда азастанны энергетикасы мен су шаруашылыыны дамуыны бгінгісі мен келешегі туралы баяндамалар жасады.
Шапы Шкин республикалы дегейдегі ызметтерді де беделді атарды. Осы лкен жауапкершілік жгін абыроймен атарып, елімізді бірнеше буын алымдарына лгі-неге, тлім-трбие беретін аылшы стаз бола білді. азастанны дамуы жолында ебек етіп, елімізді ркен деуіне лес осып жрген лкен лтты мамандар шоы­рын трбиелеп, алып­тастырды. Ел алдында­ы адал ебегі жоары бааланып, бірнеше дркін Кеес Одаыны жне егемен елімізді жоары наградаларымен марапатталды.

91 жасында айтыс болды (2003 жылы). оштасу салтанаты лтты ылым Академиясыны имаратында ткізілді Академик з стазды арсында жерленген.

 

Наградалары:

1945 ж. - лы Отан соысы жылдарындаы ажырлы ебегі шін медальмен наградталды 1941-1945 жж.

1945 ж. СССР ылым академиясы рыланына 220 жыл толуына байланысты рмет грамотасы берілді.

1961 ж. - аза ССР-іні ебек сіірген ылым айраткері.

1966 ж. - Энергетика жне электрендіру здігі.

1970 ж. - «ажырлы ебегі шін В. И. Ленинні туанына 100 жыл толуы рметіне» медальмен наградталды.

1970 ж. - «ГОЭЛРО жоспарына 50 жыл» мерекелік белгісімен наградталды.

1971 ж. – «Ебек ызыл Ту» орденімен наградталды.

1972 ж. - азССР мемлекеттік сыйлыыны лауреаты

1975 ж. – «лы Отан соысыны жеісіне 30 жыл» медалімен наградталды

1980 ж. - «ГОЭЛРО жоспарына 60 жыл» белгісімен наградталды.

1982 ж. - «Октябрь революциясы» орденімен наградталды.

1982 ж. - СССР-ді «рметті энергетика» атаы берілді.

1991 ж. - Академик . И. Сатпаев атындаы сыйлыты лауреаты.

1996 ж. - «Халы аарманы» атаы берілді.

2002 ж. – Алматы аласыны «рметті азаматы».

СССР – ді Жоары медальдары мен грамоталары бар

 

 

Шапы Шокинні ебектеріне шолу жасау

1943 жылы Шокинді . Стбаев зіне онаа шаырып, энергетика секторына басшысы болуа сыныс береді, Шокин шін бл сыныс инженерлік ксіпті тастап, ылым саласына берілуі. Кп жалтатамай Шапы Стбаевті сынысына келісім берді. Омірді трт мезгілі кітабында ол жазан: «аныш Имантайлы мен шін – ылыма тгел берілуіні лгісі. Оны кмегімен мен ылыма берілдім, нені тадырды сыйлыы деп санаймын»

1964 жылда, академик Стбаевті айтыс боланнан кейін, Шапы Шкин азастанны ылым Академиясыны Президенті болым таайындалды. Академияны басшысы ызметін алып, Шапы алашы президентті, негіздеушіні дстрлігін жаластырды. Біра жуы арада ылым Академиясыны жне оны Президентті айналасында блт жиыла басталды. Академияны комиссиялар тексере бастады, Республиканы басармасынан наразылы пен тиісу туды. Бан байланысты 1966 жылы ылым Академиясыны комиссиясы келді. 1967 жылы Шокин президент ызметінен шыарды. «лтты ылым Академиясыны жолы» кітабында ол бейнелейді: «1967 жылы апанны басында мені мжіліске шаырды. Мжіліс жабы есікпен ткізілді, оны наев басарды, біра хаттамалы жазулар ткізілген жо... Брі ндемей отырды. В Титов, Совмина, М Бейсебаев ана маан з еркіммен ызметтен кету арыз жазуа сыныс берді. Мен біржолата одан бас тарттым...»

Шапы Шкин Г.М.Кржижановскийді шкірті. Ол 1944-50 жылдары ле зеніні суы мен энергетика орын комплексті трде пайдалану мселесін шама трыдан зерттеді, сйтіп, апшаай бгені мен апшаай су электр станциясын салу ісіне лкен лес осты. 1949-58 жылдары Орталы азастанды сумен амтамасыз ету мселесімен Ертіс зенін бру негізінде шешуге болатындыын длелдеді. Мны зі Ертіс-араанды каналыны салынуына себеп болды. Ш.Шкин — Сібір зендерін азастан мен Орта Азияa бру мселесін ылыми трыда арастыран алашы алымдарды бірі. Оны басшылыымен осы мселені шешуді тиімді жолдары мен жобалары айындалды. Ш.Шкин — 170-тен астам ылыми ебекті авторы. Негізгі ебектері энергетика жне су шаруашылыыны болаша дамуы мен отынды энергетиканы, баланс проблемасына т. б. арналан. 1988 жылы Шапы Шоылыны за жылдар бойы ебегі ескеріліп, Энергетика ылыми - зерттеу институтыны рметті директоры болып таайындалды.
Шапы Шкинні негізгі ылыми ебектері энергетика мселелерін зерттеуге арналан. алым азастанда жне оны жеке айматарында энергетиканы жан-жаты ркендету жнінде ылыми – техникалы болжамдар жасап, энергиялы уаттарды ауымы мен рылымын, оларды орналастыру жмыстарын баалау дістерін тауып, кеінен ндіріске енгізген. Жалпы халы шаруашылыыны энергия ттынуы, энергиямен амтамасыз етілуі жнінде іргелі зерттеулер жргізді.