Іс ааздарын жргізу тарихы жне міндеттері
жаттарды пайда болуына байланысты олармен жмыс істеуді реттеу ажеттігі туындады, оны азіргі кезде іс ааздарын жргізу деп атайды. 1720 жылы жаттармен жмыс істеуді тртібін анытайтын «Бас регламент» шыарылан. Санкт-Петербургте 1857 жылы шыан Н. Воронцовты «Делопроизводство или теоретическое и практическое руководство к гражданскому и уголовному, коллегиальному и одноличному письмоводству» деген кітабында:
"Делопроизводство есть наука, излагающая правила составления деловых бумаг, актов и самих дел в присутственных местах по данным законами формам и по установившимся образцам деловых бумаг" делінген.
Осы ымны мні осы кнге дейін, тіпті, компьютер пайда боланда да згерген жо. Сонымен, іс ааздарын жргізуге мынадай анытама беруге болады:
Іс ааздарын жргізу – мемлекеттік стандарттара сйкес жаттар мен іс ааздарын жасау жне солармен жмыс жргізуді йымдастыру, атап айтанда жаттарды жру барысына, іздестіруге жне сатауа жадай жасау ызметі.
Осы анытаманы жадымызда стай отырып, іс ааздарыны міндеттерін былайша тжырымдаймыз:
- іс жаттарын стандарттарды талаптарына сйкес ресімдеу;
- жаттарды жру барысына жадай жасау (жаттарды тіркеуді йымдастыру, жаттарды жру барысын жне орындалуын мерзімдерін баылау);
- орындалан жаттарды іздестіругежадай жасау (іс ааздарыны номенклатурасына сйкес жаттарды істерге алыптастыру);
- жаттарды сатауа жадай туызу.
Бл ретте іс ааздарын жргізу тарихы мысал ретінде келтіріліп отырандытан, кеестік кезенен тек бір ана жйтті бліп атаымыз келеді. 1973 жылы КСРО Министрлер Советіне арасты ылым мен техника жніндегі мемлекеттік комитет Іс ааздарын жргізудегі бірыай мемлекеттік жйені негізгі ережелерін бекітті. Бл ережелер іс ааздарын жргізуді тиімділікпен жзеге асыру масатында барлы министрліктерге жне ведомстволара таратылды.
Аталмыш жат іс ааздарын жргізу жніндегі ережелерді, нормативтер мен сынымдарды ылыми-реттемелік кешені сипатында еді. Ол жаттарды жасалуынан бастап мраата тапсырылана дейінгі кезедерін тгел амтыды. Мнда сондай-а мекемелердегі іс ааздарын жргізу ызметіне ойылатын талаптар мен оларды жмыс тртібі де крініс тапты. Іс ааздарын жргізудегі бірыай мемлекеттік жйені негізгі ережелері йымды кімдік жаттарды бір ізге тсірілген жйесімен толытырылып, тиісті мемлекеттік стандарттар арылы беки тсті.
азастанны з алдына туелсіз ел болып алыптасуы, оны нарыты экономикаа негізделген демократиялы, ыты мемлекет болуа бет алуы іс ааздарын жргізу ызметін, жаттамаларды жедел пайдалану мен оларды тарихи-мдени масатта за уаыт сатау ісін мемлекеттік дегейдегі міндеттер атарына ойды. Апараттар мен жаттамалар алмасу саласында азіргі заманы мемлекеттік саясатты жне азастан азаматтары ытарын айатайтын негізгі ыты акті Республика Конституциясы болып табылады. Конституцияны 20-бабыны 2-тармаында былай деп жазылан: «2. ркімні за жзінде тыйым салынбаан кез келген тсiлмен еркiн апарат алуа жне таратуа ыы бар. азастан Республикасыны мемлекеттiк пиясы болып табылатын млiметтер тiзбесi замен белгiленедi»1.
азастанда «іс ааздарын жргізу» ымы алаш рет Республиканы 1037-2001 стандартында «іс жргізу» трінде крініс тауып, оан негізгі тсініктер берілді. Бл стандарт азастан Республикасы Экономика жне сауда министрлігіні Стандарттау, метрология жне сертификаттау жніндегі комитетіні 2001 жылы 14 мамырдаы № 140 бйрыымен (Іс ааздарын жргізу: басаруды жаттамалы амтамасыз ету: жаттауды амтамасыз ететін жне жаттар бойынша жмыс жргізуді йымдастыратын зады тлаларды ызмет аясы) бекітіліп, олданыса ендірілген2 болатын.
«Іс ааздарын жргізу» термині стандартталан, яни бл ымды айындайтын бірден-бір термин. «Басаруды жаттамалы амтамасыз ету» стандартта анытамалы млімет сипатында берілген синоним-термин болып табылады.
жаттар тзуге жне сол жаттар бойынша жмыс жргізуді йымдастыру ісіне ойылатын жалпы талаптар Мдениет, апарат жне оамды келісім министрлігіні Мрааттар мен жаттаманы басару жніндегі комитет траасыны 2003 жылы 29 суірдегі «азастан Республикасыны мемлекеттік йымдарында жаттау мен жаттаманы басаруды трпатты ережелері туралы» № 33 бйрыы4 арылы белгіленіп, бекітілген.
Мндай ережелерді алашы нсасы олданыса 1992 жылы ендірілген болатын. Жаа жат іс ааздарын жргізуді отанды саласында орын алып отыран азіргі наты жадайларды есепке ала отырып жасалды. Осы ережелер негізінде рбір мемлекеттік орган немесе мемлекеттік йым іс ааздарын жргізу жніндегі з ведомстволы нсаулытарын зірлеп алады. Бл ережелерді з ерекшеліктеріне сйкестендіре отырып мемлекеттік емес йымдар да олдануларына болады. Біра бл ережелер мемлекеттік емес йымдар шін міндетті болып табылмайды.
Іс ааздарын жргізу жніндегі нсаулытар зірлеу барысында азастанны СТ 1042-2001 «йымды-кімдік жаттама. жаттарды ресімдеуге ойылатын талаптар»5 атты таы бір стандарт талаптарын ескеру шарт.
Сонымен атар, азастан Республикасыны «Электронды жат жне электронды цифрлы олтаба туралы» Заы да азіргі жадайда айрыша мнге ие болып отыр. Бл за электронды цифрлы олтаба арылы куландырылатын электронды жаттар жасау жне оларды пайдалану барысында туындайтын ыты атынастарды реттейді6. Осы заа сйкес 2004 жылы азастан кіметі республика мемлекеттік органдарындаы электронды жат айналымыны ережелерін бекітті7.