Тікелей шетелдік инвестицияларды тартуды жаымды факторлары

Шетелдік инвестициялар – бл Р аумаында ксіпкерлік ызметті объектісіне шетелдік инвестора тиесілі азаматты ытарды, соны ішінде аша аражаттарыны, баалы ааздарды, мліктік, интеллектуалды ндылытарды жне апарат нтижелеріне ерекше ытарды ашалай баасына ие мліктік ытар объектісі трінде шетелдік капитал салу.Сырты инвестициялауды негізгі кзі шетелдік тікелей инвестициялар болып табылады. Шетелдік тікелей инвестициялар тек ішкі капитал салымдарыны осымша кзі ретінде ана емес, сонымен атар жаа жетілдірілген технологиялара, сырты арыздарды ткізу жйесіне, аржыландыруды жаа кздеріне ол жеткізу дісі ретінде арастырылуы жне жаа ндірістерді руа кмектесуі ммкін. Шетелдік тікелей инвестициялар – шетел инвесторларыны салан капиталыны болуымен, отанды ксіпорыннан артышылыымен тсіндіріледі. шетелдік тікелей инвестициялар транслтты компаниялар, халыаралы институттар, шетелдік банктер есебінен рылан. Тікелей инвестицияны алышарты оны мемлекеттік арыза сер етпеуінде, ал халыаралы органдардан алынан займдар кіметті кепілдігімен алынады. Игерілген шетелдік тікелей инвестицияларды едуір блігі мнай, газ, тсті металл, энергетика салаларына блінеді. Сонымен атар, азастанда шетелдік инвесторларды кптеп келуіне сер ететін жадайлар бар. Мысалы, бай минералды шикізат кздері, кптеген табии жер ресурстары, яни тсті жне ара металлургия, химия жне мнай химиясы. Еліміздегі нерксіптік уаттылы пен халыты білім дегейі жеткіліксіз мамандандырылан кадрларды амтамасыз етті.

азіргі кезде азастан экономикасына шетел инвестицияларыны келуіні жаа перспективолары ашылып жатыр.

Бірінші, е негізгі шетел капиталын тарту баыты оны кмегімен азастанны алынбаан ылыми техникалы потенциялын мегеру, сіресе машина жасауды конверсияланатын ксіпорындарында.

Екінші, азастанны экспортты потенциялын кеейту жне диверсификациялау.

шінші, импорт алмастырушы ндіріс ру, халы ттыну тауарларыны , азы-тлік тауарларыны, дрі-дрмекті, машина жасау німдеріні, т.б. ндірісін дамыту.

Тортінші, транспортпен байланыс, деуші салалар мен инфрорылым сфералары.

Бесінші, бай табии орлары бар, ебегі мол айматара (бірінші кезекте отстік , батыс жне орталы ) шетелдік инвестицияны келуіне ыпал ету.

азастан экономикасыны салыстырмалы аржылылы тратылыы, сырты несие ресурстарын тартуа атаыра арау жадайында (кіметтік несиелер мен кепілдерге шектеуді енгізу) сырты аржыландыру кзіні ерекше ролін шетел тікелей инвестициясы алып отыр.

Шетел тікелей инвестициялары халыаралы инвестициялы ызметті категориясы ретінде инвесторды баса экономика резиденті болып табылатын ксіпорынны шаруашылы ызметіне за мерзімді ызыушылы алуымен сипатталады.

азастандаы шетел инвестициялы ызметiн басаруды мемлекеттiк механизмдерiн жетiлдiру келесi баыттармен жру керек.

1) Инвестициялар бойынша комитеттi аржымен амтаммасыз етiлу проблемасын шешу. Тiкелей инвестицияларды 1999-2000 жылдары татру бадарламасында Ирландиядаы 1950 жылы берi жмыс iстейтiн сас инвестицияны олдау бойынша агенттiктi з ызметi шiн, $26 млн клемдегi жылды бюджетi бар екенi крсетiледi. Орталы жне Шыыс Европа елдерi арасындаы реформа арыны бойынша 3 алдыы атарлы мемлекеттер (Венгрия, Польша ж/е Чехия) з инвестицияларын олдау бойынша агенттiктерiн аржыландыруа лкен маына бередi. Осылайша, эксперттердi баалауы бойынша, ITD Hungary жылды бюджетi $5 млн, PAIZ Poland жылды бюджетi-$4,7 млн, GreenInvest-$2млн.

азастанны инвестициялар бойынша комитетiне республикаа шетел инвестицияларын тарту кезiнде консалтинг ызметтердi ке клемде крсету ажет. кiнiшке орай, бл сала азастанда толыымен шетел консалгтингтiк компанияларына берiлген. Атап айтса, зады кеес беру де шетел фирмаларыны олында-«Бейкер и Мак-Кензер», “Уаит и Кейс” жне т.б, аудит жне бухгалтерлiк консультация –«Прайс уотерхаус», «Артур Адндерсон» жне т.б.

2) Инвестициялар бойынша комитеттi айматы блiмшемелерi мен шетелдiк кiлдiктерiн ру. Инвестициялар бойынша комитеттi айматы (облысты) блiмшелерiн е болмаанда инвесторлара те тартымды облыстарда (мнай ндеушi, нерксiптiк) ру керек. Олара келесi айматарды жатызуа болады: Атырау, Маыстау, Батыс-азастан (мнай ндiрушi), араанды, Шыыс азастан, Алматы аласы (нерксiптiк).

азастанны шетелдегi елшiлiктерiне инвестициялар бойынша комитеттерге келесi сратар бойынша кмек крсету мiндетiн ою керек: жарнамалы компаниялар конференция, семинар жргiзу инвестиция заы туралы жне шетелдердi мемлекеттiк басару органдарыны шетел инвестициясын тарту бойынша ызметi туралы млiмет жинау, ммкiн инвесторлар iздеу жне т.б.

3) Тiкелей инвестицияларды 1999-2000 жж. тарту бадарламасында инвестициялар бойынша комитеттi шетелдi сас агенттiктерiнен ынтыматастыын инвестициялы ерекшелiктердi жне инвестиция тарту бойынша тжiрибенi бiлу шiн кбейту керек. Сонымен атар, инвестициялар бойынша комитет лемдiк банкпен МВФ МIGА, ПРООN, FIАS, ЮНИДО ТАСИС, WАIPА жне басада халыаралы йымдармен зара рекеттестiгiн жаластырмашы. Мысалы Foreiди Iпvestmeпt Advisory, Service (FIAS)-бл халыаралы Валюта орыны, лемдiк банкті жне 12 донор-мемлекеттердi елдерге тiкелей шетел инвестицияларын тарту саласында техникалы кмек крсету бойынша бiрлескен бадарлама. Соы жылдары бл йым келесi жобаларды жзеге асырады: шетел инвестицияларын тарту жолындаы кiмшiлiк тосауылдарды баалау (Мадогаскарда, Малиде, Сенегалда, Латвияда, Мавританияда), шетелдiк меншiкпен ксiпорын ру кезiнде трлi рсат пен лицензияларды баалау (Чехия), шетел инвестициялары туралы зады айта арау (Литва) жне т.б.