Жанама шыындарды блу жне айта блу негіздері.

Шыындар - тауарды ткізу нтижесінде шы-ан каражат, ал шыыстар - кірістер алуа байланысты ксіпорын шеккен шыындарды блігі.

німні жеке трлеріні зіндік нына жатызу дістеріне байланысты жиындар тікелей жне жанама болып блінеді. Мндай шыындар німні жекелеген трлері арасында жанама жолмен ксіпорынны блу негізін тадауына байланысты блінеді. Жанама шыындара жалпы ндірістік шыыстарды, жабдыты стау мен пайдалануа жмсалан шыыстар, басару шыыстарын жне т.б. жатызуа боладу. Жанама шыындарды ерекшелігі - ауымды негіз (база) шегінде згермеуі (шыындар траты болып алатын, ндіріс клеміні белгілі бір аралыы).

нім бірлігіне шаандаы тікелей шыындар млшері іс жзінде ндіріс клеміне байланысты емес жне оны ондіріс тиімділігін ебек німділігін арттыру, жаа ресурс жне энергия сатайтын технологияларды енгізу жолымен тмендетуге болады. Шыындар белгіленуіне байланысты негізгі жне осымша болып блінеді.нім ндіруге тікелей байланысты шыындар негізгі болып табылады (шикізат, негізгі материалдар, сатып алынатын жартылай німдер тріндегі ебек керек жаратары; ндірістік масаттаы негізгі рал-жабдытарды амортизациясы осып есептеулерімен жпе т.б.) кез келген ксіпорында олар шыындарды маызды блігін райды.осымша (жанама) шыыстар ндірісті йымдастыру, ызмет ету жне оны басаруа байланысты пайда болады. осымша шыыстар екі топа блінеді:

- осымша (ндіірстік) шыыстар. Бухгалтерлік есепте олар жайлы апарат 93 белімшені 93 "осымша шыыстар' шотында жинаталады жне одан рі тадалан айсыбір блу базасына сайма-сай (пропорциональды) бліну шін 930 "осымша шыыстар" шотында шоырланады;

- осымша (ндірістік емес) шыыстар - кезе шыыстары. Бл шыыстар 811 "дайын німді (тауарды, жмысты, крсетілген кызметті)" ткізу бойынша шыыстар, 831 "Сыйаы тріндегі шыыстар" жне 821 "Жалпы жне кімшілік шыыстар" шоттарында ескерілген. осымша ндірістік шыыстара (жабдыты стау мен пайдалануа) майлайтын, ысылайтын жне жабдыты аымдаы кту мен жндеуге арналан материал трлеріне, шыыстар жабды пен транспортты ралдарды амортизациясына жабдыа ызмет ететін жмысшыларды леуметтік салыты аударымдары бар ебекаы шыыстары; коммуналды (цехты) шыыстар (электр энергиясына, суа жне т.б.); осалы ндіріс крсететін кызметтер, раласпаптар мен керек-жаратарды алпына келтіру бойынша шыыстар мен тозу; жабды жмысына байланысты таы баса шыыстар жатады жне олар 93 "осымша шыыстар" блікшесіні шоттарында ескеріледі.

Зиянсыздыты талдау: оны масаты мен тсілдері.Зиянсызды нктесі жне масатты пайда.Ксіпорын алыпты жмыс істеу шін анша жиынты шыындар мен пайда алынатыны байланысты нім ндірісіні клемі маызды рл атарады. Сондытан ндіріс клеміні, сатудан тсетін жиынты кірісті, есептеу мен таза пайданы згеруіні арасындаы туелділікті зерттеу шін ндірісті залалсыздыы талданады. Бл жадайда нім шыару клемін талдауа ерекше назар аударылады, осыны арасында басшылы ндіріс клеміні сыни (лі) нктелерін анытауа ммкіндік береді. Сыни нкте сондай-а залалсызды нктесі немесе пайдалылы шегі деп аталады. Сыни деп ксіпорынны шыыны барлы кіл німді сатудан тсетін тсімге те болатын сату клеміні, яни ксіпорынны не пайдасы, не залалы болмайтын жай-кйі аталады. ндірісті залалсыздыын талдау ксіпорын німіні шыуы азіргі уаытта олда бар жмыс ісейтін ндірістік уаттарды дегейімен шектелген ыса уаыт аралыындаы сатудан тсетін кірісті, шыыс пен пайданы арасындаы туелділікке негізделеді. Халыаралы практикада сыни нктені анытау шін маржиналды кірісті (пайданы) графикалы тедеу дістері пайдаланылады.

Инвестицияны баалауды дисконтты емес дістері.Дисконтталан аша аымы, таза тіркелген н, табыстылыты ішкі млшері.

Жаа ерекшелігімен ассортиментке осылатын німді жаа нім дейміз. Млдем жаа (ешкімде жо) нім ндіру ксіпорын стратегиясыны е басты артышылыы болады жне ол инвестицияны керек етеді.Инвестицияны басару масаты - мына салалардаы негізгі стратегиялы баыттарды анытау; жаа німді зірлеп енгізу; шыарылатын німдерді жетілдіру жне жаырту (модернизациялау); дстрлі нім трлерін ндіруді одан рі ркендету; ндірістен ескірген німді алып тастау.Жаа німді зірлеу саласындаы жаартпашылы (инновациялы) саясат шешім абылдауа ажетті апаратты мазмнын, клемін, трін амтамасыз етеді. Шешім абылдауды маызды лшемі ретінде ттас ксіпорын бойынша ткізу клеміне жаа німді енгізу серіні жне баса бйымдарды ткізу клеміні баасын, сондай-а зірлеу, ндіру, ткізу жне жарнама шыындарыны телімдік уаытыны баасы олданылады.Кез келген жадайда жаа німні баасын есептеу жне белгілеу шін кіріс пен шыыс коэффициенттері ткізу нктесі жне німні залалсызды графигі пайдаланылады.нім шыарыланнан кейін оны сатылу процесіне тексеру жргізіледі. Оны сатылу арны мен ткізу клеміне сер ететін факторлар туралы апарат бухгалтерлік есеп беруде тіркеледі.Жаа німге баа беруден баса болашата болатын німдер мен жарнама баалауда, баа анытауда маызды орын алатын осы німні сатып алынатын жадайлары зерттеледі.