ААШТЫН МЫТЫЛЫЫНА ЖАЗЫ АБАТТЫН ЫПАЛ ЕТУІ,ЖАЗЫ АБАТТЫН ПРОЦЕНТІН АНЫТАУ.

Лабораториялы жмыс

Таырыбы: «рылыста олданылатын ааштар»

ГОСТ 16483 - /0I3I/ - 78 – 81

Жмысты масаты: Аашты басты асиеттерін анытау

Кіріспе

рылыста шырша, араай, балараай, самырсын сияты ылан жапыраты ааштар кеінен олданылады.

Ал жапырата ааштардан айы, шамшат, жке аашы, андыааш, кктерек, бйтерек олданылады.

ылан жапыраты ааштарды ндірісте, оамды рылыс конструкцияларын жне траты немесе уаытша таайындалан йлерге олданылады.

Жапыраты ааштар ­ бетон жне темір бетон конструкцияларыны алыбына, ішкі есіктер шін, терезелерді жатауына есік пен терезе орабына, кенереге /еден мен ірге арасындаы саылауды жалайтын татай/плинтус/, іщкі тіреуге /стойка/, шатырды кереге кз ааштарына /обрешетка/ олданылады.

Жапырата ааштар,ылан жапыраты ааштар мен салыстыранда тез шіриді. Кейбір трлері /айы, жке аашы / сулананнан кейін тез шытынап, брісіп алады, сондытан оларды ылалдылыы аз, бір алыпты ылалды температурада олдану ажет.

Ааштарды баылау сапасын – сырты белгілерінен, микроскопиялы рылысынан немесе таза аауы жо стандартты лгілерді беріктікке сынау арылы анытайды.

Аашты механикалы беріктілігіні жеткіліксізділігін – сырты тсіні згеруіне, тыыздыыны аздыына, жааларыны серпімділігіні жотыына арап анытаймыз.

I. Аашты рылысы мен аауларын анытау

Керекті материалдар: р трлі аауы бар ааштарды лгілері.

Ааш – тамырдан, бааннан жне аашты шынан трады.

Аашты рылысын – макроструктура деп, ал микроскоппен лкейтіп араанда крінетін рылысын микроструктура деп атайды.

Аашты макроструктурасын, баанны ш

блімінен:1.клдене, 2.тік,3. патенциалды тігінен /хордамен/ анытайды.

 

 

Кесілген аашты клдене жне тігінен араанда: абыын, шел абыын, талшыын /луб/, зегін креміз.

Жмысты орындау шін лекция конспектісі ажетті плакаттар жне аашты басты асиеттерін сипаттайты оулытар ажет.

Дптерге ааш кесіндісіні р бліміні суретін салып, оларды ылан жапыраты немесе жапыраты ааштара тн згешеліктеріне сипаттама беру ажет.

Аашты механикалы асиеттеріне оны ааулары лкен серін тигізеді.

Ааштарды аауы деп, оны рылысыны дрыс еместігін, блінген жерлерін жне ааш ауруларынан алан іздерді айтады.

Аауы бар аашты рылыса жарамдылыын аашты заымданан млшеріне, тріне, таайындалан жеріне байланысты анытайды.

Бл жаттыулы орындау шін студенттерге р трлі ааулары бар аашты ааты лгілері беріледі. Оулытармен лекцияларды олдана отырып студенттерге берілген лгілерді тменде крсетілген сипаттама бойынша конспектіге тсіреді:

1.Ааш аауларыны трі мен лшемдерін анытау

/рылысыны дрыс еместігі, бтатары т.б./

2.Ааш аауыны суретін конспектіге тсіру

3.Ааш аауыны пайда болу себебін анытау

4.Берілген ааш лгісіні №1,2 таблицаларда берілген

брене мен кесілген материалдара сйкестігін анытау

Берілген ааш лгісіні рылыста ай жерде олдануа болатыны туралы орытынды жасау.

 

 

1 – таблица

Ааштан жасалан салма ктеретін конструкция

элементтеріні категориялары

кат-я	Элементті атаратын міндеті
	Конструкцияны созылу жне созылу иілу функциясын атаратын элементтер
	Созылан жне иілетін, сонымен атар салма ктеретін татайлар
	Татай, тсем, шатыра олданылатын кз ааштар

2 – таблица

Ааулар	Элемент категориялары
Шіруді барлы трі	I II	III
Насекомдардан пайда болан заымдар	олдануа болмайды
гілмелі емес бтаты клтесі	Бтаты клтесі 50 см-ден аспаса	30-ден аспаса
гілмелі жне шіріген бта клтелері	олдануа болмайды
Аашты исы скен абаттары	1 метр зындыта 10см-ден15см-ден аспаса аспаса	олдануа болмайды
Аашты жару жазытыындаы жарытар	олдануа болмайды
Аашты зегі	алыдыы 6 см-ден аз татайларда олдануа болмайды

 

 

II.Аашты стандартты 12% ылалдылытаы тыыздыы мен ылалдылыын анытау

/ГОСТ16483.I-84,ГОСТ 16483. 7-71/

Керекті материалдар: геометриялы дрыс формада р текті аашты лгілері, психрометр, психрометр таблицасы, профессор Н.Н.Чулицкиийді диаграммасы

Аашты ауадаы пар трізді суды сііріп алу асиетін ылал тартыш /гигроскопия/ деп атайды. оршаан ортадаы ауаны ылалдылыы мен температурасына байланысты аашты кп ылал тартып алуы, оны баса да крсеткіштеріне, массасына беріктігіне кп серін тигізеді:

Сондытан айсы сынауды да ткізу шін аашты ылалдылыын білу ажет.

Аашты ылалдылы дрежесіне байланысты: ылалды -/100% кп/ жаадан кесілген /ылалдылыы 35%-тен жоары/, ауаны ратыындай /ыл. 15-20%/ жне блмені ратыындай трлерге блінеді. Стандартты ылаоды 12% те.

Аашты ылалдылыы деп оны абсолютті ра кезіндегі массасына атынасын айтамыз.

Аашты ылалдылыы 103 ±2°С температурада дгіні траты массаа жеткенге дейін ратып, лкен длдікпен анытауа болады.

Парафиндені ваннаа айнату арылы тез, біра онша дл емес млшерде анытауа болады.

Егер ааш лгісі за уаыт бойы те аз згеретін бір алыпты ылалды ­ температуралы жерде трса, ол траты бір алыпты ылалдылыа келеді. Ол ылалдылыты температура мен салыстырмалы ылалдылыа байланысты проф. Н.Н.Чулицкийді диаграммасын анытауа болады.

Жмыс жргізу тртібі

1.Берілген ааш лгісіні клемін 0,1см³ дейінгі длдікпен лшейді.

2.лгіні салмаын 0,1г /m/ длдікке дейін лшеп алып, оны тыыздыын сынау кезіндегі ылалдылыымен 0,01г/см³ длдікпен мына формула арылы есептеп шыарады:

Барлы нтижелерді №3 таблицаа тсіреді.

Аашты тегі	лшемі /см/	Клемі /см³/	Массасы /г/	Меншікті ты./г/см³/

3.Психрометрді рылысымен оып, танысады. Психрометрді схемасын конспектіге тсіреді.

4.Психрометр бойынша:

а) ра термометрді температурасын

б) Ылалды термомерді температурасын

в) ра жне ылалды термомертлерді айырмашылыын анытайды. Ауаны салыстырмалы ылалдылыы психрометр таблицасы арылы аныталады.

5.Аашты бір алыпты ылалдылыы номограммамен /проф. Н.Н.Чулицкийді диаграммасымен/ танысып, берілген температурасымен, салыстырмалы ылалдылыты Іолдана отырып, ааш лгісіні ылалдыын анытайды /W/ анытайды.

6.Табылан ылалдылыпен /W/ аашты стандартты 12% ылалдылытаы тыыздыын мына формуланы олдана отырып табады

Мнда =12% ылалдылытаы тыызды, г/см³; – сынау кезіндегі ылалдылытаы лгіні тыыздыы, г/см³, k0 – клемдік рау коэффициенті /айын,шамшат,араай шін k=0.55 баса текті ааштара k=0.5 /W- Н.Н Чулинкиді диаграммасы бойынша,тыыздыын анытау кезіндегі ылалдылы, %.

7. Номограммадан,зерттеп отырган лгімізді ылалдыын тауып,сол участкіні жне жанынан атар тетін екі исы сызыымен бірге конспектіге тсіреміз.

ААШТЫН МЫТЫЛЫЫНА ЖАЗЫ АБАТТЫН ЫПАЛ ЕТУІ,ЖАЗЫ АБАТТЫН ПРОЦЕНТІН АНЫТАУ.

Керекті материалдар: лупа, аашты лгілері.

Камбий аашты жа абатты ткані

Кктемде, камбий - кктемгі абат деп аталатын жа абыы бар клеткалар тзеді. Жазда аашты басты блімін райтын жне аашты механикалы функцияларын атаратын алы абатты, атайан клеткалар тзеді. Кктемгі жне жазы абат жылды саина деп аталады.

Аашта жазы абаты алыдау болса, кеуекті жне лсіз кктемгі абат аз болса, демек аашты рылыс материалы есебінде сапасы жоары болады.

Жазы абатты кктемгі абаттан айырмашылыы:

А) ылан жапыраты ааштарды тсі аны болады.

Б) жапыраты саина тамырлы ааштарда - ірі саина тамырлар болмайды.

В) жапыраты шашаталан тамырлы ааштар да- микроскопсыз айырмашылыы білінбейді.

Кейбір ааштарды кейбір абатында 20% арты жазы абатты болуы, оларды механикалы асиеттеріні стемділігін крсетеді.

Аашты негізгі механикалы асиетіне оны беріктігі жазады.

Аашты беріктігі сер еткен кшті баытына, аашты тегіне, тыыздыына жазы абатты алыдыына жне аашты аауына байланысты.

Жмыс жргізу тртібі

1. Аашты жылды саиналарын анытау шін кеспелтек дбекті бетіндегі саиналар лгісі олданылады.

2. Зерттелетін лгілерді тегін оларды сырты тріне арап, здеріне тн асиеттеріне арай зерттейді.

3. Кеспелтек дбекті бетіне, жылды саиналара перпендикуляр тзу сызы сызады. Соынан осы сызы бойындафы зынды /l/ бойынша жылды саина саны есептелініп алынады.

4. Берілген лгідегі тзу сызыты схемасы /лгісі/ сызылып, суреті салынады, жне сол участокті жазы абаттарыны енділігін жне т.б. белгілейді.

5. Лупаны олдана отырып, анытау: а) участокты жалпы зындыындаы тзі сызыы 0.1 мм длдікпен; б) аашты жазы абатындаы ені / ... жне таы т.с./; в) лшенген участоктегі жылды абаттары.

6. Жылды абаттар саны n 1 пог.см./ жарты абаттаы длдікке дейін/ мына формуламен аныталады:

(2)

Бл жерде N-лшенген участоктегі жазды абаттар саны; l- жылды абаттарды негізгі баыттаы зындыы.

7. Жазды аашты проценттік рамы /m/ l %-тік длдікке дейін мына формуламен есептеледі.

(%) (3)

8. Аашты алыпты механикалы беріктігі – ылан жапыраты ааштарды l зынды см-дегі /пог, см/ 10-15 жылды саина абатымен аныталады.

араай мен емен аашыны беріктігін анытау шін, жазы абатты проценттік рамын /m/ жне стандартты 12%-тік ылалдылыына сйкес келесі формуламен анытауа болады:

араай шін: (4)

Емен шін: (5)

Бл діс, алынан лгіні сынаанда оны бзбай, аашты беріктігін анытауа олданылады.