Тйе балуанны айта тлеуi

Адамны басына онан баытты траты болуы жасы мiнез-лыа байланысты.

л – Фараби

 

зiмнi ашыу жнiндегi шкiртiм, рi досым, ашыу iлiмiн бiлмейтiн «брыны» Тiлеубердi Сарайбайлы лиевті есiме аламын. Екеумiз жалындаан жасты студенттiк шаымызды Алматы аласында бiрге ткiзгенбiз. Тiлеубердi мырза да, мен де ауыл шаруашылыы саласында бас маман, басшы болып за жылдар бойы ызмет iстедiк. Ол Алматы мен брыны Семей обылысында. Кейiннен 30 жыл ткен со, тадыр бiздi жолымызды Алматыда айта тйiстiрдi.

Ол зiн артайдым деп санаанда, 60 жас млшерiнде болатын. Неге осылай шештi? азастандытарды орташа мыры: ер адамдардiкi 58, ал йел адамдардiкi 63 жас. Мiне сондытан 60-а таман мiрiмнi талай жасын жасадым деп, ендi ол кдiмгi арияларды атарына зiн-зi осып, летiн кнiнi жаындап аланына мойын сынып ойан. Ертеректе Тiлеубердi мырза самбо кресiнен студенттер мен жастар арасында республикамызды бiрнеше дркiн жеiмпазы рi тйе балуаны болан.

Бiр кнi менi алдында жазан кiтаптарымды оыан, зара ашыу туралы гiме озалан. Тiлеубердi мырза атты ызыып, менiмен бiрнеше абат жеке схбаттасты. Республикалы теледидардан, радиодан сйлеген сздерiмдi, лекцияларымды тыдады, крдi.

Осы лекциялар, оыан кiтаптары Тiлеубердi мырзаны кзарасын згерттi. Ол осы лемдегi мыдаан адамдар тыдаанды тыдады. Адам ашан зiнi азасын мпелейтiн iлiммен танысады, сонда оан мiрдi пиясы ашылады. Тiлеубердi мырзаа да зiн жас сезiнгiсi келдi. Ол осы дiстi зiне олдануа бел буды. Тiлеубердi мырзаны ерекше асиетi – шыдамдылыы мен алан бетiнен айтпайтын табандылыы мен айсарлыы.

Ол менi з басымнан ткен оиаларды тыдап, бгi-шiгесiне дейiн тсiнiп аланнан кейiн, ертеiне 24 саатты ашыуа кiрiстi. Ол бiрден табии тамаа кштi. Ашыу мен табии тама зiнi жасын мыттырып жiбердi. Оан 60 жас болса да, 13 тулiк ашыаннан кейiн зiнi 40 жасар кездегiсiнен де зiн кштiрек сезiндi. Ол ашыуын, табии таматануын, табиат задылыын сатауды жаластыра беруде. р кнi белестен-белеске шыуда. Оны кшейгенi соншалы, брын жоары абата з бетiнше шыа алмайтын, азiр жгiрiп шыатын болды.

Тiлеубердi мырзаны брыны трi ара-ошыл «негр» сияты тнерiп кеткен болатын, семiздiктен з ая киiмiн зi кие алмайтын, жргенде ауа жетпей ентiгiп алатын, о аяын тзды шоырлануынан сйретiп басатын. азiр трiнi згергенi соншалы бiрден 10-15 жаса жасарып, кз жанары жалт-жлт етiп, iс-имылы ширап, «негрден» абаша келген келбеттi, байсалды, сйкiмдi, бауырмал, мейiрiмдi адама айналып, алжыдаанда, лекция оыанда, шахмат ойнаанда зiнен жастарды бет аратпайтын болды.

Орташа адам ойлайды, 50-ден кейiн шаруам бiттi деп. Тiлеубердi мырза керiсiнше екенiн длелдеп бердi. мiрдi анша сргенi маызды емес, оны алай ткiзгенi маызды. Мен досым Тiлеубердiнi iстеген iсi арылы, рбiр адам табиат задылытарын сатаса, жастыты лззатына рахаттануына болатынын длелдегенiн матаныш ттамын. андай жаста болмасын, табиат керi шегiнуге ммкiндiк бередi. Сiз зiiздi ескi тозыы жеткен денеiздi, жаа, уаытты серiне шырамаан денеге ауыстырып ала аласыз.

Бiр жылды ашыу мен табии таматану, табии задылыты сатау бадарламасынан кейiн айнаа араыз, осы аралыта болан згерiстерге зiiз та алатын боласыз. Егер сiз осы кiтаптаы бадарламаны стансаыз, туан туыстарыыз, достарыыз сiзбен болан керемет згерiстерге назар аударады. Сiз осы згерiстердi крiп ана оймайсыз, сезесiз де. Осыны брiне з денеiздi ожайыны бола алсаыз ана ол жеткiзесiз. Тiлеубердi мырза сияты 24 саатты ашыудан бастаыз. Осы кiтапта айтылан дрыс таматануды айталап оып шыыыз. зiiзге кмекке табиатты 9 дрiгерiн шаырыыз, олар зiне-зi кмектескен адама, масатына жету шiн, рашан кмек беруге зiр.

– сет Ризалы, «Жасару пиясы» атты кiтап менi тарушым болды. Бiрден кiтапта жазылан ашыу дiстерiн iс жзiнде олдана бастадым. Ашыуды бастаанда азаызды ай жерiнде кiнарат бар, сол жерiiз ауыра бастайды екен. Сондытан да осы белгiлер бiлiнген мшелерiiзге басты назар аударыыз, емделудi жолын арастырыыз!

Ашыу – сiздi азаыздаы талай жылдар бойы созылмалы ауруа айналып кеткен, отайлы стiн ктiп бпантайлап бып жатан созылмалы сыратыызды озап, тп-тамырымен жлып алып тастауа рекеттенедi. Сондытан да осы келесiздiктерге шыдап, ашыуды жаластыра беруiiз ажет, рахатын мен сияты соынан кресiз.

29 суір, жма. Ашыуымны 12-ші тулігі. Таы саат ......

 

Тн сезіп, ла естіп, кзбен крмек,

Мрын иіс, тіл дмнен хабар бермек.

Біреуінен мидаы ой хабар алып,

Жасы, жаман р істі сол тексермек.

Шкрім

 

Салмаым 93,1 кг. Бір тулікте0,6 кг салма остым.

Сол олымны ан ысымы 133/86; Пулсь – 65;

йытауа кеше кешкi саат 9-да жаттым да, таы 6-а дейiн тя серппей йытадым. йым бiржола тзелдi. Сбидi йысы сияты. Таерте жеiл, сергек, кiлдi, мiрге уанып ояндым.

зiмдi жасы алыпта сезiнемiн. Ешбiр мшем ауырмайды, мазаламайды. Аылым тны, ойым млдiр, кiлiм шабытты. Пенде баласына осыдан арты не ажет?! Кiшi дретiм аз-аздан келедi. Трi ызыл-кре. Бйрек таза уларды лi арынды трде шыаруда. Кнi-тнi су iшпесем де шлдеген жопын. Кешкi саат 9-да йытауа жаттым. Бiрден тере йыа шомдым. Еш мше мазаламайды, брi саат сияты iстеп тр. Пенде баласына бдан арты не керек?!